21973

ARTVİN BORÇKA CAMİLİ VE DÜZENLİ KÖYLERİNDE GELENEKSEL İKİ AHŞAP KÖPRÜ

Bu çalışmada, Artvin - Borçka İlçesi Camili ve Düzenli Köylerinde bulunan iki ahşap köprü tanıtılıp Sanat Tarihi disiplini çerçevesinde değerlendirilmeye çalışılmıştır. Camili Köyü’nde Malakmiyeti Mahallesi’ndeki köprü, bulunduğu akarsu yatağının iki yakasındaki kayalık kesimdeki moloz taş ayaklar arasında uzatılan ahşap kirişler üzerinde kurulmuştur. 15.50 x 3.20 m ölçülerindeki yapı, yöredeki rivayetlere göre imece usulüyle köylüler tarafından 1995 yılı civarında yeniden yapılmıştır. Şimdiki köprünün yerinde bulunan ve tahrip olması sebebiyle yeniden inşasına gerek duyulan eski köprünün ne zaman inşa edildiği bilinmemektedir. Düzenli Köyü, Baltacılar Mahallesi’nde patika yol hattında Baltacılar Deresi üzerinde kurulan ve “Baltacılar Köprüsü” adıyla anılan, 8 x 2.35 m ölçülerindeki yapı, yöredeki rivayetlere göre imece usulüyle köylüler tarafından 1975 yılı civarında yeniden yapılmıştır. Yapı, Malakmiyeti Köprüsü’nün küçük bir benzeridir. Yöre sakinlerine göre mevcut yapılar, eski köprülerle aynı özelliklere sahip olup aynı ölçülerde ve eskileriyle aynı yerde kurulmuştur. Büyük ölçüde çürümesi sebebiyle yeniden inşasına gerek duyulan eski köprülerin ilk inşaları, Osmanlı dönemine, 20. Yüzyıl başlarına – belki daha da eskiye- uzanmaktadır. İnsan ve hayvan geçişi için tasarlanan bezemesiz yapıların tasarımında işlevsellik öne çıkmaktadır. Köprülerde kullanılan kestane, yörenin bol yağışlı iklimiyle uyumlu, oldukça sağlam ve uzun ömürlü olup, köprüler için yaygın olarak kullanılan uygun bir malzemedir. Köprülerde görülen birleştirme teknikleri, Osmanlı dönemine tarihlendirilen köprülerde karşılaşılan geleneksel uygulamalardır. Malakmiyeti Köprüsü’nde görülen vidalı kenetli demir bağlantılar, geleneksel geçmelerden farklı yeni tekniklerdir. Artvin ve Doğu Karadeniz’de geleneksel ahşap köprü inşasının yakın zamanlara kadar devam ettiğini gösteren köprüler, geleneksel ahşap köprü mimarisinin Cumhuriyet devrinde izlediği yol hakkında bilgiler vermektedir. Geleneksel kırsal mimarimizin bir yansıması olarak okunabilecek köprülerin, başta Karadeniz Bölgesi olmak üzere yurdumuzda ve dünyada çeşitli benzerleri bulunmaktadır. Anahtar Kelimeler: Artvin, Borçka, ahşap köprü, kırsal mimari A COUPLE OF TRADITIONAL BRIDGES AT CAMİLİ AND DÜZENLİ VILLAGES OF ARTVİN BORÇKA Abstract In this study, a couple of bridges at Camili and Düzenli Villages in Borçka town of Artvin province are introduced and evaluated within the frame of art history. The bridge at Malakmiyeti district of Camili village is errected on wooden beams extending between rubble stone piers sitting on rock bases located on both sides of the stream bed. The building with measures of 15.50 x 3. 20 m reconstructed by villagers with voluntary work in 1995 according to hearsay evidence at the region. The date of building of the old bridge which is located in the same place of the new one is not known. The other bridge at Baltacılar district of Düzenli village constructed in pathway line on Baltacılar creek and called ‘Baltacılar Köprüsü (The Axemen Bridge)’ with measures of 8 x 2.35 m and reconstructed by villagers with voluntary work in 1975 according to hearsay evidence at the region. This bridge is like a small copy of the Malakmiyeti Bridge. The present buildings are located where the old bridges were, has same features and measures as the old ones according to local people. These demolished and reconstructed bridges were first built in the early twentieth century, The Ottoman Period, or maybe an earlier date. The functionality become prominent about desigment of plain buildings for human and animal transit. The wooden material obtained from the chestnut trees common in the region were used in the construction of the bridge. The chestnut tree is particularly preferred for bridge construction in the region because it is long lasting and durable material in rainy environments. The combination styles of the bridges are traditional practices which encountered with the bridges of Ottoman Period. Screw joint iron junctures at Malakmiyeti Bridge are new technics different from the traditional ones. The bridges in Artvin and Estern Blacksea Region that show the traditional wooden bridges keep building until quite recently, inform about the architecture of traditional wooden bridges in the Turkish Republic period. The bridges as a reflection of the traditional rural architecture are found with various similar samples especially in Blacksea Region, our country and the world.

