On Sene Sonra Macar ve Leh Mültecileri (1848-1851): İhtida ve İltica’nın İki Nesli?

Avrupa’yı kasıp kavuran 1848 Devrimleri arasında en uzun ömürlü olan Macar özgürlük talebi, Çarlık Rusyası ve Habsburg müşterek orduları tarafından 1849 senesinin Ağustos ayında şiddetle bastırıldı. Bunun neticesinde binlerce Macar, Leh ve İtalyan mülteci kendilerine sığınma hakkı tanıyan Osmanlı’ya sökün ettiler. Sürgün dönemi devrimciler arasındaki fikir ayrılıklarını derinleştiren bir katalizör oldu. Zira Leh General Józef Bem takipçileriyle birlikte ihtida ettiğini ilan edince Kossuth tarafından şiddetle eleştirilmişti. İlgili literatüre bakıldığı zaman, sayıca daha az olsalar da akademik ilginin çoğunlukla Kossuth grubu üzerinde toplandığı görülür. 1851’e kadar peyderpey serbest bırakılan bu üst kadronun Türkiye’yi terk etmesi, literatürdeki hakim kanıya göre, Osmanlı tarihinde bir dönemin sonunu işaret ediyordu. Bu düşünceye karşılık, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı (BOA) sayesinde elde edilen kimi bulgulara göre 1851’de kapandığı varsayılan mülteci meselesi yaklaşık on sene sonra başka görünümlerde varlığını devam ettirmişti. Bu çalışmanın amacı, var olan yerleşik kanının aksine, 1849 Macar ve Leh mülteciler meselesinin 1848’de başlayıp 1851’de kapanmış bir tarihsel sayfa olmayıp Osmanlı bürokrasisini bir süre daha meşgul eden uzun vadeli yansımaları olduğunu ortaya koymaktır. Bunun için odaklanması gereken daha ziyade ana akımın dışında kalan mülteciler ve mühtedilerdir.

Anahtar Kelimeler:

Macar-Leh Mülteciler, Garibadali Takımı, Antal Şınayder, Murat Paşa, Şarl Cüstinyani

Hungarian and Polish Refugees (1848-1851) A Decade Later: Two Generations of Conversion and Refuge?

Hungary's plea for freedom, the longest lasting among the Revolutions of 1848 that swept across Europe, was forcibly crushed by the armies of Tsarist Russia and the House of Austria in August 1849. Consequently, thousands of refugees fled to the Ottoman Empire, which granted them the right to asylum. The period in exile was a catalyst that deepened the differences of opinion among the revolutionaries. Polish General Józef Bem was bitterly criticized by Kossuth when he announced his conversion to Islam, along with his followers. A great deal of scholarly attention is concentrated on the Kossuth group, though they were less in number. For many, the departure of the upper echelon from Turkey, who had been gradually released until 1851, marked the end of an era in the history of the Ottoman Empire. Evidence from the Ottoman Archives suggests that the question that was supposed to be solved in 1851 continued in different forms even later. This study aims to suggest that the Hungarian and Polish refugees question of 1849 is not a historical page that was relevant only between 1848 and 1851, yet it had long-term implications. For this, we should focus more on the refugees and converts who were kept out of the mainstream.

Keywords:

Hungarian-Polish Refugees, Garibadali Team, Antal Schneider, Murat Pasha, Charles Justinian,

