Selim TÜRCAN

Kur'ân'ın ifade kalıpları nüzul kronolojisini aydınlatabilir mi? Müzzemmil Sûresi örneğinde bir yöntem denemesi

Kur’ân âyetlerinin ya da pasajlarının kronolojisine dair görüş serdedenler sadece kendi öngörülerine bağlı kalmışlar, konuyu aydınlatacak nesnel bir yöntem arayışına girmemişlerdir. Biz Kur’ân ifade kalıplarını takip ederek Kur’ân pasajlarının tarihlerini büyük oranda tespit edebileceğimiz somut bir yöntem geliştirebiliriz. Bunun için ele aldığımız pasajda bulunan kalıp ifadelerden hareket edebiliriz. Bunların içinde bir kelimeden fazla olup Kur’ân’ın çeşitli yerlerinde tekrarlanmış olan kalıp ifadeler esas alınır. Bu kalıp ifadelerden her birinin tarihini, Kur’ân’da geçtiği başka pasajlara ait kronoloji bilgilerinden hareketle tespit edebiliriz. Ardından bu ifade kalıplarına ait tarihlerin çakıştığı dar tarih aralığını çıkarırız. Bahse konu dar tarih aralığı, konumuzu teşkil eden ve ilgili bütün ifade kalıplarını bünyesinde barındıran pasajın nüzul tarihidir. Bu makale söz konusu yöntem önerisinin Müzzemmil suresi özelinde bir denemesidir.

Can the Qur’ānic patterns of expression shed light on the chronological order of the verses? A methodological attempt in the context of the sūrah al-Muzzammil

Those who set forth views about the chronology of the Qur’anic passages and verses have relied mostly on their assumptions, failing to produce an objective method concerning this issue. In fact, we can develop an objective method for ascertaining the chronological order of the Qur’anic passages by the chronology of the Qur’ānic patterns of expression. For this, we can trace the narrations and accounts about the chronology of the other Qur’anic passages which include these patterns of expression. This article consists of an exemplary application of this method to the Sūrah al- Muzzammil.

