Saniye VATANDAŞ, Mehmet Güven AVCI, Celalettin VATANDAŞ

Batılılaşan Türkiye’nin Kadim Mekânı: Beyoğlu

XVIII. yüzyılın büyük çoğunluğunda daha çok askeri alanla sınırlı kalan, fakat yüzyılın sonlarına doğru kapsamı daha da büyüyen batılılaşma yönündeki değişim ve dönüşüm politikaları, Tanzimat’la birlikte topyekûn niteliğine kavuşmuştur. Bu durum, neredeyse tamamen devlet adamlarının öncülüğünde gerçekleşen ve daha çok devlet kurumlarında değişimi öngören batılılaşmaya, XIX. yüzyılın ortalarından sonra, sivil bir boyut kazandırmıştır. Beyoğlu ise bunun merkezi durumundadır. Beyoğlu, tutum ve davranışlarıyla, görünüm ve yaşayış tarzlarıyla Avrupalılar gibi olmak anlamına gelen alafrangalığın merkezi haline gelmiştir. Buna karşılık Haliç’in hemen karşı yakasındaki semtlerde yaşayanlar geleneksel hayatlarına devam edip, ülkenin zor zamanlarında canlarıyla ve mallarıyla sorumluluk üstlenmeye devam etmişlerdir. Böylelikle iki ayrı İstanbul oluşmuştur: Alafranga İstanbul, alaturka İstanbul. Bu araştırma Alafranga İstanbul’u temsil eden Beyoğlu’nu konu edinmekte, batılılaşma adı altında Beyoğlu’nda yaşananları ortaya koyma amacı taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Beyoğlu, Alafranga, Batılılaşma, Levantenler

The Ancient Space of Westernising Turkey: Beyoglu

During most of the XVIIIth century, the policies of change and transformation in the direction of westernisation, which were mostly limited to the military sphere but grew in scope towards the end of the century, gained a total character with the Tanzimat. This situation gave a civilian dimension to westernisation, which was almost entirely led by statesmen and envisaged changes in state institutions, after the mid-XIXth century. Thus, Beyoğlu became the centre of alafrangalism, which meant being like Europeans with their attitudes and behaviours, appearance and lifestyle. The inhabitants of the neighbourhoods on the opposite side of the Golden Horn, on the other hand, continued to live their traditional lives, taking responsibility with their lives and property in the country's difficult times. Thus, two different Istanbuls were formed: Alafranga Istanbul and alaturka Istanbul. This research focuses on Beyoğlu, which represents Alfranga Istanbul, and aims to reveal what happened in Beyoğlu under the name of westernisation.

Keywords:

Beyoğlu, alafranga, Westernisation, levantines,

PDF

___

Ahmet Mithat. (1294). Bekârlık sultanlık mı dedin? Letâif-i rivayet. 10, 38-43.
Ahmet Rasim. (2005a). Fuhş-i atik. İstanbul: Üç Harf Yayınları.
Ahmet Rasim. (2005b). Şehir mektupları. İstanbul: Altın Kitaplar.
Alus, S. M. (2007). 30 sene evvel İstanbul. İstanbul: İletişim Yayınları.
Atabeyoğlu, S. E. (2013). Zaniyeler. İstanbul: Salkımsöğüt Yayınları.
Bareilles, B. (1918). Constantinople, ses cites franques et levantines (Beyoğlu-Galata-Banliues). Paris: Editions Bossard.
Batur, E. (2006). Üç Beyoğlu. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Belge, M. (2008). İstanbul gezi rehberi. İstanbul: İletişim Yayınları.
Beyatlı, Y. K. (1922, 23 Nisan). Ezansız semtler. Tevhid-i Efkâr.
Durudoğan, S. (1998). XIX. yüzyılda Beyoğlu/Beyoğlu’nun ekonomik, kültürel ve politik yapısının mimariye etkileri (Yayınlanmamış doktora tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
Farrere, C. (1939). L’homme qui assassina. Paris: Littéraires et Artistiques.
Güneş, M. (2009). Pera’nın yüzleri (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Beykent Üniversitesi, İstanbul.
Güzelsoy, İ. (2009). İstanbul’un gezi rehberi. İstanbul: Alfa Yayınları.
İnal, O. (2006). Pera’dan Beyoğlu’na. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
Karaosmanoğlu, Y. K. (2008). Sodom ve Gomore. İstanbul: İletişim Yayınları.
Karay, R. H. (1990). Sonuncu kadeh. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
Kılıç, E. (2009). XIX. yüzyıl sonu Batılılaşma hareketlerinin Pera/Beyoğlu’nda apartmanlaşma sürecine etkileri ve mimari yansımalar (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Haliç Üniversitesi. İstanbul.
Kuntay, M. C. (1983). Üç İstanbul. İstanbul: Sander Yayınları.
Montaqu, L. (1974). Türkiye mektupları. (A. Kurutluoğlu, Çev.). İstanbul: Tercüman Yayınları.
Okay, O. (1991). Batı medeniyeti karşısında Ahmed Midhat Efendi. İstanbul: MEB Yayınları.
Okay, O. (2005). Batılılaşma devri Türk edebiyatı. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Öztürk, M. (2005). Sine-masal kentler. İstanbul: Donkişot Yayınları.
Pierre Loti. (2000). Aziyade. İstanbul: Engin Yayıncılık.
Pierre Loti. (2007). Bezgin kadınlar. Ankara: Elips Yayınları.
Safa, P. (1994). Yalnızız. Ankara: MEB Yayınları.
Safa, P. (1999). Fatih-Harbiye. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Safa, P. (2000). Mahşer. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Safa, P. (2004). Matmazel Noraliya’nın koltuğu. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Sakaoğlu, N. (1994). Dünden bugüne İstanbul ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları.
Sperco, W. (1958). 1881-1938 Mustafa Kemal Atatürk. (Z. Çelikkol, Çev.). İstanbul: Bilgi Yayınevi.
Sperko, W. (tb.). İstanbul paysages littéraires. Paris: La Nef De Paris.
Vatandaş, C. (2021). Mehmet Akif’in batı anlayışı ve Türkiye’nin batılılaşmasına ilişkin görüşleri. Umran Dergisi, 319. 54-60.
Villéger, A. Q. (2002). Pierre Loti: Gezegen seyyahı. (A. Bora, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Yaşar, H. (2009). 19. yüzyıl Fransızca ve Türkçe kurgusal eserler ile edebi hatıralarda İstanbul (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Dicle Üniversitesi, Diyarbakır.