İttihat ve Terakki Dönemi Bir Esnaf Cemiyeti: Nakkaş, Kalemkâr ve Sıvacı Esnafı Cemiyeti Nizamnamesi

Bu çalışmada 1910 yılında kurulmuş olan “Nakkaş, Kalemkâr ve Sıvacı Esnafı Cemiyeti”nin kuruluş nizamnamesi değerlendirilecektir. Çalışmanın temel amacı, Osmanlı'nın son döneminde teşekkül eden “Nakkaş, Kalemkâr ve Sıvacı Esnafı Cemiyeti”nin kuruluş ve işleyişlerine dair tespitlerde bulunmaktır. Çalışmanın ana kaynağı Osmanlı arşivlerinde bulunan nizamname metni ve cemiyetle ilgili bazı belgelerdir. Çalışmada tarihsel yöntem ve sondajlama metodu kullanılarak cemiyetin özellikleri ve geç dönem Osmanlı yapı sektörü içindeki yeri tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmada elde edilen veriler sanat tarihi başta olmak üzere tarih, sosyoloji, iktisat ve mimarlık gibi çeşitli bilim alanlarına fayda sağlayabilecek niteliktedir. Özellikle, cemiyetin inşaat sektöründe tekelleşmek istediği ve bunu dönemin iktidarına kabul ettirmeye çalıştığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Nakkaş, Kalemkâr, Sıvacı, Esnaf, Osmanlı

An Association of Craftsmen in The Period of The Committee of Union and Progress: Wall-Painter, Muralist and Plasterer Tradesmen Association Regulations

In this study, the establishment regulation of the “Wall-Painter, Muralist and Plasterer Tradesmen Association”, which was established in 1910, will be evaluated. The main purpose of the study is to determine the establishment and functioning of the tradesmen's associations that were formed in the last period of the Ottoman Empire. The main source of the study is the text of the regulation and some documents related to the association in the Ottoman Archives. In the study, the characteristics of the association and its place in the late Ottoman building sector were tried to be determined by using the historical method and the drilling method. The data obtained in the study are of a quality that can benefit various fields of science such as history, sociology, economics, and architecture, especially art history. In particular, it was determined that the association wanted to monopolize in the construction sector and tried to impose this on the government of the period.

Keywords:

