Aile Hekimliği Performans Sisteminin İstatistiki Bölge Düzeyinde Etkinlik Analizi İle Değerlendirilmesi

Toplumun sağlık statüsünü yükseltmek için aile hekimliği önemli bir role sahiptir. 2011 yılında tüm Türkiye’de uygulanmaya başlanan aile hekimliği ile koruyucu sağlık hizmetlerine ulaşılabilirlik hedeflenir. Bu çalışma aile hekimliği performans sisteminin istatistik bölge düzeyinde etkisinin değerlendirilmesi amacıyla yapılmıştır. Bu amaçla istatistik bölgelerin aile sağlığı hizmetleri ile ilişkili bir girdi ve 6 çıktı değişkenine veri zarflama analizi uygulanmıştır. Yöntem olarak Charnes, Cooper ve Rhodes tarafından geliştirilen girdi yönelimli model kullanılmıştır. Analizler EMS paket program ile yapılmıştır. 2011-2019 yıllarını kapsayan çalışmada kullanılan veriler Sağlık İstatistik Yıllıklarından elde edilmiştir. Bölge ve yıllara göre etkin olma ya da olmama durumunun değişkenlik gösterdiği belirlenmiştir. 2018 yılında ise sabit ve değişken olmak üzere her iki ölçek türünde de etkinsizlik yaşanmıştır. 2011-2019 yılları arasında Orta Anadolu bölgesi etkin, Güneydoğu Anadolu bölgesinin ise etkin olmadığı belirlenmiştir. Aile hekimliği sisteminin etkinliği ve bölgesel farklılıkları azaltacak düzeyde kaynakların etkin kullanımını sağlayacak iyileştirmelere ihtiyaç vardır.

Anahtar Kelimeler:

Aile hekimliği, İstatistiki Bölge, Veri Zarflama Analizi

Evaluation Valuation Of Family Medicine Performance System On The Statistical Regional Efficiency Analysis

Family medicine plays an important role in raising the health status of the society. With family medicine, which started to be implemented all over Turkey in 2011, accessibility to preventive health services is aimed. This study was evaluated the effect of the family medicine performance system at the statistical region level. For this purpose, data envelopment analysis was applied to one input and six output variables related to family health services of statistical regional. Model was used which is developed by Charnes, Cooper and Rhodes. Analyzes were made with the EMS package program. Data used in the study covering the years 2011-2019 accessed from the Health Statistical Yearbooks. It has been determined that the status of being effective or ineffective varies according to the region and years. There was inefficiency in both scale types, fixed and variable in 2018. Between 2011-2019, it was determined that the Middle Anatolia region was effective and the Southeastern Anatolia region was ineffective. There is a need for improvements that will ensure the efficiency of the family medicine system and the effective use of resources at a level that will reduce regional differences.

Keywords:

Data envolepment anlaysis, Family medicine, Statistical region,

PDF

___

Akdeniz, M., Ungan, M. & Yaman, H. (2010). Türkiye’de bir tıp disiplini olarak aile hekimliğinin gelişimi. GeroFam, 1(1), 29-40.
Akman, M. (2014). Türkiye’de birinci basamağın gücü. Türk Aile Hek Derg, 18, 70-78.
Aktürk, Z. & Set T. (2010). Aile hekimliği ve kalite: fırsatlar ve uygulanmayı bekleyen araçlar. TJFMPC, 4, 1-7.
Atılgan, E. (2012). Hastane etkinliğinin stostatik sınır analizi yöntemiyle değerlendirilmesi, T.C.Sağlık Bakanlığı hastaneleri için bir uygulama. Doktora Tezi, Hacettepe Sosyal Bilimler Enstitüsü Ankara.
Ayanoğlu, Y., Atan, M. & Beylik, U. (2010). Hastanelerde veri zarflama analizi (VZA) yöntemiyle finansal performans ölçümü ve değerlendirilmesi. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 2: 40-62.
Aytekin, S. (2011). Yatak işgal oranı düşük olan Sağlık Bakanlığı hastanelerinin performans ölçümü: Bir veri zarflama analizi uygulaması. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 30(1), 113-138.
Ayhan Başer, D., Kahveci, R., Koç, E.M., Kasım, İ., Şencan, İ. & Özkara A. (2015). Etkin sağlık sistemleri için güçlü birinci basamak. Ankara Med J, 1: 26-31.
Bal, V. & Bilge, H. (2013). Eğitim ve araştırma hastanelerinde veri zarflama analizi ile etkinlik ölçümü. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(2), 1-14.
Bardakçı, S. & Filiz, M. (2020). Veri zarflama analizi ile kamu hastaneleri için etkinlik ölçümü: Artvin ilinde örnek bir uygulama. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 8(2), 445-460.
Bankur, M. (2016). Aile hekimliğinde zorunlu sevk zincirinin uygulanmasının sağlık harcamalarına etkisi: üst solunum yolları enfeksiyonları üzerine bir uygulama. Sosyal Güvenlik Uzmanları Derneği Sosyal Güvence Dergisi, 6: 61-88.
Başol, A. & Işık, A. (2015). Türkiye’de sağlık politikalarında güncel gelişmeler: sağlıkta dönüşüm programından günümüze bazı değerlendirmeler ve öneriler. IAAOJ Social Science, 2: 1-26.
Bulut, S. & Uğurluoğlu, Ö. (2018). Aile hekimlerinin bakış açısı ile sevk zincirinin değerlendirilmesi. Türk Aile Hek Derg, 22(3), 118-132.
Çakmak, M., Öktem, M. K. & Ömürgönülşen U. (2009). Türk kamu hastanelerinde teknik verimlilik sorunu: veri zarflama analizi tekniği ile Sağlık Bakanlığı’na bağlı kadın doğum hastanelerinin teknik verimliliklerinin ölçülmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 12(1), 1-36.
Görmüş, A. (2015). Kamu sektöründe sağlıkta performans yönetiminin zorlukları: Türkiye örneği. Çalışma İlişkileri Dergisi, 6: 20-36.
Gözlü, M. & Top, M. (2021). Türkiye'deki illerin aile hekimliği hizmetleri yönünden etkinliğinin değerlendirilmesi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(4), 1847-1874.
Gülsevin, G. & Türkan, A.H. (2012). Afyonkarahisar hastanelerinin etkinliklerinin veri zarflama analizi ile değerlendirilmesi. AKÜ FEBİD, 12(1), 1-8.
Hayran, O. (2015). Birinci basamak hizmetleri kimler tarafından, nasıl sunulmalı?. 02.10.2021 tarihinde http://www.sdplatform.com/Yazilar/Kose-Yazilari/414/Birinci-basamak-hizmetler-kimler-tarafindan-nasil-sunulmali.aspx adresinden erişildi.
Karaman, E. & Kazan, H. (2015). Aile hekimliği performans değerlemesinin topsis çok kriterli karar verme yöntemleriyle belirlenmesi. Alphanumeric Journal, 3: 1–12.
Kandemir, M. (2016). Ankara’daki hastanelerin etkinliğinin iki aşamalı veri zarflama analizi ile incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
Keskin, H.İ. (2018). Türkiye’de aile sağlığı merkezlerinin teknik etkinliğinin araştırılması: veri zarflama analizi ve süper ekinlik yaklaşımı. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (13) , 173-185.
İlgün, G. & Şahin, B. (2016). Aile hekimliği çalışanlarının aile hekimliği uygulaması hakkındaki görüşlerinin incelenmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 19(2), 115-130.
Sağlık Bakanlığı (2021). İstatistik Yıllıkları 10 Ağustos 2021 tarihinde https://sbsgm.saglik.gov.tr/TR-73387/saglik-istatistikleri-yilliklari.html adresinden erişildi.
Taşlıdere, S., Varol Saraçoğlu, G. & Topçu, B. (2017). Tekirdağ’da bir ilçenin aile hekimliği performanslarının veri zarflama analiziyle değerlendirilmesi. Namık Kemal Tıp Dergisi, 5 : 75-82.
Tarım, M. (2004). Sağlık organizasyonlarında performans ölçme ve dengeli puan cetveli. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 7(2), 233-248.
Temür, Y. & Bakırcı, F. (2008). Türkiye’de sağlık kurumlarının performans analizi: bir vza uygulaması. Sosyal Bilimler Dergisi, 20(3), 21-31.
Sumer, S., Shear, J. & Yener. A.H. (2019). Bütünleşik Sağlık Modeli Yoluyla Türkiye’de İyileştirilmiş Bir Birinci Basamak Sağlık Sistemi’nin Kurulması. USA: World Bank Publications.
Sezen, B. & Gök Ş.M. (2009). Veri zarflama analizi yöntemi ile hastane verimliliklerinin incelenmesi. ODTÜ Gelişme Dergisi, (36), 383-403.
Öztürk, F. (2017). Aile hekimliğinin veri zarflama analizi ile performansının değerlendirilesi: İstanbul ili örneği. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
Pakdil, F. (2007). Hastanelerde sürekli performans iyileştirme sürecinin kalite maliyetlerine odaklanması ve bir ölçüm modeli önerisi. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(1), 35-54.
Uyar, M. & Şahin, T.K. (2015). Konya il merkezindeki sağlık ocaklarının verimliliğinin değerlendirilmesi. TAF Preventive Medicine Bulletin, 14(1), 1-6.
Uğurlu, M., Eğici, T., Yıldırım, O., Örnek, M. & Üstü, Y. (2012). Aile hekimliği uygulamasında güncel problemler ve çözüm yolları. Ankara Medical Journal, 12: 1-7.
Ünalan, P.C., Uzuner, A., Çifçili, S., Akman, M. & Kaya Apaydın, Ç. (2009). Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi aile hekimliği polikliniğinin sağlık hizmeti sunduğu aileler. Marmara Medical Journal, 22: 90-96.
Yılmaztürk, A. (2013). Türkiye’de sağlık reformlarının tarihsel gelişimi ve sağlıkta dönüşüm programının küresel niteliğinin değerlendirilmesi. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 1: 176-188.
Yun, Y.B., Nakayama, H. & Tanino, T. (2004). A generalized model for data envelopment analysis. European Journal of Operational Reserach, 157(1), 87-105.