Farklı İ'râb değerlendirmelerinin tefsire etkisi
Kurân-ı Kerîm, Hz. Peygamber döneminden itibaren çeşitli yöntemlerle tefsir edilmiştir. Bu tefsir yöntemlerinin temelini de Arap dili oluşturmaktadır. Bu sebeple tefsir ilmiyle uğraşanların bu dili iyi bilmeleri gerektiği ifade edilmiştir. Arap dilinin alt dallarından biri olan ve kelimelerin cümle içerisindeki konumu ile ilgilenen irâb ilmi de doğru bir tefsir için önemlidir. Kurân açısından bakıldığında bu ilmi önemli kılan bir diğer husus da kelimenin irâbının birkaç veçhe muhtemel olmasıdır. Arapçada bir alametin birden fazla öğeyi göstermede ortak kullanılması kelimenin konumunu, dolayısıyla da cümlenin anlamını etkileyebilmektedir. Bu durum âyetler için de söz konusudur. Yani âyetteki bir kelimenin farklı irâb veçhine sahip olması da anlamı etkileyen unsurlardan biridir. Müfessir de sahip olduğu dil ve kültür birikimine binaen bu ihtimalleri değerlendirerek tercihte bulunmaktadır.
The Influence of Various I rab Evaluations to Tafseer
The Influence of Various I rab Evaluations to Tafseer Quran has been interpreted by different techniques since the period of Prophet Mohammad. Arabic language constitutes the base of these techniques. For this reason it is said that those who work on glossary science must learn this language in a god level. Irab science which is a sub-branch of Arabic language and deals with the place of words in sentences is important for a correct interpretation. From the point of the Quran, another issue which makes this science important is that words may have different possible aspects of irabs. In Arabic, the common use of a sign for showing a few elements may affect the place of the word, this may accordingly affect the meaning of the sentence. This situation is possible for verses of Quran. Namely, being have a different irab aspect of a word of verse is one of the factors that affect the meaning. Interpreters make their decision according to their language and culture background by evaluating these possibilities.
___
- Abdullah Süleyman Muhammed Edîb, et-Tevcîhul-lüğaviyyi ven-nahviyyi lil-kırââtil- Kurâniyyeti fî tefsîriz-ez-Zemahşerî, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Külliyyetül-Âdâb fî Câmiati Mûsul, Musul 2002.
- Ahmed Emin, Duhal-İslam, Kahire 2003.
- Ahmed Süleyman Yakut, Zâhiratül-irâb fîn-nahvil-arabiyyi, İskenderiye 1994.
- el-Akk, Halid Abdurrahman, Usûlüt-tefsir ve kavâiduhû, Dârun-Nefâis, Dımeşk 2003. Arslan, Şükrü Meânil-Kurân, DİA, c. 28, ss. 208-209.
- Aydın, Muhammed, Kuran Meallerinde İrab Bağlamındaki Tercüme Problemleri, Sakarya Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2001, sayı: 4, ss. 285-308.
- el-Beydâvî, Nâsıruddîn Ebû Saîd Abdullah b. Ömer b. Muhammed, Envârut-Tenzîl ve Esrârut- Tevîl, tahk.: Muhammed Subhî b. Hasen Hallâk, Beyrut 2000. Birışık, Abdülhamit, İrâbül-Kurân, DİA, c. 22, ss. 376-379. -------, Tefsir, DİA, c. 40, ss. 281-290.
- Câbirî, Muhammed Âbid, Binyetü Aklil-Arabî, Lübnan 2009. el-Câsim, Mahmûd Hasan Esbabüt-Taaddüd fit-Tahlîl-in-Nahviyyi, Mecelletül-Lüğatül- Arabil-Ürdünî, 1424, sayı: 66, ss. 93-157.
- Civelek, Yakup, Arap Dilinde İrâb Olgusu, Araştırma Yay. Ankara 2003. Corci Zeydân, Târîhu âdâbil-lüğatil-arabiyye, tahk.: Şevki Dayf, Darul-Hilâl, ts. ed-Dakr, Abdülganiyy, Mucemun-nahv, Beyrut 1986.
- ed-Dervîş, Muhyiddin, İrâbul-Kurânil-kerîm ve beyânuhû, Dârul-Yemâme-Dâru İbn Kesîr, Beyrut 2009.