Wall-Painter, Muralist, Plasterer, Craftsman, Ottoman,

PDF

___

Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Arşivi (TİTE) Sıra No: 135 Kutu No: 284 Belge No: 19.
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) Hazine-i Hassa Nezareti Ebniye Ambarı Müdürlüğü (HH.EBA.) Hariciye Nezareti Londra Sefareti Belgeleri (HR.SFR.3.) Maliye Nezareti Evrak-ı Emiriye Müdüriyeti (ML.EEM.) Plan Proje ve Krokiler (PLK.p.) Şurâ-yı Devlet (ŞD.) Yıldız, Orman, Meadin ve Ziraat Nezareti Maruzatı (Y.PRK.OMZ.)
2-Tetkik Eserler Akünal, Dündar: “İlk Türk Dergisi: Mecmua-i Fünun” Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Türkiye Ansiklopedisi, 1985, I, 117-125.
Alan, Mehmet Mubarek: “Irk, Din ve İşçi Gruplaşmaları Bağlamında Osmanlı Sendikaları”, Mukaddime, X, 2 (2019), 504-521.
Alkan, Mehmet Ö.: “1856-1945 İstanbul'da Sivil Toplum Kurumları”, Tanzimattan Günümüze İstanbul'da STK'lar, Ed. Ahmet N. Yücekök, İlter Turan, Mehmet Ö. Alkan, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1998.
Arseven, Celal Esad: Istılâhât-ı Mi‘mâriyye, Çev. Şeyda Alpay, İstanbul: Kaknüs Yayıncılık, 2017.
Barkan, Ömer Lütfi: “Osmanlı İmparatorluğu'nda Esnaf Cemiyetleri”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, XLI, 1-4, (1985), 39-46.
Benlisoy, Stefo: “Marangoz, Doğramacı ve Dülgerlerin ‘Aghios Pandeleimon’ Cemiyeti”, Beynelmilel İşçiler İttihadı, Ed. Erden Akbulut, Mete Tunçay, İstanbul: İletişim Yayınları, 2016.
Cohen, Amnon: Osmanlı Kudüs'ünde Loncalar, Çev. Nurettin Elhüseyni, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2003.
Çelik, Yüksel–Uluskan, Murat: “İstanbul Ahkâm Defterlerine Göre Osmanlı Başkentinde İnşaat Esnafı (XVIII. Yüzyıl)”, XVI. Türk Tarih Kongresi, VI, İstanbul: TTK Yayınları, 2015, s. 237-248.
Düstûr: II, 1 Teşrin-i Sani 1325 – 31 Teşrinievvel 1326, Dersaadet: Matbaa-i Osmaniye, 1330.
Ergin, Osman Nuri: Mecelle-i Umûr-ı Belediyye, I, IV, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, 1995.
Faroqhi, Suraiya: “Krizler ve Değişim 1590-1699”, Ed. H. İnalcık ve D. Quartaert, Osmanlı İmparatorluğu'nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, II, İstanbul: Eren Yayınları, 2006.
Hasol, Doğan: Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, İstanbul: Yem Yayın, 2017.
İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası Mecmuası, Kanun-ı Sani 1926.
Kal‘a, Ahmet: “Osmanlı Esnafı ve Sanayisi Üzerine Yapılan Çalışmalarla İlgili Bir Değerlendirme”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 1 (1) (2003), 245-266.
Kazıcı, Ziya: “Ahilik”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), 1988, I, 540-542.
Koçu, Reşad Ekrem: Tarihte İstanbul Esnafı, İstanbul: Doğan Kitap, 2003.
Kutlu, Sacit: “İttihat ve Terakki Cemiyeti ve Esnaf Örgütleri”, Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Esnaf ve Ticaret, Derl. Fatmagül Demirel, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2012, 143-160.
Kütükoğlu, Mübahat S.: Osmanlı'nın Sosyo-Kültürel ve İktisadî Yapısı, Ankara: TTK Yayınları, 2020.
Renda, Günsel: “19. Yüzyılda Kalemişi Nakış-Duvar Resmi”, Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Türkiye Ansiklopedisi, 1985, VI, 1530-1534.
Şemseddin Sami: Kamûs-ı Türkî, İstanbul: Yeditepe Yayınları, 2019.
Talas, Mustafa: “Sivil Toplumun Kuruluşları ve Türkiye Perspektifi”, Türklük Bilim Araştırmaları, 29 (2011), 387-401.
Toprak, Zafer: “1909 Cemiyetler Kanunu”, Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Türkiye Ansiklopedisi, 1985, I, 205-208.
Toprak, Zafer: Türkiye'de Ekonomi ve Toplum (1908-1950): Milli İktisat-Milli Burjuvazi, İstanbul: TVY Yayınları, 1995.
Uluskan, Murat: “İstanbul'un Yapı Sanatkârları: Nakkaşlar ve Sıvacılar (1700-1838)”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 28 (2013), 11-50.
Yenişehirlioğlu, Filiz: “Klasik Dönem Osmanlı Sanatı”, Türkler Ansiklopedisi, 2002, XI, 825-839.
Yorulmaz, Kazım: Esnaf Neleri Bilmelidir?, İstanbul: Ticaret Dünyası Matbaası, 1947.
3-İnternet Kaynakları
https://meslegimhayatim.meb.gov.tr/egitim/mesleki-egitim#:~:text=Mesleki%20e%C4%9Fitim%20merkezi%20%C3%B6%C4%9Frencileri%20haftada,ilgili%20mesle%C4%9Fin%20%C3%B6%C4%9Frenimine%20elveri%C5%9Fli%20olmak. [Erişim tarihi: 23.03.2022]
http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/FOTOGRAF/90859---0014.jpg [Erişim tarihi: 25.08.2022]
https://archives.saltresearch.org/ [Erişim tarihi: 25.08.2022]
https://katalog.ibb.gov.tr/kutuphane3/evraklar/PER_VAL_SUL_00569.pdf [Erişim tarihi: 25.08.2022]
https://katalog.ibb.gov.tr/kutuphane3/evraklar/PER_VAL_SUL_03309.pdf [Erişim tarihi: 25.08.2022]

ISSN: 2687-6515
Yayın Aralığı: Yıllık
Başlangıç: 2019
Yayıncı: CUMHURBAŞKANLIĞI DEVLET ARŞİVLERİ BAŞKANLIĞI DIŞ İLİŞKİLER VE TANITIM DAİRESİ BAŞKANLIĞI