Kültürel Unsurların Çevirisi ve Çeviri Stratejileri

Çeviri kültürler arasındaki iletişimin sürdürülmesinde, diyaloğun arttırılmasında ve farklılıkların tanınmasında başat bir rol üstlenir. Metinlerin ayrılmaz parçaları olan kültürel unsurların çevirisi de benzer şekilde farklı kültür dünyalarının birbirlerine açılarak etkileşimde bulunmasına aracılık eder. Bu çalışmanın amacı Leon Sciaky’nin Farewell to Salonica adlı romanı ile erek metnini kültürel unsurların çevirisi için önerilen yöntemler aracılığıyla karşılaştırmalı olarak inceleyerek çeviri stratejilerine yönelik tespitlerde bulunmaktır. Çalışmaya bütünce olarak seçilen roman, çevirmenler Ünsal Eriş ve Osman Çetin Deniztekin tarafından Türkçeye Elveda Selanik adıyla çevrilmiştir. Elveda Selanik çeşitli kültürlerin iç içe geçtiği zengin bir dünyayı okura sunar ve kültürel unsurlarla bezelidir. Hem bir öz yaşam öyküsünü hem de göçe mecbur kalmanın sıkıntılarını anlatırken tarihe de tanıklık eder. Çalışmanın kuramsal çerçevesinde çeviribilimci Newmark’ın kültürel unsurlar sınıflandırması ile çeviribilim araştırmacısı Venuti’nin “yerlileştirme” (“domestication”) ve “yabancılaştırma” (“foreignization”) çeviri stratejilerinden yararlanılacaktır. Yerlileştirme stratejisi kültürler arasındaki farkı gözetmemeye, erek kültürde okunabilirliğe ve kabul görmeye yönelik bir stratejidir. Bu strateji çeviri sürecinde kültürel unsurların çıkarılması, değiştirilmesi, eklenmesi ve uyarlanması gibi çeviri uygulamalarını kapsayabilir. Öte yandan yabancılaştırma stratejisi çeviride bir anlamda yabancı unsurların korunduğu, kültürel mesafe ve farklılığın erek kültüre taşındığı ve erek okura hissettirildiği bir çeviri stratejisi olup sözcüğü sözcüğüne çeviri, dipnot kullanarak ve açıklama ekleyerek çevirme gibi çeşitli uygulamalar aracılığıyla gerçekleşebilir. Bu çalışmada kültürel unsurların çevirisinde bu iki çeviri stratejisinden hangisinin daha çok tercih edildiği örnekler aracılığıyla irdelenerek çeviride bu stratejilerin önemi tartışmaya açılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Kültürel Unsurların Çevirisi, Çeviri Stratejileri, Yerlileştirme, Yabancılaştırma

PDF

___

Bassnett, S. (1998). “The Translation Turn in Cultural Studies”. Constructing Cultures. Essays on Literary Translation. (Der. Susan Bassnett ve Andre Lefevere). Clevedon: Multilingual Matters. ss.123-140. Hermans, T. (2004). Translation in Systems. Descriptive and Systemic Approaches Explained. Shanghai: Shanghai Foreign Language Education Press. Kurultay, T. (1985). “Ceviri Yöntemi Üzerine Düşünceleriyle F. Schleiermacher”. Dün ve Bugün Çeviri 1 : 191-217. İstanbul: Bilim/Felsefe/Sanat Yayınları. Munday, J. (2001). Introducing Translation Studies. London: Routledge. Newmark, P. (1988). Textbook of Translation. Oxford: Pergamon Press. Newmark, P. (2010). “Translation and Culture”. Meaning in Translation. (Ed. Barbara Lewandowska-Tomaszcyk&Marcel Thelen). ss.171-182. Resti Sujarwanto, I. (2014). Foreignization Ideologies in the Translation od Indonesian Culture-Specific Items of Rambe’s Mırah darı Banda into Pollard’s Mirah of Banda. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Indonesia: Yogyakarta State University. Sciaky, L. (1946/2003). Farewell to Salonica: city at the crossroads. Philadelphia, Pennsylvania, USA: Paul Dry Books. Sciaky, L. (2014). Elveda Selanik. (Türkçesi: Ünsal Eriş, Osman Çetin Deniztekin). İstanbul: Varlık Yayınları. Venuti, L. (1995). Translator’s Invisibility: A History of Translation. London and New York: Routledge. Venuti, L. (1998). “Strategies of Translation”, Routledge Encyclopedia of Translation Studies. (Ed. Mona Baker). London and New York: Routledge. ss. 240-44. Venuti, L. (1998). The Scandals of Translation. Towards an Ethics of Difference. Londra and New York: Routledge. Yücel, T. (2008). “Anlatı Çevirisi”. Çeviri Seçkisi I: Çeviriyi Düşünenler. (Haz. Mehmet Rifat). İstanbul: Sel Yayıncılık. ss. 100-108. Yıldırım, C. (2015). “Amin Maalouf’un Afrikalı Leo ve Semerkant Romanlarında Kültürel Unsuruların Çevirisi Üzerine Bir İnceleme”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi (The Journal of International Social Research) C. 8 S. 39 Volume: 8 Issue: 39 ss. 221- 232. Yıldırım, C. ve Turan, D. (2016). “Representation of Turkish Culture Abroad via Orhan Kemal’s Novels in French, German and English Translations”. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Volume 11/4 Winter 2016, p. 1091-1110.