- ed-Dihlevî, Veliyyullah Ahmed b. Abdirrahîm, el-Fevzül-kebîr fî usûlit-tefsîr, tahk.: ve çev.: Selmân el-Hüseynî en-Nedvî, Beyrut 2005.
- Duman, M. Zeki, Müteşâbihâtın Tevîli, Bilimname, 2005, sayı: 9, ss. 39-54.
- ed-Düleymî, Abdülaziz Ali Mutlik, ed-Dirâsâtün-nahviyyetü vel-lüğaviyyetü fil-Bahril-Muhît, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Bağdat 1992.
- Ebul-Bekâ, Eyyûb b. Musa el-Hüseynî, el-Külliyyât, tahk:. Adnan Derviş, Muhammed Mısrî, Beyrut 1998. Ebûbekr Muhammed b. Abdilmelik Şenterînî, Kitâbu tenbîhil-elbâb alâ fedâilil-irâb, tahk.: Abdül- fettâh Hamûz, Daru Ammâr, 1995.
- Erkol, Ahmet, Nassın Anlaşılmasında Tevîl ve Müteşâbih Sorunu, Dicle Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Diyarbakır 2006, c. 8, sayı: 2, ss. 293-321.
- Fahreddin el-Kabâve, el-Menheciyye fî İrâbil-Kurânil-Kerîm, Mecelletü Buhûsid-Dirâsâtil- Kurâniyye, yıl: 5-6, sayı: 9, ss. 95-154.
- Fâtıma Muhammed, Tâhir Hâmid, Üsüsüt-tercîh fî kütüb-il-hilâfin-nahvî, Yayınlanmamış Dok- tora Tezi, Câmiatü Ümmil-Kurâ, Mekketül-Mükerreme, 1430.
- el-Ferâye, Nidâl Mahmûd, el-Kırââtül-kurâniyye fî kitâbil-Keşşâf liz-Zemahşerî, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Câmiatü Müte, Mute 2006. el-Ferrâ Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd, Meânil-Kurân, Âlemül-Kütüb, Beyrut 1983.
- Güler, Hatice, Âl-i İmrân Sûresi 7. Âyeti Bağlamında Müteşâbihâtın Kapsamı ve Yorumu Sorumu, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2008. Gündüzöz, Soner, Kurânda Yerleşik Gramer Kurallarına Aykırı Dil Yapıları ve Kurânın Lehçe Haritası Üzerine Bir İnceleme I, Ondokuzmayıs Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Samsun 2002, sayı: 6, ss. 77-94.
- --------, Kurânda Yerleşik Gramer Kurallarına Aykırı Dil Yapıları ve Kurânın Lehçe Haritası Üzerine Bir İnceleme II, Ondokuzmayıs Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Samsun 2002, sayı: 7, ss. 121-140.
- Güven, Mustafa, Kurânın Anlaşılmasında Müteşâbihât Problemi ve Tevîl, Hikmet Yurdu, 2010, sayı: 5, ss. 293-321.
- --------, Kurânın Dili ve Anlatım Üslûbu Üzerine Bir Deneme, Hikmet Yurdu, Temmuz-Aralık, c. 4, sayı: 7, ss. 135-151.
- Hâkim en-Neysâbûrî, Ebû Abdillah, el-Müstedrek ales-sahîhayn, Dârul-Harameyn, 1997.
- Hatice el-Hudeysî, el-Medârisün-nahviyye, Bağdat 2001. Hattâf Abdülkerîm Süheyle, Esbâbul-Cevâz fîn-Nahvil-Arabiyyi, Mecelletü Câmiati Kerbelâ el-İlmiyye, 2012. c. 10, sayı: 3, ss. 9-24.
- Hedîl Muhammed Atiyye, Eserü ihtilâfil-irâb fî tefsîril-Kurân, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, el-Câmiatül-İslâmiyye, Gazze 2009. İbn Atiyye, Ebû Muhammed Abdilhak b. Ğâlib, el-Muharrarul-vecîz fî tefsîril-Kitâbil-Azîz, tahk.: Abdüsselâm Abdüş Şâfî Muhammed, Beyrut 2001.
