Dini Danışmanlıkta Danışan Danışman İlişkisi Hadisler Çerçevesinde Teolojik Bir Bakış

Dini danışmanlık, yöntemlerini ağırlıklı olarak davranış bilimlerinden, içeriğini ise belirli bir dinin / inanç sisteminin referans kaynaklarından ve teolojisinden almaktadır. Kökenlerinin Hristiyan kültürüne dayanması sebebiyle kurumsal ve kavramsal açıdan ağırlıklı olarak Hristiyan teolojisinden beslenmektedir. Hristiyan geleneğinde danışan-danışman ilişkisinin de temelini oluşturan ruhbanlık anlayışı modern dönemde radikal bir dönüşüme uğramış, ancak teolojik atıfları sayesinde önemini hiçbir zaman yitirmemiştir. Gelinen nokta itibarıyla farklı inanç mensuplarının da hedef kitleye dâhil olması ve sekülerleşen dünyada bireylerin maneviyata yönelimlerinin çeşitlenmesi, bu alanı hem dini aidiyet, hem de din anlayışı yönüyle mercek almayı gerektirmektedir. Müslüman dini danışman ile danışan ilişkisinin İslâmî temellerini araştırmayı hedefleyen bu makalede, dini danışmanlığın Hristiyan teolojisindeki kökenlerine ve Müslümanlara yönelik dini danışmanlık hizmetlerinin mevcut durumuna kısaca göz atılacaktır. Müslüman dini danışman-danışan ilişkisinin zeminini oluşturan dini referanslar, ağırlıklı olarak hadisler bağlamında incelenecektir. Hz. Peygamber’in otoritesi ve sünnetinin yanı sıra ashabı ile iletişimini de ortaya koyan bir kaynak olması yönüyle hadis literatürü, bire bir iletişime dayalı bir din hizmeti olan dini danışmanlık açısından oldukça zengin bir kaynaktır. Bu çerçevede fıkıh usulcülerinin Hz. Peygamber’in tasarrufları ile ilgili taksimlerinin yeni bir din hizmeti ve dini temsil alanı olan dini danışmanlıkla ilgisi sorgulanarak, danışan-danışman ilişkisinin İslâmî zeminini oluşturduğu düşünülen hadis rivayetleri analiz edilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Hadis, Dini Danışmanlık, Hz. Peygamber’in Tasarrufları, Normatif Dindarlık, Maneviyat, Tövbe, İtiraf

Client Counsellor Relationship in Islamic Religious Counselling: A Theological Approach in the Framework of Ḥadīth Narrations

Although contemporary pastoral care is an independent, multidisciplinary, and multi-faith discipline based on behavioural sciences, it has deep roots in Christian tradition and theology. In the early 1920’s, pastoral care transformed into a counselling relationship. In this process, its Biblical and doctrinal references have not changed, however, they have been reinterpreted under new perspectives.

Keywords:

Ḥadīth, Pastoral Theology, Prophetic Acts, Shepherding, Spirituality, Confession, Repentance,

