Köy Enstitüleri Araştırmaları Üzerine Metodolojik Bir Yaklaşım

Türkiye’de Köy Enstitüleri denemesi yaklaşık 80 yıldır siyasetten eğitime, iktisattan sosyalyaşama farklı çevrelerin tartışmalarının merkezinde yer almaktadır. Bazı çevrelerce özlemle anılanbazıları tarafından da hakkında yoğun spekülasyonlar yapılan Köy Enstitüleri, politikkutuplaşmalara neden olurken Türk siyasetinde yol ayrımlarına da yol açmıştır. Bu bağlamda tarihideneyimimizde bu kurumlar kadar tartışılagelen çok az sayıda mesele vardır. Özellikle Türkdemokrasisinde köklü değişimlerin yaşandığı 1950’li ve 1960’lı yıllarda, yoğun siyasî ve ideolojiktartışmaların merkezinde bu enstitülerin mevcudiyeti yer almıştır. Bu çalışmada Köy Enstitülerikonusunun, sözlü tarih araştırmaları için özel ve güçlü yanları ve potansiyelleri olduğukanaatindeyiz. Şüphesiz, bu kurumlarda idarecilik yapmış, ders vermiş, öğrenim görmüş,memuriyette bulunmuş, bu kurumların yerleştiği coğrafyaların yakınlarındaki köylerde bulunmuşherkesin anlatacak tarihî ve sosyal açıdan ilginç yaşam öyküleri vardır. Bu kurumların varlıklarınıdevam ettirdikleri dönemde, lehinde ve aleyhinde tavır alan toprak sahipleri ve bürokratların, bualanda çalışan entelektüel kesimlerin fikirleri ve dayanakları, bu konudaki spekülasyonların açığakavuşturulması açısından fevkalade mühimdir. Bu doğrultuda; 1940-1954 yılları arasında KöyEnstitüleri’ne ilişkin TBMM arşiv kayıtlarından, dönemin süreli yayınlarından, telif ve tetkikeserlerden de yararlanılmıştır.

A Methodological Approach on Village Institutes Research

Village Institutes trial in Turkey for nearly 80 years is located in the center of discussion of different circles from politics to education and from economics to social life. Village Institutes, that some people have long been reckoned with and some others have been speculated about, have caused polarization and separations in Turkish politics. In this context, there are very few issues in our historical experience that are discussed as much as these institutions. Especially in the 1950s and 1960s when the radical changes were experienced in Turkish democracy, the existence of these institutes was the center of intense political and ideological debates. This study argues that the subject of Village Institutes has special strenghts and potantial for verbal history researchs. Undoubtedly, everybody who has worked, taught, been educated, been in service in this institutes and has lived in the villages near the geographies where these institutions were located, has historical and socially interesting life stories to tell. The ideas and grounds of the landowners and bureaucrats who took a stand in favor of and against these institutions during the period when these institutions continued their existence and the examinations of intellectuals working in this field are extremely important in terms of revealing the speculation on this matter. In this study the documents and records about Village Institutes from Prime Ministry Republic Archive, and parliamentary records, periodicals of the period, copyright and audit works were used