PDF

___

Ahmed Refik. (1925). Mülteciler Meselesine Dâir Fuat Efendi’nin Çar Birinci Nikola ile Mülakatı. Türk Tarih Encümeni Mecmuası, 15(12), 361-386.
Ahmed Refik. (1926). Türkiye’de Mülteciler Meselesi: Macar ve Leh Mültecileri 1849-1851. İstanbul: Matbaa-ı Âmire.
Csorba, G. (2013). İstanbullu Macarların Tarihine Dair Bir Kaynak "Macar Nüfus Kütüğü". Güney-Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi 2(24), 101-115.
Csorba, G. (2002). Macar Mültecileri. Hasan Celâl Güzel, Kemal Çiçek ve Salim Koca (Ed.), Türkler (Cilt. 12) (s. 805-812) içinde. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Csorba, G. ve Sudár, B. (2020). İstanbul'da Macar Bir Sahaf: Dániel Szilágyi. Rıfat Bali (Ed.), Türkiye’de Kitap Koleksiyonerleri ve Sahaflar II (s. 140-166) içinde. İstanbul: Libra Kitapçılık ve Yayıncılık.
Deringil, S. (2012). Conversion and Apostasy in the Late Ottoman Empire. New York: Cambridge University Press.
Grew, R. (1963). A Sterner Plan For Italian Unity: The Italian National Society in the Risorgimento. New Jersey: Princeton University Press.
Gümüş, M. (2020) Osmanlı Devleti’nin Yabancı Uzmanları İstihdam Politikaları: Kıllet-i Ricale/Memûrine Çare Arayışları. Murat Hanilçe ve Yunus Emre Tekinsoy (Ed.), Osmanlı Devleti Hizmetinde Yabancılar (s. 27-66) içinde. İstanbul: Selenge Yayınları.
Hajnal, I. (1927). A Kossuth-emigráció Törökországban. Budapeşte, Macaristan: Magyar Történelmi Társulat.
Hermann, R. (2003). Lajos Kossuth ve 1848-49 Yıllarında Macar Özgürlük Savaşı. Y. Gülen (Çev.). Budapeşte, Macaristan: Türk-Macar Dostluk Derneği Yayınları.
Hermann, R., Joò, A., Mèszáros, K., ve Seres, I. (2010). Türkiye’de Kendilerine Sığınma Hakkı Tanınan Macar Mültecilerinin Özyaşamlarından Özetler. Y. Gülen (Çev.). Budapeşte, Macaristan: Macar-Türk Dostluk Derneği Yayınları.
Hutter, J. (2018). Avrupa'dan Hilalin Gölgesine Sığınanlar: 1850 Bir Mültecinin Hatıratından. B. Nazır (Yay. Haz.). İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi (Kültür A.Ş. Yayınları).
Latka, J. (1987). Lehistan’dan Gelen Şehit: Mustafa Celaleddin Paşa. İstanbul: Boyut Yayınevi. Karaömerlioğlu, A. 1968 As a Derivation of Its “Transnational” Generation: Towards a Global Interpretation. Yayınlanmamış Metin.
Karpat, K. (2002). Kossuth in Turkey: The Impact of Hungarian Refugees in The Ottoman Empire 1849-1851. Studies on Ottoman Social and Political History: Selected Articles and Essays (s. 169-184) içinde. Leiden, Hollanda: Brill.
Kirişçioğlu, İ. (2022, Mayıs). Estrangement from Historiography by Conversion: The Other Hungarian 48ers. 36th Annual Conference of the Hungarian Studies Association of Canada (HSAC), Online Toplantı.
Kirişçioğlu, İ. (2019, Eylül) A Historiographical Perspective on Migration Flows within Europe in the Twentieth Century: An Institutional Analysis. Neuchâtel Graduate Conference of Migration and Mobility Studies 2019, University of Neuchâtel, İsviçre.
Kovács, N. (2016). Hungarian Turkophils in 19th Century Istanbul and Their Bequests in the Library of the Hungarian Academy of Sciences, Feridun M. Emecen, Ali Akyıldız ve Emrah Safa Gürkan (Ed.). Osmanlı İstanbul'u IV: IV. Uluslararası Osmanlı Sempozyumu Bildirileri, 20-22 Mayıs 2016 (s. 453-472) içinde. İstanbul: İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Yayınları.
Kurat, Y. (1967). Osmanlı İmparatorluğu ve 1849 Macar Mülteciler Meselesi. VI. Türk Tarih Kongresi: Kongreye sunulan bildiriler: 20-26 Ekim 1961 (s. 451-459) içinde. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Mehmed Galib. (1909). “Leh ve Macar Mültecilerine Ait Vesâik”. Yeni Tasvir-i Efkâr, 40, 9 Temmuz [22 C 1327], 4-5.
Nazır, B. (2016). Osmanlı’ya Sığınanlar: Macar ve Polonyalı Mülteciler. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
Onaran, B. (2018). Padişahı Devirmek: Osmanlı Islahat Çağında Düzen ve Muhalefet: Kuleli (1859), Meslek (1867). İstanbul: İletişim Yayınevi.
Ortaylı, İ. (1989). Osmanlı İmparatorluğu’nda Askerî Reformlar ve Polonyalı Mülteci Subaylar. Askerî Tarih Bülteni, 27, 15-21.
Özbek, N. (2005). Philanthropic Activity, Ottoman Patriotism, and the Hamidian Regime, 1876-1909. International Journal of Middle East Studies, 37(1), 59-81.
Saydam, A. (1997). Osmanlılar’ın Siyasî İlticalara Bakışı ya da 1849 Macar- Leh Mülteciler Meselesi. Belleten, LXI (231), 339-385.
Trevelyan, G. M. (1919). Garibaldi and the Thousand (May 1860) (8 bs.). London, Birleşik Krallık: Longmans, Green, and Co.
Ülman, H. (1972). Birinci Dünya Savaşına Giden Yol (ve Savaş). Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
Zsuzsa, K. (1968). Lajos Kossuth’un Türkçe Grameri. XI. Türk Dil Kurultayında Okunan Bilimsel Bildiriler: 1966 (s. 159-164) içinde. Ankara: Türk Dil Kurumu.