PDF

___

Abdülbâkī, Muhammed Fuâd. el-Muʿcemü’l-müfehres li-elfâẓi’l-Ḳurʾâni’l-Kerîm. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1414/1994.
Ağılkaya Şahin, Zuhâl. Manevi Bakım ve Danışmanlık (Almanya Örneği). İstanbul: Marmara Akademi Yayınları, 2017.
Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. Kahire: Müessesetü Kurtuba, t.y..
Altaş, Nurullah. “Din Hizmetleri ve Dini Danışmanlık İlişkisi”. Dini Danışmanlık ve Din Hizmetleri. ed. Nurullah Altaş - Mustafa Köylü. 12-35. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, 2012.
Altaş, Nurullah. “Dini Danışmanlığın Teorik Temelleri”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 41/1 (Nisan 2000), 327-350. https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000000508
Altaş, Nurullah. “Müslüman Bir Toplumda Dini Danışmanlık İçin Anlam ve Teoloji İnşa Etmek – “Dini Danışmanlık Kavramının Vahiy Kültürüne Dayalı Bir Anlamı ve Yöntemi Mümkün Mü”. Manevi Danışmanlık ve Rehberlik – Cilt-I. ed. Ali Ayten vd.. 101-120. İstanbul: DEM Yayınları, 2016.
Ansari, Bilal. The Foundations of Pastoral Care in Islam: Reviving the Pastoral Voice in Islamic Prison Chaplaincy. Hartford: Hartfod Seminary, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
APA, American Psychology Associaton. “APA Dictionary of Psychology”. Erişim 11 Haziran 2020. https://dictionary.apa.org/unconditional-positive-regard
APC, Association of Professional Chaplains. “Common Code of Ethics for Chaplains, Pastoral Counselors, Pastoral Educators and Students”. Erişim 12 Haziran 2020. https://www.professionalchaplains.org/files/professional_standards/common_standards/common_code_ethics.pdf
Atar, Fahrettin. “Fetva”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 25 Mayıs 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/fetva
Aydın, Garip. Hadislerde Hastalara Yönelik Manevi Destekler. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
Başar, Serpil. “Aile İrşat Bürolarına İletilenlerden Hareketle Sorun Analizi”. Dini Danışmanlık Hizmetleri ve Fetva Konsepti İstişare Toplantısı (11-13 Aralık 2009). 173-181. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2013.
Bidwell, Duane R.. “Collaborating with the Spirit: Brief Spiritual Direction in Congregational Ministry”. Strategies for Brief Pastoral Counseling. ed. Howard W. Stone. 122-138. Minneapolis: Fortress Press, 2001.
Brueggemann, Walter. In Man We Trust – The Neglected Side of Biblical Faith. Richmond, Virginia: John Knox Press, 1972.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. 8 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 2. Basım, 1422/2001.
Campbell, Alastair V.. Rediscovering Pastoral Care. London: Darton, Longman & Todd, 2. Basım, 1986.
Cirit, Hasan. “Vaaz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 25 Mayıs 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/vaaz#1
Clebsch, William A. – Jaekle, Charles R.. Pastoral Care in Historical Perspective – an Essay with Exhibits with a New Preface by the Authors. New York, Evanston and London: Harper & Row Publishers, 1967.
Clinton, Tim vd.. “Soul Care”. The Popular Encyclopedia of Christian Counseling: An Indispensable Tool for Helping People with Their Problems. ed. Tim Clinton - Ron Hawkins. 15-17. Eugene, Oregon: Harvest House Publishers, 2011.
Çetinkaya, Rahşan. Psikolojik Danışmanlıkta Meslek Etiği ve Yasal Konular, Bursa: Alfa Aktüel, 2016.
DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. “Birimler Mevzuatı / Din Hizmetleri Mevzuatı”. Erişim 23 Mayıs 2020. https://hukukmusavirligi.diyanet.gov.tr/kategoriler/birimler-mevzuat%C4%B1/din-hizmetleri-mevzuat%C4%B1
Frager, Robert. “Tasavvuf Geleneğinde İrşad”. Manevî Rehberlik ve Benötesi Psikolojisi Üzerine Paylaşımlar. çev. Ömer Çolakoğlu. 23-40. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2009.
Gerard, Alexander. The Pastoral Care. London: Printed for T. Cadell Jun. And W. Davies, in the Strand; And A. Brown, at Aberdeen, 1799.
Gilliat-Ray, Sophie vd.. Understanding Muslim Chaplaincy. Surrey, Burlington: Ashgate AHRC/ESRC Religion and Society Series, 2013.
Greider, Kathleen J. vd.. "Formation for Care of Souls. The Claremont Way”. The Formation of Pastoral Counselors: Challenges and Opportunities. ed. Duane R. Bidwell - Joretta L. Marshall. New York, Londra: Routledge, 2011.
Hiltner, Seward. Preface to Pastoral Theology. New York, Nashville: Abingdon Press, 1958.
Holifield, E. Brooks. A History of Pastoral Care in America: From Salvation to Self-Realization. Nashville: Abingdon Press, 2. Basım, 1984.
İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. İslâm Hukuk Felsefesi Gaye Problemi –Mekâsidu’ş-Şerîati’l-İslâmiyye, çev. Vecdi Akyüz – Mehmet Erdoğan. İstanbul: İz Yayıncılık, 1996.
İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn el-Askalânî. Fetḥu’l-bârî bi-şerḥi Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkī – Muhibbuddîn el-Hatîb. 13 cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1379.