PDF

___

ARAYICI,. A., Kemalist Dönem Türkiye’sinde Eğitim Politikaları ve Köy Enstitüleri, Ceylan Yay., İstanbul 2002.
AVCIOĞLU, Doğan, Türkiye’nin Düzeni (Dün-Bugün-Yarın), Cilt: I, 5. Baskı, Bilgi Yayınevi, Ankara 1971.
AYDIN, M., Köy Enstitüleri ve Toplum Kalkınması, Anı Yay., Ankara 2007.
AYDOĞAN, M., Köy Eğitim Sistemi ve Köy Enstitüleri, Ankara 2006.
BAŞARAN, M., Özgürleşme Eylemi Köy Enstitüleri, Cumhuriyet Kitapları, İstanbul 2003.
BLOCH, Marc, Tarihîn Savunusu ya da Tarihçilik Mesleği, 2. Baskı, (Çev. M. Ali Kılıçbay), Ankara, 1994.
BURKE, Peter, Annales Okulu, (Çev: Mehmet Küçük), Ankara, 2002.
BURKE, Peter, The French Historical Revolution: The Annels School 1929-1989, Polity Press, Cambridge 1990.
CAUNCE, Stephen, Sözlü Tarih ve Yerel Tarihçi, (Çev: Bilmez Bülent Can-Alper Yalçınkaya), İstanbul 2001.
COLLINGWOOD, R.G., Tarih Tasarımı, (Çev: Kurtuluş Dinçer), Gündoğan Yayınları, Ankara 1996.
DİE, Milli Eğitim Hareketleri (1927-1966), Ankara 1967.
Düstur, Tertip: 3, Cilt 35.
EVREN, Nazif, Poyraz Köyünden Köy Enstitüleri’ne, Güldikeni Yay., 2. Baskı, Ankara 1997.
GEDİKLİOĞLU, Ş, Türkiye'de Yaygın Eğitimden Çağdaş Eğitime, Kadıoğlu Matbaası, Ankara 1991.
IGGERS, George G., Yirminci Yüzyılda Tarih Yazımı, (Çev: Gül Ç. Güven), İstanbul 2003.
İLYASOĞLU, Aynur, “Yakın Dönemde Tarihe İlginin Farklılaşması Sürecinde Sözlü Tarih Alanının Türkiye’deki Gelişimine Bir Bakış”, Kuşaklar Deneyimler Tanıklar: Türkiye’de Sözlü Tarih Çalışmaları Konferansı (26-27 Eylül 2003), (Yay. Haz: Aynur İlyasoğluGülay Kayacan), İstanbul 2006, ss. 15-22.
KARAÖMERLIOĞLU, Asım, Orada Bir Köy Var Uzakta (Erken Cumhuriyet Döneminde Köycü Söylem), 2. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul 2011.
KAYA, Yahya Kemal, İnsan Yetiştirme Düzenimiz, 4. Baskı, Ankara 1984.
KİRBY, Fay, Türkiye’de Köy Enstitüleri, (Çeviren: Niyazi Berkes), 4. Baskı, Tarihçi Kitabevi, İstanbul 2012.
KOÇ, N., Türk Kültür Tarihî İçinde Köy Enstitüleri, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi) .İzmir 2007.
MEB Talim ve Terbiye Başkanlığı, 1923-1982 Öğretim Yılları Okul, Öğretmen, Öğrenci Sayıları, Ankara 1982.
AYSAL, Necdet, “Anadolu’da Aydınlanma Hareketinin Doğuşu: Köy Enstitüleri”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihî Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 35-36, Mayıs Kasım 2005.
ÖZBARAN, Salih, Tarih, Tarihçi ve Toplum, İstanbul 2005.
TBMM Zabıt Ceridesi, D. 8, C. 3, s. 455-456.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 6, Cilt:10; C. 26.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 7, Cilt: 17.
TC Resmî Gazete, 26 Haziran 1947, Sayı: 6642.;( 4 Şubat 1954), Sayı: 8624.
THOMPSON, Paul, “21. Yüzyılda Sözlü Tarih İçin Potansiyeller ve Meydan Okumalar”, Kuşaklar Deneyimler Tanıklar: Türkiye’de Sözlü Tarih Çalışmaları Konferansı (26-27 Eylül 2003), (Yay. Haz: Aynur İlyasoğlu-Gülay Kayacan), İstanbul 2006, ss. 23-37.
TONGUÇ, E., Köy Enstitülerinin İzinde, Güldükeni Yayınevi, Ankara 2003.
TONGUÇ, E., İsmail Hakkı, Canlandırılacak Köy, İstanbul 1938.
TONGUÇ, İsmail Hakkı, Mektuplarla Köy Enstitüsü Yılları (1935-1946), (Yay. Haz. Engin Tonguç), 2. Baskı, İstanbul 1990.
TÜRKMEN, İsmet, “Rural Revitalization and The Village Institutes Experience in Turkey (1940-1954)”, European Journal of Multidisciplinary Studies, (September-Decembery 2017), V. 6, Nr. 1, ss. 17-22.
TÜRKOĞLU, Pakize, Tonguç ve Enstitüleri, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., 3. Baskı, İstanbul 2007.
VERSCHOYLE, T., “Education in Turkey”, International Affairs (Royal Institute of International Affairs 1944-), Vol. 26, No. 1 (Jan., 1950), ss. 34-57.