EHL-İ HADİS'İN KELAMÎ AKILCILIĞA BAKIŞI:İBN TEYMİYYE'NİN RÂZÎ'YE YÖNELİK METODİK ELEŞTİRİLERİ ÜZERİNDEN BİR OKUMA
Metafiziği anlama çabasında olan İslamî disiplinleri birbirinden ayıran temel unsurların başın- da kullandıkları yöntemler gelmektedir. Benimsedikleri metodik tutum, öncelikle dini metinleriyorumlamalarına daha sonradan da çoğu kez kendi dışındaki zümreleri dışlamalarına sebepolmuştur. Bu ikinci durumun doğmasında özellikle her ilmi disiplinin, mutlak hakikati temsil et- tiği şeklindeki iddiasının etkisinden bahsedilebilir. İslam düşünce tarihi göz önünde bulundu- rulduğunda metot merkezli çatışmanın daha ziyade Ehl-i hadis ve kelamcılar arasında yaşan- dığı söylenebilir. Bu çatışma, her ne kadar şahıslar üzerinden yürütülse de aslında daha deri- ninde zihniyetler arası bir mücadeleden bahsedilebilir. Bu çalışma Râzî ve İbn Teymiyye gibitemel figürler üzerinden söz konusu ihtilafı anlama çabası gütmektedir.
Approach of the Ahl-i Hadith to Theological Rationalism: A Reading over Ibn Taymiyya s Methodical Criticism against Râzî
The main element that differentiates Islamic disciplines is the method they use in aneffort to understand metaphysics. The methodical attitude they adopted first led them to in- terpret religious texts then to exclude communities other than their followers. The latter effectmay have stemmed from the assumption that each scientific discipline represents the absolu- te truth. Given the history of Islamic thought it can be suggested that method centered contro- versy has mostly been experienced between Ahl-i Hadith and theologians. Although it seemsit was between people in fact it was a confliction between mentalities. This study aims to pre- sent a better understanding of this controversy over basic figures such as Ibn Taymiyya andRazi.
___
- Abrahamov, Bünyamin, Akıl-Nakil Uyumu Noktasında İbn Teymiyyenin Yaklaşımı , çev.: Salih Özer, İslamî İlimler Dergisi, sayı: 1-2 (2009), ss. 385-400. Alberry, A. J., Revelation and Reason in Islam, Allen-Unwin, London 1957. Altaş, Eşref, Fahreddin er-Râzînin İbn Sînâ Yorumu ve Eleştirisi, İz Yay., İstanbul 2009. Altıntaş, Ramazan, Nas Karşısında Aklın Değersel Durumu , Kelam Araştırmaları Dergisi, c. 1, sayı: 1 (2003), ss. 11-20. Aristoteles, Organon V: Topikler, çev.: H. Ragıp Atademir, Milli Eğitim Bakanlığı Yay., İstanbul 1996. Atay, Hüseyin, Fahreddin er-Râzînin Kelam İlmindeki Yeri, Fahreddin er-Râzî, Muhassal: Ke- lama Giriş içinde, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yay., Ankara 1978. Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Usulü, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara 1996. Coşar, Hakan, İşârât Geleneği İçinde Fahreddin er-Râzî Eleştirileri: Seyfeddin el-Âmidî Örneği , İslamın Dönüşüm Çağında Fahreddin er-Râzî , edit.: Ömer Türker, Osman Demir, İsam Yay., İs- tanbul 2013. el-Cürcânî, Seyyid Şerif Ali b. Muhammed, Şerhul-Mevâkıf , Darul-Kütibil-İlmiyye, Beyrut 1997. el-Cüveynî, İmâmül-Harameyn, Kitâbül-irşad ilâ kavâtıil-edille fî usûlil-itikâd, tahk.: Muhammed Yusuf Musa, Abdülmünim Abdülhamid, Mektebetül-Hancî, Kahire 2002. Çapak, İbrahim, Fahreddin er-Râzînin İslam Mantık Tarihindeki Önemi ve Bazı Mantık Konuları Hakkındaki Görüşleri , Dini Araştırmalar Dergisi, c. 8, sayı: 23, 2005, ss. 111-126. Câbirî, Muhammed Âbid, Arap-İslam Kültürünün Akıl Yapısı, çev.: Burhan Köroğlu, Hasan Haçak, Ekrem Demirli, Kitabevi Yay., İstanbul 2000. Ebu Zehra, Muhammed, İmam İbn Teymiyye Hayatı-Fikirleri-Eserleri, Nusreddin Bolelli v. dğr., İsla- moğlu Yay., İstanbul 1988. Frank Griffel, Gazâlînin Felsefi