Bidat Ehlinden Hadis Rivayeti Kapsamında Mihne Sürecinin Cerh ve Tadile Etkisi
Mihne sürecinde “Kur’an mahlûk değildir” demediği veya halku’l-Kur’an meselesinde görüşünü açıklamayıp tevakkuf ettiği için, güvenilir râvilerin, hadisçiler tarafından haksız yere cerh edildiği ve hadislerinin terk edildiği yönünde bir iddia bulunmaktadır. Buna karşılık usul-i hadis eserlerinde ehl-i bid’atten hadis rivayetine imkân veren bir yaklaşım söz konusudur. Öte yandan mihne sürecinde halku’l-Kur’an hususunda Ahmed b. Hanbel gibi çok net bir karşı duruş sergilemeyen, bu fikri kabul ettiğini söyleyen pek çok râvinin rivayetleri Kütüb-i Sitte’ye intikal etmiştir. Bu durum, halku’l-Kur’an düşüncesini kabul eden râvilerin bu nedenle cerh edildiği ve rivayetlerinin terk edildiği iddiasını zayıflatmaktadır.
Anahtar Kelimeler:
Halku’l-Kur’an, mihne, râvi, muhaddis, cerh ve ta’dil.
Within the Scope of Hadīth Transmission from People of Heresy the Effect of Mihna on the Jarh-Ta‘dīl
There is a claim that trustworthy transmitters were impugned and their transmissions were abandoned since they did not hold the doctrine that “Qur’an was not created” or suspended the judgment on the issue. However, there is an approach in the hadīth methodology which allows the transmission from people of heresy. On the other hand, reports of many transmitters who did not uphold an exact stance against the doctrine of creativeness of Qur’an during the Minha process, unlike Ahmad b. Hanbal and accepted the idea were managed to get in Canonical Works. This situation undermines the claim that the transmitters who accepted the doctrine of creativeness of Qur’an were impugned and that their narrations were abandoned.
Keywords:
The Creativeness of Qur’an, Mihna, transmitter, muhaddith, Jarh-Ta‘dīl.,
___
- Abdulfettâh Ebû Gudde, Mes’eletü halki’l-Kur’an ve eseruha fî sufûfi’r-ruvâti ve’l-muhaddisîn ve kütübi’l-cerhi ve’t-ta‘dîl, Mektebetü Matbu‘âti’l-İslâmiyye, Beyrut, ts.
- Ahmed b. Hanbel eş-Şeybânî, Müsned, (c. 1-4), Kahire 1313/1895.
- Âl-i Teymiyye (Abdüsselam b. Teymiyye, Abdülhamid b. Teymiyye, Ahmed b. Teymiyye), el- Müsvedde fî ‘usûli’l-fıkh, tahk.: Ahmed b. İbrahim ez-Zervî, (c. 1-2), Riyad Dâru’l-fadile 1422/2001.
- Ayşe Esra Ağırakça Şahyar, Kütüb-i Sitte’den Örneklerle Zayıf Hadis Rivayeti Metodolojik Anlam ve Yorum, İstanbul 2011.
- Beşîr Ali ‘Umer, Menhecü’l-İmam Ahmed fî i‘lâli’l-ehâdîs, (c. 1-2), Vakfu’s-Selam, yy., 1425/2005.
- Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail, Sahîhu’l-Buhârî, , (c. 1-8), İstanbul 1981.
- Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş‘as es-Sicistânî, es-Sünen, tahk.: M. Muhyiddin Abdülhamid, (c. 1-4), Kahire 1354/1935.
- Ebû Sehl Muhammed b. Abdirrahman el-Miğrâvî, Mevsûatü mevâkifi’s-selef fi’l-akîde ve’l-menheci ve’t-terbiye, (c. 1-10), el-Mektebetü’l-İslâmiyye, Kahire, ts.
- Ebû Ca‘fer Muhammed b. ‘Amr el-‘Ukaylî, ed-Du‘âfâu’l-kebîr, tahk.: Emin Kal’aci, (c. 1-4), Beyrut 1404/1984.
- Ebu’l-Mu‘âtî en-Nevevî ve dğr., Mevsu ‘atü akvâli el-İmam Ahmed b. Hanbel fî ricâli’l-hadîs ve ‘ilelihi, (c. 1-4), Alemü’l-kütüb, yy., 1417/1997.
- Ebû Abdillah el-Hâkim Muhammed b. Abdullah en-Nisâbûrî, Ma‘rifetü ‘ulûmi’l-hadîs, tahk.: Es- Seyyid Mu’zam Hüseyin, Beyrut 1397/1977.
- Ebu Ca‘fer Muhammed b. Cerîr et-Taberî, Tarihu’t-Taberî, tahk.: Dâru’t-turas, (c. 1-11), Beyrut 1387.
- Ebû Sehl Muhammed b. Abdirrahman el-Miğrâvî, Mevsûatü mevâkifi’s-selef fi’l-akîde ve’l-menheci ve’t-terbiye, (c. 1-10), el-Mektebe el-İslâmiyye, Kahire, ts.
- Haldûn el-Ahdeb, Esbâbu İhtilâfi’l-Muhaddisîn, (c. 1-2), Dâru’s-Saûdiyye, Cidde 1407/1987.