Jalalzai, Sajida. Translating Islamic Authority: Chaplaincy and Muslim Leadership Education in North American Protestant Seminaries. New York: Columbia University, Doktora Tezi, 2016.
Kallek, Cengiz. “Sâ’”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 4 Temmuz 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/sa--olcek
el-Karâfî. Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn. el-Furûk. thk: Ömer Hasen el-Kıyyâm. 4 cilt. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 2003.
Kitâb-ı Mukaddes. Erişim 22 Temmuz 2020. https://www.kitabimukaddes.com
Koenig, Harold G. – Topper. Charles J. Spirituality in Pastoral Counseling and the Community Helping Professions. New York – London: Routledge, 2003.
Kur’an Yolu. Erişim 16 Nisan 2018. https://kuran.diyanet.gov.tr
Luscombe, David. “Peter Abelard’s Carnal Thoughts”. Medieval Theology and the Natural Body. ed. Peter Biller - A. J. Minnis. 31-60. York: York Medieval Press, 1994.
Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. 5 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, t.y..
Özdenören, Rasim. “Ayıpları Örtmek”. Yeni Şafak. Erişim 26 Haziran 2020. https://www.yenisafak.com/yazarlar/rasimozdenoren/ayiplari-ortmek-2017100
Perlman, Fredric T.. “Psychoanalitic Psychoterapy With Adults”. Theory & Practice in Clinical Social Work. ed. Jerrold R. Brandell. 213-257. Los Angeles, Londra, Yeni Delhi, Singapur, Washington: Sage Publications, 2. Basım, 2011.
Sarı, Enver. “Çözüm Odaklı Görüşme Yönelimli İslami Danışmanlık Hizmet-İçi Eğitim Programı Model Önerisi”. Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Cilt-I, ed. Ali Ayten vd.. 305-320.
Sarı, Enver. “İslami Değerleri Yaşam Biçiminde Öncelikli Danışanlara Yönelik Psikolojik Danışma: İslami Psikolojik Danışma Model Önerisi”. Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Cilt-I. ed. Ali Ayten vd.. 135-155. İstanbul: DEM Yayınları, 2016.
Schipani, Daniel S. “Pastoral and Spiritual Care in Multifaith Contexts”. Teaching for a Multifaith World. ed. Eleazar S. Fernandez. 124-162. Eugene – Oregon: Pickwick Publications, 2017.
Söylev, Ömer Faruk. “Dini Danışma ve Rehberliğin Temel Kavramları ve Tarihi Arka Planı Üzerine Bir Değerlendirme”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 21/1 (Haziran 2017), 255-296. https://doi.org/10.18505/cuid.286648
Söylev, Ömer Faruk. Manevi Bakım ve Danışma Psikolojisi – Kavram, Kuram ve Uygulamalar. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2020.
St. Gregory the Great. The Book of Pastoral Rule. çev. George E. Demacopoulos. Crestwood, New York: St. Vladmir’s Seminary Press, 2007.
Sullivan, Francis A.. Salvation Outside the Church?: Tracing the History of the Catholic Response. Oregon: Wipf and Stock Publishers, 2. Basım, 2002.
Şirin, Turgay. “Manevi Danışmanlık ve Rehberlik’te Yeni Bir Model Önerisi: İ.H.S.A.N. Modeli ve Vaka Sunumu”. Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Cilt-I. ed. Ali Ayten vd.. 187-211. İstanbul: DEM Yayınları, 2016.
Şirin, Turgay. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi Yaklaşımıyla Bütünleştirilmiş Dini Danışmanlık Modeli. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2014.
Tan, Hasan. Psikolojik Danışma ve Rehberlik: Teori ve Uygulama. İstanbul: M.E.B. Yayınları, 2000.
Tarsin, Amjad Mahmoud. Commanding Good & Forbidding Evil - Islamic Chaplaincy Through the Prophetic Model of Pastoral Care. Hartford: Hartford Seminary, Yüksek Lisans Tezi, 2012.
The Association of Certified Chaplains. “Qualifications”. Erişim 7 Temmuz 2020. www.certifiedchaplains.org/membership/certification
Uğur, Seyit Mehmet. “Fetva Usûlü Eserleri Bağlamında Fetvada Dil ve Üslup”. I. Uluslararası Din ve İnsan Sempozyumu “Din, Dil ve İletişim”. ed. Yunus Araz vd.. 593-602. Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Yayınları, 2019.
Uludağ, Süleyman. “Ma’rifet-i Nefs”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim: 08 Haziran 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/marifet-i-nefs
Ürkmez, Ahmet. “Nebevî Sünnette Mânevî Danışma ve Rehberlik: Abdullah b. Amr’ın “İbadet Hayatı” Görüşmesi”. Diyanet İlmî Dergi. 12/3 (Temmuz 2017), 11-23.
Woldemichael, Meaza T. vd. “Christian Pastoral Care and Psychotherapy: a Need for Theoretical Clarity”. Journal of Pastoral Care & Counseling. 67/4 (Aralık 2013), 1-13. https://doi.org/10.1177/154230501306700406
Yüksel Çamur, Fatma. Hadis ve Anlatıbilim. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
Yüksel Çamur, Fatma. “Küreselleşen Dünyada İrşat Hizmetlerinde Yeni Bir Alan: Dini Danışmanlık – Türkiye ve İngiltere Örneği”. Vaaz ve Vaizlik Sempozyumu 17-18 Aralık 2011. 2 cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2013.
ez-Zebîdî, Muhammed el-Murtazâ. İtḥâfü’s-sâdeti’l-müttaḳīn bi-şerḥi esrâri İḥyâʾi ʿulûmi’d-dîn. 14 cilt. Beyrut, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
ez-Zebîdî, Ahmed b. Ahmed. Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercümesi ve Şerhi. çev. Babanzâde Ahmed Naim - Kâmil Miras. 8 cilt. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2018.