Anahtar Kelimeler:

Artvin, Borçka, wooden bridge

PDF

___

ADAM, Jean-Pierre. (1994), Roman Building Materials and Techniques, Translated by Anthony Mathews, B.T. Batsford, London.Anadolu’da Kırsal Mimarlık, (2005), Bursa Büyükşehir Belediyesi, Tarihi Kentler Birliği ve Çekül Vakfı, Bursa.
ARTVİNLİ, Taner. (2013), Artvin Yer Adları Sözlüğü, Çiviyazıları Yayınevi, İstanbul.
AYTEKİN, Osman. (1999), Ortaçağdan Osmanlı Dönemi Sonuna Kadar Artvin’deki Mimari Eserler, Kültür Bakanlığı, Ankara.
BALIKÇI, Gülsen. (2002), “Artvin’in Bazı Yörelerinde Halk Mimarisi”, Türk Halk Kültüründen Derlemeler 1999, Kültür Bakanlığı, Ankara, s. 29-52.
BAYHAN, A. Ali. SALMAN Fikri. (2012), Bir Saklı Belde Bayramören, İstanbul: Bayramören Kaymakamlığı.
BAYHAN, A. Ali. (2016), Ferdinand Arnodin'in Boğaz Geçiş Tasarımları Cisr-i Hamidi ve Aktarma Köprüsü, Türkiye Alim Kitapları, Saarbrücken.
BAYRAKTAR, M. Sami. (2017), “Giresun’da Geleneksel Üç Ahşap Köprü”, Tuba-Ked (Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi), S.15, ss. 107-126.
BAYRAKTAR, M. Sami. (2018a), “Tarihî Ahşap Bir Köprü: Çaykara - Eğridere Köyü Kiremitli Köprü”, Sanat Tarihi Dergisi, S.27, ss. 53-81.
BAYRAKTAR, M. Sami. (2018b), “Trabzon Dernekpazarı Yenice Köyü’nde Tarihi Ahşap Bir Köprü”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.44, ss. 201-219.
BAYRAM, Ö. Faruk. (2014), Doğu Karadeniz Bölgesinde Geçmişten Günümüze Vernaküler Mimari, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
BITTEL, Kurt. (1970), Hattusha The Capital of the Hittites, Oxford University Press, New York.
ÇABUK, Ezgi. GÜÇHAN, N. Şahin. TÜRER, Ahmet. (2015), “Tarihi Ahşap Buzlupınar Köprüsü'nün Yeniden Yapımı Üzerine Çalışmalar” [Bildiri], Ahşap Yapılarda Koruma ve Onarım Sempozyumu 3 Bildiri Kitabı, ss. 225-245, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Başkanlığı, İstanbul.
ÇEÇEN, Kazım. (2002), “Köprü”, İslam Ansiklopedisi, cilt.26, ss. 252-255. Türkiye Diyanet Vakfı.
ÇULPAN, Cevdet. (2002), Türk Taş Köprüleri Ortaçağdan Osmanlı Devri Sonuna Kadar, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
ESKİKURt, Adnan. (2014), “Ortaçağ Anadolu Ticaret Yolları”, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.33, ss. 15-40.
GÖRCELİOĞLU, Ertuğrul. (1979), Basit Ahşap Kirişli Köprülerin Projelendirilmesi, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, cilt.29, S.1, ss. 138-167.
HALAÇOĞLU, Yusuf. (1991), “Anadolu”/“İdari Ekonomik ve Kültürel Hayat”/“Ulaşım ve Yol Sistemi”, İslam Ansiklopedisi, cilt.3, ss. 127-128. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