- Hatîb, Ebû Bekir Ahmed b. Ali el-Hatîb el-Bağdâdî, Kitâbu’l-Kifâye fî ‘ilmi’r-rivâye, Beyrut 1409/1988.
- --------, Tarihu Bağdâd ve züyûluhü, tahk.: Mustafa Abdülkadir Ata, (c. 1-24), Beyrut 1417.
- Hayrettin Yücesoy, “Mihne”, DİA, c. 30, ss. 26-27.
- Hüseyin Hansu, “Mihne Sürecinin Hadis İlimleri Üzerindeki Etkileri”, Mihne Süreci ve İslami İlimlere Etkisi, Ankara 2012.
- Hüseyin Kahraman, Kûfe’de Hadis (İlk Üç Asır), Emin Yayınları, Bursa 2006, ss. 362-373.
- İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Ebî Hâtim, Kitabu’l-Cerhi ve’t-ta‘dîl, (c. 1-9), Beyrut 1371/1952.
- İbn Hacer, Ahmed b. Ali b. Hacer el-Askalânî, Tehzîbü’t-Tehzîb, (c. 1-12), Dairetü’l-maarifi en- Nizâmiyye, Hind 1326.
- --------, Nüzhetü’n-nazar fî tavdîhi Nuhbetü’l-fiker, tahk.: Nuruddin ‘Itr, Dımaşk 1414/1993.
- İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî, es-Sünen, tahk.: M. Fuad Abdülbâki, (c. 1-2), Kahire 1372/1952.
- İbn Tayfûr, Ebu’l-fadl Ahmed b. Ebî Tâhir, Kitab Bağdâd, tahk.: es-Seyyid ‘Izze el-Attâr el- Huseynî, Mısır 1423/2002.
- İbn Teymiyye, Takiyyüddîn Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Abdülhalim b. Teymiyye el-Harrânî, el- Müstedrek ‘alâ Mecmu‘i fetâvâ Şeyhu’l-İslâm, tahk.: M. b. Abdurrahman b. M. b. Kâsim, (c. 1- 5), yy, 1418.
- Mehmet Emin Özafşar, İdeolojik Hadisçiliğin Tarihî Arka Planı: Mihne Olayı ve Haşeviye Olgusu, Ankara Okulu Yayınları 1999.
- Mehmet Ümit, “Mihne Uygulamaları ve Hanefiler”, Mihne Süreci ve İslami İlimlere Etkisi, Ankara 2012.
- Muhyettin İğde, “Mihne Sürecinde Ahmed b. Hanbel ve Taraftarları”, Mihne Süreci ve İslami İlimlere Etkisi, Ankara 2012.
- Mustafa es-Sibâ‘î, es-Sünne ve mekânetüha fi’t-teşr‘i’l-İslâmî, Riyad 2000.
- Müslim, Ebu’l-Huseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî, Sahîhu Müslim, tahk.: M. Fuad Abdül- bâki, (c. 1-5), Kahire 1374-1375/1955-1956.
- Nesâî, Abû Abdurrahman Ahmed b. Şu‘ayb b. Ali en-Nesâî, Sünenü’n-Nesâî, nşr.: Şeyh Hasen M. el-Mes‘ûdî, (c. 1-8), Kahire, ts.
- Nuri Tuğlu, “Mihne Dönemi Tartişmalarının Hadis Rivayetine Yansıması: Buhârî Özelinde Bir Değerlendirme”, Dini Araştırmalar, cilt: 8, sayı: 23, ss. 153-169.
- Sa‘dî el-Hâşimî, Ebû Zür‘a er-Râzî ve cuhûdu fi’s-sünneti’n-nebeviyye, (c. 1-3), Medine 1402/1982.
- Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ et-Tirmizî, Sünenü’t-Tirmizî, (c. 1-10), İstanbul 1981.
- Yusuf Güneş, Hadis Usulü Açısından Bid’at Ehli Raviler ve Rivayetlerin Değeri, M.Ü. Sosyal Bilim- ler Enstitüsü 1999 (basılmamış y. lisans tezi).
- Zehebî, Şemsüddîn Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed ez-Zehebî, Tarihu’l-İslam ve vefeyâtü’l- meşâhir ve’l-a‘lâm, tahk.: Beşşâr Avvâd Ma‘rûf, (c. 1-15), Dârü’l-Ğarbi’l-İslâmî, yy, 2003.
- --------, Siyerü a‘lami’n-nübelâ, (c. 1-18), Kahire 1427/2006.
- --------, Mizânü’l-i‘tidâl fî nakdi’r-ricâl, tahk.: Ali Muhammed el-Becâvî, (c. 1-4), Dâru’l-ma‘rife, Beyrut 1382/1963.
- Zehra Özdemir, Hadis Usulünde Ehl-i Bid’at Problemi ve Uygulamadaki Yansımaları, Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri 2007.
- ISSN: 2757-6957
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2020
- Yayıncı: Hitit Üniversitesi
Sayıdaki Diğer Makaleler
Günümüzdeki Bilimsel Yöntem Tartışmaları Işığında “Din Bilimleri” Kavramı
“Cennetliklerin Çoğu Eblehlerdir” Rivayetinin Semantik ve Teknik Analizi
Zorunlu Göç’ten Ulus-Ötesi Yurttaşlığa
Bidat Ehlinden Hadis Rivayeti Kapsamında Mihne Sürecinin Cerh ve Tadile Etkisi