Sokrates Öncesi Dönemde: Doğa’dan İnsan’a Aklın Serüveni

İnsanın doğa ve evrene karşı hissettiği hayret duygusunun henüz aşılamadığı dönemde, Doğa Filozofları bu duygularını yalın gözlemler üzerinden bazı sorulara cevap aramışlardır. Onların söylemiyle “arkhe”den hareketle bu sorulara cevap verilebilir. Bu noktada “varlık” düşüncesi temelinde bir ontoloji geliştiren Parmenides ve “oluş” düşüncesi temelinde Herakleitos karşımıza çıkar. Oluşa atfettiği önem oranında değişimi ve hareketi irdeleyen Herakleitos, bilgi önündeki engelleri ortaya koyar. Diğer taraftan Parmenides’e göre varlık gerçek ve hakiki ise değişim ve hareket dışlanmalıdır. Parmenides’in “varlık” temelindeki düşüncesiyle, Herakleitos’un “oluş” temelindeki düşüncesini bir araya getirme girişimi olarak görülebilen felsefi görüş Sofistler’e aittir. Bilgi serüveninin doğa ile başlayan ya da başlatılan süreci insana yönelerek kendi içerisinde dönüşür.

Anahtar Kelimeler:

Doğa, İlkçağ, İnsan, Akıl

In the Pre-Socrates Period: The Adventure of Mind from Nature to Human

In the period that the sense of wonder man felt towards nature and the universe had not yet been overcome, nature philosophers sought answers to some questions through simple observations of these feelings. These questions can be answered based on the “arkhe” as they say. Parmenides, who speculated on an ontology on the idea of “being”, and Heraclitus on the basis of “becoming” appear before us. Heraclitus, who examines change and movement in the ratio of the importance, attributes to becoming, reveals the obstacles to knowledge. For Parmenides, if the being is real and genuine, change and movement should be excluded. The philosophical view that can be seen as an attempt to bring together the thought of Parmenides on the basis of “being” and the thought of Heraclitus on “being” belongs to the Sophists. Adventure of knowledge that started with nature expands to human beings and transforms within itself.

Keywords:

nature, antiquity, human, reason,

PDF

___

Aristoteles. (2012). Metafizik. (A. Arslan, Çev.). İstanbul: Sosyal Yayınları. (Orijinal çalışma basım tarihi 1985).
Bloch, O. (1993). Materyalizm. (M. Küpçü, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları. (Orijinal çalışma basım tarihi 1993).
Canevi, F. P. (1988). The plight of cosmology. Process Studies, 17(3), 163-169.
Cogniot, G. (1992). İlkçağ materyalizmi. (S. Selvi, Çev.). İstanbul: Sarmal Yayınları. (Orijinal çalışma basım tarihi 1992).
Çakmak, C. (1999). Phusis’den res ekstansa’ya doğa ve teknik anlayışları. Felsefe Logos, 6(2), 77-86.
Gökberk, M. (1960). Batı Anadolu’nun yetiştirdiği antik filozoflar. Felsefe Arkivi, 5(1), 74-90.
Gökberk, M. (2016). Felsefe tarihi (8. baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
Hegel, G. W. F. (2018). Felsefe tarihi (2. baskı). (D. B. Kılınç, Çev.). İstanbul: NotaBene Yayınları. (2018).
Herakleitos (2014). Fragmanlar. (C. Çakmak, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınları. (Orijinal çalışma basım tarihi 2005).
Höffe, O. (2015). Felsefenin kısa tarihi. (O. N. Aytolu, Çev.). İstanbul: İnkılap Kitabevi. (2008). Jones, W. T (1952). A history of western philosophy. New York: Harcourt, Brace.
Kirk, G. S. ve Raver, J. E. (1971). The presocratic philosophers. London: Cambridge University Press.
Kranz, W (2014), Antik felsefe metinler ve açıklamalar. (S. Baydur, Çev.). İstanbul: Sosyal Yayınları. (1976).
Ritter, J. (1955). Aristoteles ve sokrates’ten öncekiler. Felsefe Arkivi, 3(2), 1-15.
Skirberkk, G. ve Gillje, N. (2013). Felsefe tarihi (5. baskı). İstanbul: Kesit Yayınları.
Sunar, C. (1971). Varlık hakkında ana düşünceler. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
Thomson, G. (2014). Antik felsefe metinler ve açıklamalar. (M. H. Doğan, Çev.). İstanbul: Payel Yayınevi. (Orijinal çalışma basım tarihi 1988).
Umberto, E. ve Fedriga, R. (2021). Felsefe tarihi 1 (3. Baskı), (L. T. Basmacı, Çev.). İstanbul: Alfa Basım Yayın. (Orijinal çalışma basım tarihi 2021).
Weber, A. (1998). Felsefe tarihi (5. Baskı). (H. V. Eralp, Çev.). İstanbul: Sosyal Yayınları. (Orijinal çalışma basım tarihi 1988).