Musa Kazım Efendi (1858-1920), Osmanlı imparatorluğunun son döneminde şeyhülislâmlık yapmış, imparatorluğun çöküşünü durdurabilmek için kendi alanıyla ilgili konularda çeşitli gayretler göstermiş ve ikbal dönemlerinden sonra “sürgün” günlerini de yaşamış bir ilim adamıdır. Elinizdeki makalede Musa Kazım Efendi’nin Dârülfünûn İlahiyat Şubesi ikinci sınıfında görülen Usûl-i Fıkıh dersinde vermiş olduğu bir dersin metnini neşrettik. Bu metin “İlahiyat Şubesi İkinci Sınıfında Tedris Olunan Usûl-i Fıkıh” adını taşımaktadır. Söz konusu metin/risale fıkıh usulünün hakikat ve mecaz konusuyla ilgilidir. Bu makalede önce Şeyhülislam Musa Kazım Efendi’nin kısaca hayatı ve eserleri anlatıldı, sonra da fıkıh usulüyle ilgili risalesi aslına sadık bir şekilde latinize edildi.

Musa Kazım Efendi is a scholar who served as Sheikh al-Islam in the last periods of Ottoman Empire, made a great effort in subjects about his fields to stop the collapse of empire; experienced even exile days after prosperous times. In this article, we published the text of a lecture that Musa Kazım Efendi gave in the class of Islamic Jurisprudence (usul al-fıqh) in the second-grade, Department of Theology, Dâr al-Fünûn. This text was named as “Islamic Jurisprudence Lessons Given in the Second-Grade of the Department of Theology” (İlahiyat Şubesi İkinci Sınıfında Tedris Olunan Usûl-i Fıkıh). Mentioned text is about the subject of reality (al-haqiqa) and methapor (al-majaz) in Islamıc jurisprudence. At first, we dealt with the life of Musa Kazım Efendi and his works in this study. After that we latinised authentically the mentioned text of him