Kelamı, çev.: İbrahim Halil Üçer, Klasik Yay., İstanbul 2012. el-Gazâlî, Ebu Hâmid Muhammed b. Muhammed, el-Munkız mined-dalâl (Mecmûatü resâilil-İmam Gazâlî içinde), Darul-Kütibil-İlmiyye, Beyrut 2006. --------, el-Mustasfâ fî ilmil-usûl, Dârul-Kütübil-İlmiyye, Beyrut 1993. --------, Fedâihul-Bâtıniyye, neşr.: Abdurrrahman Bedevî, ed-Dârul-Kavmiyye, Kahire 1964. --------, Kânûnut-tevîl (Mecmûatü Resâilil-İmâmil-Gazâlî içinde), Darul-Kütibil-İlmiyye, Beyrut 2006. İbn Ebî Usaybia, Ebül-Abbas Muvaffakuddin Ahmed b. Kâsım, Uyûnul-enbâ fî tabâkâtil-etıbbâ, neşr.: Nizâr Rızâ, Dârül-Mektebetil-Hayat, Beyrut 1965. İbn Haldûn, Abdurrahman, Mukaddime, neşr.: Dârul-fikr, yy., ts. İbn Kayyim el-Cevziyye, Şemsüddin Ebû Abdillah Muhammed b. es-Sâlih, es-Savâikul-mürsele alel- Cehmiyye vel-Muattıla, neşr.: Ali b. Muhammed ed-Dahilullah, Dârul-Âsime, Riyad 1418. İbn Teymiyye, Ebul-Abbâs Takıyyüddin Ahmed b. Abdülhalîm, Derü teâruzil-akl ven-nakl, neşr.: Abdüllatîf Abdurrahmân, Dârul-Kütübil-İlmiyye, Beyrut 2009. --------, Mecmûu Fetâvâ Şeyhil-İslam Ahmed b. Teymiyye, neşr.: Abdurrahman b. Muhammed b. Kâsım, Riyad, ts. --------, Minhâcüs-sünnetin-nebeviyye fî nakdi kelâmiş-Şîa vel-Kaderiyye, neşr.: Muhammed Reşâd Sâlim, Mektebetü İbn Teymiyye, Kahire 1989. --------, Nakdul-Mantık, tahk. Muhammed Hamid el-Fîkî, Mektebetüs-Sünnetil-Muhammediyye, Kahire, ts. İbnül-Kıftî, Ebül-Hasan Cemaleddin Ali b. Yusuf b. İbrâhim, İhbârul-ulemâ bi ahbâril-hükemâ: Târîhul-hükemâ, Matbaatüs-Saade, Kahire 1326. İbnül-Mevsîlî, Muhammed, Muhtasarus-Savâikul-Mürsele alel-Cehmiyye vel-Muattıla, neşr.: Hasan b. Abdirrahmân el-Alevî, Mektebetü Edvâis-Selef, Riyad 2004. el-Îcî, Adudullah ved-dîn Kâdî Abdurrahmân b. Ahmed, el-Mevâkıf fî ilmil-kelâmÂlemül-Kütüp, Beyrut, ts. Macit Fahri, İslam Felsefesi Kelamı ve Felsefesine Giriş, İnsan Yay., İstanbul 1998. Memiş, Murat, Mutezilî Bir Bakışla Bilgi Problemi, Sarkaç Yay., Ankara 2011. Mert, Muhit, Kelamcıların Tanım Kuramları , Kelam Araştırmaları Dergisi, sayı: 1/2, 2003, ss. 81-91. Mevlana Celaleddin er-Rûmî, Mesnevî, çev.: Veled İzbulak, İstanbul 1942. Nasr, Seyyid Hüseyin, Fahreddin er-Râzî , çev.: Burhan Köroğlu, İslam Düşüncesi Tarihi, edit.: M. M. Şerif, İnsan Yay., İstanbul 1996. Öğmüş, Harun, es-Savâikul-Mürsele Adlı Eseri Çerçevesinde İbn Kayyimin Râzîye Yönelttiği Yorumla İlgili Tenkitler , EKEV Akademik Dergisi, 2009, sayı: 38, ss. 159-176. Öğüt, Salim, Ehl-i Hadis , DİA, c. 10, ss. 508-512. Özcan, Hanifi, Maturidide Bilgi Problemi, İfav Yay., İstanbul 1993. Özervarlı, M. Sait, İbn Teymiyyenin Düşünce Metodolojisi ve Kelamcılara Eleştirisi, İsam Yay., İstanbul 2008. Öztürk, Mustafa, Kuran ve Aşırı Yorum: Tefsirde Bâtınîlik ve Bâtınî Yorum, Kitabiyat Yay., Ankara 2003. er-Râzî, Ebû Abdullah Fahreddin Muhammed b. Ömer Fahreddin, Esâsut-takdîs, tahk.: Ahmed Hicâzî Sekkâ, Mektebetü Külliyâtil-Ezheriyye, Kahire 1986/1046. --------, Muhassal efkâril-mütekaddimîn vel-müteahhirîn, neşr.: Tâhâ Abdurrûf Sad, Mektebetü Kül- liyâtil-Ezheriyye, Kahire, ts. es-Safedî, Selahaddin Halil b. Aybek, Kitâbül- vâfî bil-vefeyât, neşr.: Sven Dedering, Wiesbaden 1974. es-Sübkî, Ebû Nasr Taceddin İbnüs-Sübki Abdülvehhab b. Ali b. Abdilkafi, Tabâkâtüş-Şâf iiyyetil- kübrâ, neşr.: Mahmûd M. et-Tanâhî-Abdülfettâh M. el-Hülv, Kahire 1964-1976. es-Süyûtî, Celaleddin Abdurrahman, el-İtkân fî ulûmil-Kurân, neşr.: Mustafa Dîb el-Buğâ, Dâru İbn Kesîr, Dimeşk 1987/1407. Toktaş, Fatih, İslam Düşüncesinde Felsefe Eleştirileri, Klasik Yay., İstanbul 2004. Uludağ, Süleyman, Fahrettin Râzî, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1991.