HASOL, Doğan. (1998), Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, Yapı Endüstri Merkezi, İstanbul, Geliştirilmiş 7. Baskı
KARA, Bünyamin. (2016), Doğadan Tarihe Yolculuk Ordu, S. Güngör, A. Özkan (Yayına. Hazırlayan). Ordu Büyükşehir Belediyesi Başkanlığı, Ordu.
Kudeb Ahşap Eğitim Atölyesi Geleneksel Ahşap Yapı Uygulamaları, (2009), Büyükşehir Belediyesi Başkanlığı, İstanbul.
NAUMANN, Rudolf. (1991), Eski Anadolu Mimarlığı, B. Madra (Çev.), Türk Tarih Kurumu, Ankara.
ÖZGÜNER, Orhan. (1970), Köyde Mimari Doğu Karadeniz, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, Ankara.
ÖZTÜRK, Özhan. (2005), Karadeniz Ansiklopedik Sözlük, (2 cilt), Mehmet İlhan (Ed.), İstanbul: Heyamola Yayınları.
ÖZTÜRK, Özhan. (2012), Antikçağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi Pontus, E. Çelik (Yayıma Hazırlayan), Genesis Kitap, Ankara, (4. Baskı).
PARTOV, Doncho. MAŚLAK, Mariusz. IVANOV, Radan. PETKOV, Milen. SERGEEV, Denislav. DİMİTROVA, Antoaneta. (2016), “The Development Of Wooden Bridges Through The Ages - A Review Of Selected Examples Of Heritage Objects. Part 1 - The Milestones”, Technical Transactions Civil Engineering, 2-B/, pp. 93-105. erişim. http://www.ejournals.eu/pliki/art/8374/(erişim tarihi: 17 Ocak 2018).
PEYNİRCİOĞLU, Hamdi. (1951), Köprüler Genel Kaideler ve Ahşap Köprüler, cilt.1, Teknik Okulu, İstanbul.
SEZEN, Tahir. (2006), Osmanlı Yer Adları, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
ŞAHİN, Celal. (2000), Her Yönü İle Artvin Maçahelliler Rehberi, Maçahel Eğitim Kültür ve Dayanışma Vakfı, İstanbul.
ŞAHİN, Gülay. İBİŞ, Resul. SEZEN, İbrahim. YURT, Emine. CAN, Atilla. AKÇEL Arda. DURMUŞ, Sinan. (2014), Çankırı Kültür Envanteri 2014, Çankırı Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Ankara.
TAYLOR, Rabun. (2002), Tiber River Bridges And The Development Of The Ancient City Of Rome, Aquae Urbis Romae : Waters of the City of Rome, Website Ed. Katherine Rinne, Number 2, June, pp. 1-20. erişim. http://www3.iath.virginia.edu/waters/article.html (erişim tarihi: 20 Şubat 2018).
TOPARLAK, Uğur. ACARTÜRK, Nevin. COŞAR, Halil. DEMİR, Osman. İŞLEYEN, Fatih. TURAN, Esra. ÜNLÜ, Yakup. YAVUZ, Hakan. ENGİNYURT, Erden. (2010), Ordu Taşınmaz Kültür Varlıkları Envanteri, Ordu Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Ordu.
Türkiye Orman Varlığı 2015. (2015), Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü, Ankara.
ZEKİ, Muvahhit. (1999), Artvin İli Hakkında Bilgiler, H. Tokdemir, E. Tokdemir (Çeviri ve Sadeleştirme), Şavşat Kültür Turizm ve Dayanışma Derneği, İstanbul.