- İbn Cinnî, Ebul-Feth Osman, el-Hasâis, tahk.: Muhammed Ali en-Neccâr, Dârul-Kütübil- Mısriyye, ts. İbn Fâris, Ebû Hüseyn b. Ahmed, Mucemu mekâyisil-luğa, tahk.: Abdüsselâm Muhammed Hârun, Dârul-Fikr, ts.
- --------, es-Sâhibî fî fıkhil-lüğatil-arabiyyeti ve mesâiliha ve sünen-il-Arab fî kelâmihâ, tahk.: Ahmed Hüsyn Besc, Beyrut 1997.
- İbn Hâluveyh, Ebû Abdillâh el-Hüseyn Ahmed, İrâbul-kırââtis-seb ve ılelihâ, tahk.: Abdurrah- man b. Süleyman el-Useymîn, Kâhire 1992.
- İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem, Lisânül-Arab, Dâr-ı Sâdır, Beyrut, ts. İbn Serrâc en-Nahvî, Ebûbekr Muhammed b. Abdilmelik, Kitâbu tebyînil-elbâb alâ fedâilil-irâb, tahk.: Abdülfettâh el-Hamûz, Dâru Ammâr, 1995.
- İbrâhîm b. Osman Ebîbekr b. Ebî Şeybe, el-Kitâbul-musannef fil-ehâdîsi vel-âsâr, tahk.: Muhtâr Ahmed en-Nedvî, Bombay, 1981.
- İbrahim Sâmerrâî, el-Medârisün-Nahviyye, Darul-Fikr, Amman 2002. Karagöz, Mustafa, Dilbilimsel Tefsir ve Kuranı Anlamaya Katkısı, Ankara Okulu Yay. Ankara 2010.
- Kayapınar, Durmuş Ali, İrâbul-Kurân -Kurân-ı Kerîmin Gramerine Giriş-, Selçuk Ü. İlahi- yat Fakültesi Dergisi, 1990, sayı: 3, ss. 331-371.
- Keskiner, Osman, Arapçada Hâl ve Kurân Tercümelerindeki Yansımaları, İstanbul, 2011.
- Kırca, Celal, İlimler ve Yorumlar Açısından Kurana Yönelişler, Tuğra Neşriyat, İstanbul, 1993.
- el-Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr, el-Câmi li-Ahkâmil-Kurân, tahk.: Abdullah b. Abdilmuhsin et-Türkî, Beyrut 2006. Mecdî Vehbe, Kâmil Mühendis, Mucemul-mustalahâtil-Arabiyye fil-lüğa vel-edeb, Mektebet-ü Lübnân, Beyrut 1984.
- Mekkî b. Talib İbn Ebî Tâlib el-Kaysî, Kitâbu müşkil-i irâbil-Kurân, tahk.: Yasin Muhammed Sevvâd, Matbûâtu Mecme-il-Lüğatil-Arabiyye, Dımeşk 1974.
- Muhammed Abdülhâlık Adîme, Dirâsât li-uslûbil-Kurânil-Kerîm, Kahire, ts. Muhammed Hamâse Abdillatîf, Taaddüd-ü evcühil-irâb fil-cümletil-Kurâniyyeesbâbuhû ve delâletühû, Journal of Quranic Studies, c. 5, sayı: 2, ss. 166-174
- Müsâid Müslim Abdullah, Gelişme Döneminde Tefsir, çev.: Muhammed Çelik, İstanbul 2006.
- en-Nahhâs, Ebul-Cafer Ahmed b. Muhammed b. İsmâil, İrâbul-Kurân, tahk.: Şeyh Hâlid Ali, Beyrut 2008. en-Nesefî, Ebul-Berekât Abdullah b. Ahmed, Medâriküt-Tenzîl ve hakâikut-tevîl, tahk.: Şeyh Zekriyyâ Umeyrât, Beyrut 2008.
- Nâsır, Betül Nasır, Delâletül-irâb leden-nuhâtil-kudemâ, Bağdat 1999. Nihat M. Çetin, Arap, DİA, c. 3, ss. 276-309.
- Özek, Ali, el-Keşşâf, DİA, c. 25, ss. 329-330. er-Râcihî, Abduh, et-Tatbîkun-Nahvî, Dârul-Marife el-Câmiiyye, 2000.
- es-Sadî, Esad Abdülhalim Eseru taaddüdil-irâb fî tevessüil-mana ındez-Zemahşerî fil- Keşşâf, Mecelletü Câmiatil-Enbâr lil-Lüğât vel-Âdâb, 2001, sayı: 4, s. 1, ss. 184-229.
