Yasal Mevzuat Işığında Denetçi Bağımsızlığı

Küresel ölçekte gelişmeler işletme sayılarını artırdığı gibi, muhasebe bilgi sistemindeki karışıklıklar ve beraberinde hazırlanan finansal raporlarda hata, hile ve suistimal kaynaklı olaylarla karşılaşma olasılığını da artırmıştır. Finansal tabloların gerçeğe aykırı olarak hazırlanması birçok kesimi olumsuz olarak etkilemektedir. Bu nokta bağımsız denetimden geçmiş olan finansal tablolar hem işletme içinde, hem de işletme dışındaki üçüncü kişi veya kurumlar için alınacak kararların doğru ve zamanında alınmasını sağlayacaktır. Denetim faaliyetinin arzu edilen hedeflere ulaşabilmesi için denetçinin tarafsız ve konusunda yetkin olması gerekmektedir. Çalışmada yasal mevzuatlar açısından bağımsız denetçilerilerin sahip olması gereken ilke ve kuralların açıklanması amaçlanmıştır. Bu noktada bağımsız denetçilerin sorumlulukları BDS, SPK, VUK ve TTK açısından ele alınarak, yasal mevzuatın bağımsız denetçilere bakış açısı incelenmiştir. Çalışmanın sonucunda; Türkiye’de denetim faaliyetlerine yönelik farklı kanuni ve hukuki düzenlemelerin bulunmasından dolayı uygulamada birlik sağlanması adına uyumlaştırma çabalarının artırılması ve söz konusu denetlenen işletmelerin nitelikleri ve faaliyet alanları dikkate alınarak denetçi bağımsızlığına yönelik düzenlemelerin yeniden yapılandırılması gerekliliği ortaya koyulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Denetim, Denetçi Bağımsızlığı, Yasal Mevzuat

Auditor Independence in the Light of Legal Legislation

Global developments have increased the number of enterprises, as well as the possibility of confrontations in accounting information system and the incidents of errors, fraud and misconduct in the accompanying financial reports. The unrealistic preparation of the financial statements affects many segments negatively. This point will ensure that the audited financial statements are accurate and timely to make decisions for third parties or entities, both within and outside the entity. In order for the audit activity to achieve the desired objectives, the auditor must be impartial and competent. In this study, it is aimed to explain the principles and rules that independent auditors should have in terms of legal regulations. At this point, the responsibilities of the independent auditors have been taken into consideration in terms of BDS, CMB, VUK and TCC and the point of view of the legal regulations to the independent auditors has been examined. As a result of the study; Turkey has been revealed different legal and enhancing and said controlled enterprises nature and scope of the restructuring requirements of the new regulations on auditor independence, considering the legal arrangements available from the due administration union on behalf of harmonization efforts to provide for audits in. It was also noted that there was a lack of legal arrangements for the separation of audit and consulting activities.

Keywords:

