Gecekonduyu Wacquant’la Düşünmek: Umut Mekânlarında Toplumsal ve Mekânsal Dönüşüm

Özellikle ikinci dünya savaşı sonrasında neredeyse bütün dünyada yapısal, ekonomik ve politik değişimler neticesinde adı ve niteliği ülkeden ülkeye değişen, kentsel mekânın en alt hiyerarşisinde kalan mahalleler ortaya çıkmıştır. Türkiye’de gecekondular; bir dizi yapısal dönüşüm neticesinde sürecin zorunlu bir sonucu olarak kentlerdeki önlenemez yükselişini günümüze kadar taşımıştır. Bu çalışma, Loic Wacquant’ın araştırmalarıyla bağlantılı olarak “Gecekonduların” bir konumlandırmasını içermektedir. Çalışmanın amacı; kent yoksulluğunun oluşum süreçlerini ve temel dinamiklerini politik ve ekonomik dönüşümler ışığında anlamaya çalışmaktır. Bu doğrultuda yapılan araştırma ile; göçmenlerin kırdan kente göç süreci, umut mekânı olarak gecekonduların inşası, sınıfsal pozisyonları, göçmenlerin toplumsal, mekânsal ve kültürel dönüşümleri gecekondulular gözünden ele alınmıştır. Nitel araştırma tekniğinin kullanıldığı çalışmada, 30 kişi ile derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Veriler MAXQDA 11 programı aracılığı ile analiz edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre; tarihsel, toplumsal ve politik şartlara bağlı olarak kentin “marjinalleri” yoksulluk ortak paydasında buluşsa da ülkeden ülkeye önemli farklar göstermektedir. Türkiye’de gecekondular göçmen açısından kente tutunmanın mekânsal tezahürü olmuştur. Dayanışma ağları ve hemşerilik kente tutunmanın ilk adımı olan gecekonduların inşasında ve kentte var olabilmelerini sağlayan ekonomik girişimlerde en önemli etken olmuştur. Gecekondulular için apartmanlarda yaşama en önemli hedeftir. Kentsel dönüşüm süreçleri neticesinde hedeflerine ulaşan gecekondulular bir yandan kentin orta sınıfları haline gelirken bir yandan beklemedikleri ve arzu etmedikleri kültürel ve toplumsal sonuçlarla yüzleşmek durumunda kalmışlardır.

Anahtar Kelimeler:

Kent Paryaları, Göç, Gecekondu, Umut Mekanları, Kentsel Dönüşüm

'Re-thinking Squatter Houses with Wacquant; Social and Spatial Transformation in the Spaces of Hope

In the aftermath of the Second World War, structural, economic and political changes took place in almost all over the world. As a result, neighborhoods whose name and nature vary from country to country and have the lowest level of urban space hierarchy have emerged. As a necessary outcome of a series of structural transformations, unavoidable rise of the squatter houses in the cities has been carried to this day in Turkey. This study includes a positioning of the “Squatter Houses” in connection with the research of Loic Wacquant. The aim of the study is to understand the formation processes and basic dynamics of urban poverty in the light of political and economic transformations. Through this research; The migration process of migrants from rural to urban areas, the construction of squatter houses as spaces of hope, class positions, migrants’ social, spatial and cultural transformations are touched upon from the viewpoint of squatters. In this study, in which qualitative research technique was used, in-depth interviews were conducted with 30 people. The data are analyzed by MAXQDA 11 program. According to the results obtained, the “marginals” of the city meet on the common ground of poverty, depending on historical, social and political conditions. Yet, it has significant differences from country to country. Squatter houses, in Turkey, has become a spatial manifestation of migrants’ adaptation to the city in their eyes. Solidarity networks and favoring someone because of being from the same place were the most important factors in the construction of the squatter houses, which is the first step towards adaptation to the city, and in the economic initiatives that guarantee their existence in the city. For squatters, living in apartments is the most important goal. As a result of the urban renewal processes, squatters reached their targets. On the one hand, they had to face the cultural and social consequences that they did not expect and desire, while becoming the middle class of the city.