PDF

___

Ahmed b. Hanbel, Musnedü Ahmedi’bni Hanbel, Dâru Sahnûn ve Çağrı Yay., İstanbul 1992.
Ateş, Ali Osman, İslâm’a Göre Cahiliyye ve Ehl‐i Kitab Örf ve Âdetleri, Beyan Yay., İstanbul 1996.
Bâzergan, Mehdî, Kur’ânʹın Nüzul Süreci, çev.: Yasin Demirkıran, Melâ Muhammed Feyzullah, Fecr Yayınevi, Ankara 1998.
Bell, Richard, Introduction to The Qur’an, The Edinburgh University Press, Edinburgh 1953.
Blachéré, Régis, Le Coran (al‐Qur’ân), Maisoneuve et Larose, Paris 1966.
el‐Buhârî, Ebu Abdillah Muhammed b. İsmail, Sahîhuʹl‐Buhârî, Dâru Sahnûn ve Çağrı Yay., İstanbul 1992.
Derveze, Muhammed İzzet, et‐Tefsîruʹl‐hadîs es‐suveru’l‐murattebe hasbe nuzûlihî, Dâru İhyâi’l‐ Kütübi’l‐‘Arabiyye, yy., 1381/1962.
Derveze, Muhammed İzzet, Asruʹn‐Nebî‐Kur’ânʹa Göre Hz. Muhammedʹin Hayatı, çev.: Mehmet Yolcu, Yöneliş Yay., İstanbul 1995.
ed‐Dihlevî, Şah Veliyyullah b. Abdirrahmân ed‐Dihlevî, Huccetullâhi’l‐bâliğa, Dâru İhyâi’l‐‘Ulûm, Beyrut 1413/1992.
Duman, Zeki, Beyânu’l‐Hak, Fecr Yay., Ankara 2006.
Dumlu, Ömer, Rıza Savaş, “Nüzul Sırasına Göre Âyet Âyet Kur’ân’ın Yorumu”, Tarihten Günümüze Kur’ân’a Yaklaşımlar, İlim Yayma Vakfı, İstanbul 2010, ss. 163‐180.
Elmalı’lı Muhammed Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’ân Dili, Eser Neşriyat, yy., ts.
el‐Endelüsî, Esîruddîn Ebû Abdillah Ebû Hayân, el‐Bahru’l‐Muhît, Dâru’l‐Fikr, yy. 1992.
el‐Ezrâkî, Ebû’l‐velîd Muhammed b. Ahmed, Ahbâru Mekke ve mâ câe fîhâ mine’l‐âsâr, tahkik: Ruşdî Sâlih Melhas, Dâru’l‐Endulus, Madrid, ts.
Hamîdullah, Muhammed, el‐Vesâiku’s‐siyâsiyye, çev.: Vecdi Akyüz, Kitabevi, yy, ts.
İbn ʹAtiyye,el‐Endelüsî, Ebû Muhammed Abdulhak b. Ğâlib, el‐Muharraruʹl‐vecîz fî tefsîriʹl‐Kitâbiʹl‐ ʹAzîz, tahk.: Komisyon, Fas, 1395/1975.
İbn Habîb, Ebû Ca’fer Muhammed, el‐Muhabber, Dâru’l‐Âfâki’l‐Cedîde, Beyrut ts.
İbn Hişâm, es‐Sîretü’n‐nebeviyye, tahk.: Süheyl Zükâr, Dâru’l‐Fikr, Beyrut 1412/1992.
İbn İshak, Muhammed, Sîretu İbn İshâk, tahk.: Muhammed Hamîdullah, yy, 14011981.
İbn Kuteybe, Ebû Muhammed b.Abdullah İbn Muslim, Te’vîlu müşkili’l‐Kur’ân, Dâru’t‐Turâs, Kahire 1393/1973.
İbn Sa’d, Muhammed, et‐Tabakâtu’l‐kübrâ, Dâru Sadr, Beyrut ty.
İbn Şihab ez‐Zührî, en‐Nasih veʹl‐mensuh, (Erbaʹa kutub fiʹn‐nasih veʹl‐mensuh içinde) tahk.: Hâtim Sâlih ed‐Damîn, Alemuʹl‐Kütüb, Beyrut 1409/1908.
İbn Şihab ez‐Zührî, Tenziluʹl‐Kurʹân bi Mekke veʹl‐Medine, (en‐Nâsih ve’l‐mensûh’a ilave edilmiş şekilde Erbaʹa kütüb fiʹn‐nâsih veʹl‐mensûh içinde) ss. 29‐30.
İbnu’d‐Dureys, Ebû Abdillah Muhammed b. Eyyûb Fedâilu’l‐Kur’ân ve mâ nezele mine’l‐Kur’ân bi Mekke ve mâ nezele bi’l‐Medîne, tahk.: ‘Urve Bedîr, Dâru’l‐Fikr, Dımeşk 1408/1987.
İbnu’l‐Bârezî, Hibetullâh b. Abdirrahîm b. İbrâhîm, Nâsihu’l‐Kur’ân ve mensûhihî, (Erbaʹa kutub fiʹnnasih veʹl‐mensuh içinde), tahk.: Hâtim Sâlih ed‐Damîn, Alemuʹl‐Kütüb, Beyrut 1409/1908.
el‐Kâdî, Abdulfettâh, Sahabe ve Müfessirlere Göre Esbâb‐ı Nüzûl, çev.: Salih Akdemir, Fecr Yayınevi, Ankara 1986.
Katâde b. Di’âme, Kitabuʹn‐nasih veʹl‐mensuh, (Erbaʹa kutub fiʹn‐nasih veʹl‐mensuh içinde) tahk.: Hâtim Sâlih ed‐Damîn, Alemuʹl‐Kütüb, Beyrut 1409/1908.
Mukâtil b. Süleymân, el‐Vücûh ve’n‐nezâir, yy., İstanbul 1993.
Muslim b. Haccâc en‐Neysâbûrî, Sahîhu Muslim, Dâru Sahnûn ve Çağrı Yay., İstanbul 1992.