Audit, Auditor Independence, Legal Legislation,

PDF

___

Akçay, A. ve Bilen, A. (2017). Uygulamalı muhasebe denetimi teoriden pratiğe. Ankara: Detay Yayıncılık.
Akçay, S. ve Uysal, M. (2019). Hile denetimi ile bağımsız denetim arasındaki ilişkinin boyutları. Turkish Studies, 14 (2), 49-65.
Allen, William, T. ve Siegel, A. (2002). Threats and safeguards in the determination of auditor independence. Washington University Law Review, 80(2), 518-543.
Bağatır, Y. (2019). Bağimsiz denetim yaptirilmamasinin finansal ve hukuki sonuçlari, Ekonomi, İşletme ve Maliye Araştırmaları Dergisi, 1(2), 121-134.
Bağımsız Denetime Tabi Olan Şirketlere İlişkin Usul ve Esaslar Belirlendi, http://www.alomaliye.com/wp-content/uploads/2019/02/bagimsiz-denetim-sirket.pdf, (Erişim Tarihi: 09.12.2019)
Bağımsız Denetim Yönetmeliği (BDY) 26.12.2012 Tarihinde Güncellenmiş, Resmî Gazete, (Sayı: 28509) 14.11.2019 tarihinde https://www.resmigazete.gov.tr/ adresinden erişildi.
Bozkurt, N. (2000). Muhasebe denetimi. İstabul: Afya Yayıncılık.
Craswell, A., Stokes, D.J. ve Laughton, J. (2002). Auditor independence and fee dependence, Journal of Accounting and Economics, 33(2), 253-275, https://doi.org/10.1016/S0165-4101(02)00044-7
Çaldağ, Y. (2007). Denetim ve raporlama finansal tablolar ve analiz teknikleri. Ankara: Gazi Kitapevi. Çelik, A. (2005). Bağımsız denetim kuruluşlarının sorumluluğu, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Danıştay Vergi Dava Daireleri Genel Kurulu, 20/06/1997 gün ve E.1995/438, K.1997/301 sayılı Kararı 14.11.2019 tarihinde http://vergi.tc/yargi-karar/1997-301-1995-438/daaf4c13-b011-4c4a-915b-6d79b1ffe8e9 adresinden erişildi.
Demir, M. (2004). Yeminli mali müşavirlerin ekonomik sisteme katkısı mesleki sorunları ve çözüm önerileri. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
Demir, M., Kısakürek, M. M. ve Arslan, Ö. (2019). İç denetim sisteminin hileli finansal raporlamayı önlemedeki rolüne yönelik bağımsız denetçiler üzerinde bir araştırma, Muhasebe Finansman Dergisi, Nisan, 111-134.
Denetim Standartları, 19.11.2019 tarihinde https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/PDF%20linkleri/standartlar%20tablo%20son%20h%C3%A2li.pdf adresinden erişildi.
Ercan, C., (2017). Denetçi bağımsızlığına yönelik tehditler ve koruma önlemleri: yeminli mali müşavirler üzerine bir araştırma. KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 261-284.
Erken, H. (2009). Denetimde bağımsızlık kavramı. Denetişim Dergisi, 1, 16-17.
Gönen, S. ve Arslan, B. (2019), 2000-2017 yılları arasında muhasebe ve denetçilere yönelik yaptırımların içerik analizi, III. Uluslararası Uygulamalı Sosyal Bilimler Kongresinde sunulan bildiri. Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
Haftacı, V. (2016). Muhasebe denetimi. Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, (05.12.2019), Resmî Gazete (Sayı: 660) tarihinde https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/Duyurular/v2/Mevzuat/KHK/660%20say%C4%B1l%C4%B1%20KHK.pdf adresinden erişildi.
Kandemir, C. (2010). Muhasebe hilelerinin ortaya çıkarılmasında ve önlenmesinde bağımsız denetimin rolü ve bağımsız denetçinin sorumluluğu, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
Karacan, S. ve Uygun, R. (2016). Denetim ve raporlama. Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
Karahan, M. ve Çolak, M. (2019). Hile önleyici olarak sürekli denetim verimliliği, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(2), 561-572.
Karavardar, A. (2015). Denetçi bağımsızlık riskinin belirlenmesinde kanaat fonsiyon yaklaşımının kullanımı: bir uygulama, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(3), 75-98.
Köse, Y. ve Ertan S., (2016). Türkiye’de bağımsız denetçilik ve bağımsız denetçinin sorumluluğu, Uluslararası Yönetim İktisat ve Yönetim Dergisi, Özel Sayı, 304-305.
Oktay, S., (2013). Bağımsız denetim etkinliğinin arttırılmasında denetim hizmetinde kalite ve kalite kontrol: abd düzenlemeleri. Maliye Finans Yazıları Dergisi, 100, 45-69.
Özşahin, G. (2000). Bağımsız denetçinin hata ve hilelere ilişkin sorumluluğu. Ankara: Sermaye Piyasası Kurulu Yayını.
Reiter, S. A., ve Williams, P.F. (2000), The history and rhetoric of auditor independence concepts. Manchester: Interdisciplinary Perspectives on Accounting.
Salehi, M., Mansoury, A. and Azary Z. (2009). Audit independence and expectationgap: empirical evidences from iran. International Journal of Economics and Finance, 1(1), 165-174.
Selimoğlu, S.K.- Özbirecikli, M.- Uzay, Ş.- Uyar, S. (2015). Bağımsız denetim. Ankara: TÜRMOB Yayınları.
Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu (1), 15.11.2019 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.3568.pdf adresinden erişildi.
Sermaye Piyasası Kurulundan: Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetim Standartları Hakkında Tebliğ (Seri: X, No: 22), 12.11.2019 tarihinde https://spk.gov.tr/Sayfa/Dosya/590 adresinden erişildi.
SPK, Sermaye Piyasası Kurulu, Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetim Standartları Hakkında Tebliği (Seri: X, No: 22), 13.11.2019 tarihinde http://spk.gov.tr adresinden erişildi.
SPK, Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetim Standartları Hakkında Tebliğ, 13.11.2019 tarihinde http://www.resmigazete.gov.tr adresinden erişildi
Tasdik ve Tasdikten Doğan Sorumluluk, 15.11.2019 tarihinde https://mevzuat.tbmm.gov.tr/mevzuat/faces/maddedetaylari?psira=11540 adresinden erişildi.
Taylor, M.H., DeZoort, J.T., Munn, E.ve Thomas, M. T. (2003). According to the auditor ındependence auditor reliability highlights of proposed framework. Accounting Horizons, 17(3), 19.11.2019 tarihinde https://doi.org/10.2308/acch.2003.17.3.257 adresinden erişildi.
Türkiye Denetim Standartları, 09.05.2019 tarihinde https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/Duyurular/v2/TDS/Bilgi_Notu_09_05_2019.pdf adresinden erişildi.
Türkiye Denetim Standartları, 09.05.2019 tarihinde https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/Duyurular/v2/TDS/ET%C4%B0K%20KURALLAR/2019_etikkurallar.pdf
TTK, 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu, 14.11.2019 tarihinde http://www.mevzuat.gov.tr adresinden erişildi.
VUK, Vergi Usul Kanunu, 14.11.2019 tarihinde http://www.mevzuat.gov.tr adresinden erişildi.
3568 Sayılı Kanun, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu, 14.11.2019 tarihinde http://www.mevzuat.gov.tr adresinden erişildi.