Keywords:

Urban Outcasts, Migration, Squatter House, Spaces of Hope, Urban Transformation,

PDF

___

Akşit, B. (1985). Köy, kasaba ve kentlerde toplumsal değişme. Ankara: Turhan Kitapevi.
Akşit, B. (1998). İçgöçlerin nesnel ve öznel toplumsal tarihi üzerine gözlemler: Köy tarafından bir bakış. Türkiye’de iç göç konferansı bildiriler kitabı içinde. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
Arlı, A. Göker, E. (2014). Kent sosyolojisini Bourdieu ve Wacquant ile düşünmek. Cogito Dergisi, 76: 121-138. İstanbul. Yapı Kredi Yayınları.
Castells, M. (1977). The urban question; A Marxist Aproach, Londan: Edward Arnold
Creswell, J.W. (2015). Nitel araştırma yöntemleri (M. Bütün; S.B. Demir Çev.). Ankara: Siyasal Kitabevi.
Drakakis-Smith, D.W. (1976). Slums And Squatters in Ankara, 1976, Liverpool: The Town Planning Review.
Erder, S. (1996). İstanbul’da bir kent kondu; Ümraniye. İstanbul: İletişim Yayıncılık.
Erder, S. (2006). Refah toplumunda getto. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Erman, T. (2016). Mış gibi site; Ankara’da bir TOKİ-gecekondu dönüşüm sitesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
Gökçe, B. (1971). Gecekondu gençliği. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
Gökçe, B. (1993). Gecekondularda aileler arası geleneksel dayanışmanın çağdaş organizasyonlara dönüşümü. Ankara: Başbakanlık Kadın ve Sosyal Hizmetler Müsteşarlığı Yayınları.
Güngör, N., Şahin, B. (2007). Kentsel dönüşüm projesi kapsamındaki hacılar mahallesinde yaşayanların bu projeye bakışları. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 24/1, 83-106.
Hart, W.M.C. (1969). Zeytinburnu gecekondu bölgesi (N. Saran, Çev.). İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayınları.
Harvey, D. (2016). Kent deneyimi (E. Soğancılar, Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
Işık, O. ve Pınarcıoğlu, M.M. (2013). Nöbetleşe yoksulluk, Sultanbeyli örneği. İstanbul: İletişim Yayınları.
İmar ve İskân Bakanlığı Mesken Genel Müdürlüğü Araştırma Dairesi (1964). 13 Büyük şehirde gecekondu. Ankara: Gecekondu ön çalışmaları 7.
Karpat, H.K. (2003). Türkiye’de toplumsal dönüşüm (A. Sönmez, Çev.). Ankara: İmge Kitabevi.
Kartal, S. K. (1978). Kentleşme ve insan. Ankara: Doğan Basımevi.
Keleş, R. (2012). Kentleşme politikası. Ankara: İmge Kitabevi.
Keyder, Ç. ve Yenal, Z. (2013). Bildiğimiz tarımın sonu; Küresel iktidar ve köylülük. İstanbul, İletişim Yayınları
Kongar, E. (1973). Altındağ gecekondu bölgesi: Ankara. Amme İdaresi Dergisi. 6/3, ss. 109-138.
Lefebvre, H. (2014). Mekânın üretimi (I. Ergüden, Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
Öğretmen, İ. (1957). Ankara’da 158 gecekondu hakkında monografi. Ankara: Ajans-Türk Matbaası.
Sencer, Y. (1979). Türkiye’de kentleşme. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Sewell, G.H. (1964). Squatter settlements in Turkey: Analysis of a Social, Political, and Economic Problem. Massachusetts: Massachusetts Institute of Technology.
Şenyapılı, T. (1978). Bütünleşmemiş kentli nüfus sorunu. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
Şenyapılı, T. (1981) Gecekondu: Çevre işçilerin mekânı. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
Şenyapılı, T. (2004). Barakadan gecekonduya; Ankara’da kentsel mekânın dönüşümü: 1923-1960. İstanbul: İletişim Yayınları
Tekeli, İ. (1982). Türkiye’de kentleşme yazıları. Ankara: Turhan Kitabevi.
Wacquant, L. (2012). Ruh ve beden: Acemi bir boksörün defterleri (N. Ökten, Çev.). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları
Wacquant, L. (2014). Marginality, ethnicity and penality in the neoliberal city: An analytic cartography. Ethnic & Racial Studies 37 (10): 1687-1711.
Wacquant, L. (2015). Kent paryaları: İleri marjinalliğin karşılaştırmalı sosyolojisi (M. Doğan, Çev.). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları
Yasa, İ. (1966). Ankara’da gecekondu aileleri. Ankara: Sosyal Hizmetler Genel Müdürlüğü Yayınları.
Yörükan, T. (2006). Gecekondular ve gecekondu bölgelerinin sosyo-kültürel özellikleri. 3. Basım. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.

ISSN: 1307-9905
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2010
Yayıncı: ADAMOR Araştırma Danışmanlık Medya Organizasyon Yayıncılık Ltd. Şti.