- es-Sâidî, Racâ Ahmed Âtî, Taaddüdül-evcühil-irâbiyye ve eseruhû fil-manâ min hilâl-i irâbil- Kurân lin-Nehhâs, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Câmiatü Ümmil-Kurâ, 1423.
- Sâmî Avd, Eseru taaddüdil-ârâin-nahviyye fî tefsîri-âyâtil-kurâniyye, Mecelle Câmiat-i Teşrîn lid-Dirâsât vel-Buhûsil-İlmiyye, 2007, c. 29, sayı: 1, ss. 63-85.
- es-Seyyid, Abdülhamîd Mustafa, Nazariyyetül-Âmil fin-Nahvil-Arabî ve Dirâsetüt-Terkîb, Mecelletü Câmiʽati Dımeşk, c. 18, sayı: 4+3, ss. 41-68
- --------, Dirâsât fî lisâniyyâtil-Arabiyye, Umman 2004. Sîbeveyh, Ebû Bişr Amr b. Osman b. Kamber, Kitâbu Sîbeveyh, tahk.: Abdüsselâm Muhammed Hârûn, Kâhire,1988.
- Subhi Sâlih, Mebâhis fî Ulûmil-Kurân, Dârul-İlm lil-Melâyîn, Beyrut 2007. Suyûtî, Abdurrahman Celâleddin b. Ebîbekr, el-İtkân fî Ulumil-Kurân, Merkez-i Dirâsâtil- Kurâniyye, ts. Syamsuddin Sahiron, Âl-i İmrân Sûresinin 7. Âyetindeki Muhkemât ve Müteşâbihâta İlişkin Taberî ve Zemahşerînin Görüşlerinin Analitik Bir İncelemesi, çev.: Zülfikar Durmuş, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 2002. ss. 265-281.
- Şerif Abdülkerim Muhammed en-Neccâr, Eserul-Hilâfin-Nahvî fî Tevcîhi Âyâtil-Kurânil- Kerîm alel-Hükmil-Fıkhî, Mecelletü Câmiʽati Ümmil-Kurâ liʽUlûmiş-Şerʽiyye vel-Lüğatil- Arabiyye ve Âdâbihâ, 1427, c. 18, sayı: 38, ss. 449-514.
- Tantâvî, Muhammed, Neşetün-Nahv, Kahire, ts. et-Tayyâr, Musâid b. Süleymân, et-Tefsîrul-lüğavîyyu lil-Kurânil-Kerîm, Riyad 1422.
- el-Ukberî, Ebul-Bekâ Abdullah b. Hüseyn et-Tebyîn fî irabil-Kuran, tahk.: Ali Muhammed Becavi, yy., ts. Velîd Hüseyn, Nazariyyetün-nahvil-arabiyyi fî tav-i taaddüd-i evcüh-it-tahlîlin-nahviyyi, Amman 2009. Yakûb Emel Berî, Mevsûatu ulûmil-lüğatil-arabiyye, Beyrut 1971.
- Yâsir Muhammed Matrakçı, Eser-ü ihtilâf fî evcühii-irâb fî tefsîril-Âyâtil-Kurâniyye, Dârul- Beşâir, Sûriye 2011.
- Yıldırım, Suat, el-Bahrül-Muhît, DİA, c. 4, ss. 516-517. ez-Zeccâc, Ebû İshâk İbrahim b. Seriyy b. Sehl, Meânil-Kurân ve İrâbuhû, tahk:. Abdulcelîl Abduh Çelebi, Beyrut 1988.
- ez-Zemahşerî ,Ebul-Kâsım Cârullah Muhammed b. Ömer, el-Keşşâf an hakâikıt-Tenzîl ve uyûnil- ekâvîl fî vücûhit-tevîl, tahk.: Yûsuf el-Hammâdî, Mektebet-ü Mısr, Mısır, ts.
- --------, el-Mufassal fî ilmil-arabiyye, Dârul-Ceyl, Beyrut, ts. ez-Zerkeşî, Bedreddin Muhammed b. Abdillah, el-Burhan fî ulûmil-Kurân, tahk.: Muhammed Ebul-Fadl İbrâhîm, Kâhire, ts.