en‐Nahhâs, Ebû Cafer Ahmed b. Muhammed İsmâil, en‐Nâsih ve’l‐mensûh fî Kitâbi’llâhi Azze ve Celle ve’htilâfi’l‐‘ulemâi fîhâ, tahk.: Süleymân b. İbrâhîm b. Abdillâh el‐Lâhim, Muessesetü’r‐Risâle, Beyrut 1412/1991.
en‐Neysâbûrî, Ebû Abdirrahmân İsmail b. Ahmed ed‐Darîr el‐Hîriyyi, Vücûhü’l‐Kur’âni’l‐Kerîm, tahk.: Fâtıme Yûsuf el‐Hıyemî, Dâru’s‐Sekâ, Dımeşk 1995.
Nöldeke, Teohodor, Geschichte des Qorâns, (F. Schwallyʹin genişlettiği 2. basım, Leipzig 1909ʹdan ofset baskı) Georg Olms Verlagsbuchandlung Hildeshem, Almanya 1961.
en‐Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b.Şuayb b. Ali, Sünenu’n‐Nesâî, Dâru Sahnûn ve Çağrı Yay., İstanbul 1992.
Okumuş, Mesut, Kur’ân’ın Kronolojik Okunuşu Muhammed İzzet Derveze Örneği, Araştırma Yay., Ankara 2009.
Okumuş, Mesut, “Muhammed Abid el‐Câbirî, Fehmu’l‐Kur’âni’l‐hakîm: et‐Tefsîru’l‐vâdıh hasebe tertîbi’n‐nüzul, Merkezu Dirâseti’l‐Vahdeti’l‐Arabiyye, (c.1‐3), Beyrut 2008‐2009”, (kitap tanıtımı), HÜİFD, 2009/2, c. 8, sayı: 16, ss. 177‐182.
Özsoy, Ömer ‐İlhami Güler, Sistematik Kur’ân Fihristi, Fecr Yayınevi, Ankara 1996.
es‐San’ânî, Ebû Bekr Abdurrazzâk b. Hemmâm Tefsîru’l‐Kur’âni’l‐‘azîm‐ el‐musemmâ tefsîru Abdirrazzâk, tahk.: Abdulmu’tî Emîn Kal’acî, Dâru’l‐ma’rife, Beyrut 1411/1991.
es‐San’ânî, el‐Musannef, tahk.: Habîburrahmân el‐A’zamî, el‐Mektebetü’l‐İslâmî, Beyrut 1403/1983.
es‐Semerkandî, Ebu’l‐Leys Nasr b. Muhammed b. Ahmed b. İbrâhim, Tefsîru’s‐Semerkandî elmusemmâ Bahru’l‐‘ulûm, tahk.: Ali Muhammed Muavvıd, Adil Ahmed Abdulmevcûd, Dâru’l‐ Kütübi’l‐‘İlmiyye, Beyrut 1413/1993.
es‐Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahmân, el‐İtkân fî ‘ulûmi’l‐Kur’ân, Kahraman Yay., İstanbul 1398/1978.
es‐Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahmân, ed‐Dürru’l‐mensûr fi’t‐tefsîri’l‐me’sûr, Dâru’l‐Fikr, Beyrut 1414/1993.
es‐Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahmân, Lubâbu’n‐nukûl fî esbâbi’n‐nuzûl, (Tefsîru’l‐Celâleyn ekinde) Mektebetü Yâsîn, yy., ts.
es‐Süheylî, Ebu’l‐Kâsım Abdurrahman b. Abdillah b. Ahmed b. Ebi’l‐Hasen el‐Hus’amî er‐Ravdu’lunuf fî tefsîri’s‐sîreti’n‐nebeviyyeti li’bni Hişâm, Dâru’l‐Fikr, Beyrut 1409/1989.
eş‐Şâfi’î, Muhammed b. İdrîs er‐Risâle, tahk.: Ahmed Muhammed Şâkir, el‐Mektebetü’l‐‘İlmiyye, Beyrut, ts.
eş‐Şehristânî, Muhammed b. Abdilkerîm Mefâtîhu’l‐esrâr ve mesâbîhu’l‐ebrâr, tahk.: Muhammed Ali Azerşeb, Merkezu’l‐Buhûs ve’d‐Dirâsât li’t‐Turâsi’l‐Mahtut, Tahran 1429/2008.
et‐Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Târîhu’t‐Taberî târîhu’r‐rusul ve’l‐mulûk, Dâru’l‐Meârif, Kahire 1990.
et‐Tabersî, Ebû Ali el‐Fadl b. Hasen Mecme’u’l‐beyân fî tefsîri’l‐Kur’ân, Dâru’l‐Fikr, Beyrut 1414/1994.
et‐Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa, Sünenü’t‐Tirmizî, Dâru Sahnûn ve Çağrı Yay., İstanbul 1992.
Türcan, Selim “Hûd Suresi 87. Âyette Geçen ‘Salât(uke)’ Kelimesi Örneğinden Hareketle Genel Bir Çeviri Eleştirisi”, GÜÇİFD, 2005, c. IV, sayı: 7‐8, ss. 105‐120.
Watt, W. Montgomery, Kur’ânʹa Giriş, çev.: Süleyman Kalkan, Ankara Okulu Yay., Ankara 1998.
ez‐Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed b. Abdillâh, el‐Burhân fî ʹulûmiʹl‐Kurʹân, Dâruʹl‐Fikr, Beyrut 1421/ 2001.