Kur’ân’ın Öngördüğü Dostluk

İnsan, sosyal bir varlık olarak başta hemcinsleri olmak üzere birçok varlıklarla ilişki kurmak durumundadır. İnsanların her kesimiyle barış anlayışı içinde olmak, Kur’ân’ın temel ilkesi olmakla beraber, herkesle aynı düzeyde dost veya sırdaş olmak, Kur’ân’ın prensiplerine aykırıdır. Bu nedenle bir Mü’min açısından sosyal hayatta dostluk kurmaya değer insanların nitelikleriyle dostluklarından kaçınılması gereken kişilerin nitelikleri Kur’ân-ı Kerim’in farklı yerlerinde, belirtilmiştir. Bu amaçla konuyla ilgili ayetlere ilişkin çeşitli tefsir kitaplarındaki yorumlar, ilgili hadislerle karşılaştırıldıktan sonra, bu noktadaki olumlu ve olumsuz nitelikler, iki kategoride ele alınarak değerlendirilmiştir. Bu kapsamda; Tefsir alanında el-Kurtubî’nin el-Cami’ li Ahkâmi’l-Kuran’ı ile ez-Zemahşerî’nin el-Keşşaf’ı; hadis alanında Buharî ve Müslim’in Sahih’leri; kelâm alanında Gazalî’nin el-Munkizu mine’d-Delal’ı; dil ve edebiyat alanında İbn-ü Manzur’un Lisanü’l-Arab’ı ile ez-Zübeydî’nin Tacü’l-Arus’u temel kaynaklar esas alınmıştır

Anahtar Kelimeler:

Veli, Sadîk, Refik, Halil, Vüd, Vedûd, Bıtane, Velice

Human, as a social being, has to conduct relationships with other humans and many other creatures. Although being in peace with everybody is a fundamental principle of the Qur'an; on the contrary, it is against the Qur'an to have same level of relation with everybody. For this reason, features of people who are deserved to get closed and the other group's features who are deserved to get away from are mentioned in different places of the Qur'an. For this purpose, comparison of tafsir and hadith sources have been made in this regard and the issue was reviewed in two categories with regard to their negative and positive points. To study the topic, Kurtubi's el-Cami' li Ahkâmi'l-Kuran and Zemahsheri's el-Keshshaf as tafsir sources; Buhari's and Muslim's Sahihs as Hadith sources; Gazali's el-Munkizu mine'd-Delal as Kalam source; Ibn Manzur's Lisan al Arab and ez-Zubeydi's Tacu'l-Arus used as dictionary and literature sources

Keywords:

Wali, Sadik, Rafiq, Khalil, Wud, Wadud, Bitana, Walice,

PDF

___

ABDÜ’L-FETTAH ‘Aşur, Menhecü’l-Kur’ân fi Terbiyeti’l-Müctema‘, et- tab‘atü’l-ulâ. Kahire: Mektebetü’l-hanci, 1979.

ABDÜ’R-REZZAK b. Hemmam, Tefsîr-ü Abdirrezzak, Thk. Mahmud Muhammed b. Abduh, et-Rab’atü’l-Ûlâ. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419.

el-ACLÛNÎ, İsmail b. Muhammed el-Cerrahî, Keşfü’l-hafa ve müzîlü’l- libas’an mâ iştehere mine’l-ahâdîsi ‘alâ elsineti’n-nasi. Beyrut: Darü İh-yai’t- Türasi’l-Ârabî, 1351 .

el-ALÛSÎ, Şihabü’d-Din, Mahmud b. Abdillah, Rûhu’l-Me‘ânî fi Tefsîr- ri’l-Kur’âni’l-Azîm ves-Seb‘u’l-Mesanî, Beyrut 1985.

el-BEĞAVÎ, Ebu Muhammed el-Hüseyn b. Mes‘ûd, Me‘alimü’t-Tenzîl, thk. Abdü’r-Rezzak el-Mehdî, et-Tab‘atü’l-Ûlâ. Beyrut: Darü İhyai’t- Türasi’l-‘Arabî, 1420 h.

el-BEYDAVÎ Nasirü’d-Din Ebu Abdillah, Envarü’t-Tenzîl ve Esrarü’t- Te’vîl, et-Tab‘atü’l-Ûlâ. Beyrut: Darüİhayai Türasi’l-‘Arabî, 1418 h.

el-BEYHAKÎ, Ebu Bekir Ahmed b. Hüseyn b. Ali el-Horasanî, es- Sünenü’l-Kübrâ, et-Tab‘atü’s-Sâlise. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.

el-BUHARÎ, Muhammed b. İsmail Ebu Abdillah, el-Cami‘us-Sahih, Thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır, et-Tabatü’l-Ûlâ. Bty. Darü Tavki’n-Necat, 1422.

EBÜ’L-A‘LÂ el-Mevdudî, Tehîmü’l-Kur’ân, Trc. Muhammed Han Kayyanî, Yusuf Karaca, İkinci Baskı, İnsan Yayınları, İstanbul, 1991.

EBU DAVUD Süleyman b. Eş‘as es-Sicistanî, Sünenü Ebi Davûd, bsy. İs- tanbul: Çağrı Yayınları, 1992.

EBÜ’L-HASAN Mükatil b. Süleyman, Tefsîrü-Mükatil b. Süleyman, et- Tab‘atül-Ûlâ. Beyrut: Darü İhyai’t-Türasi’l-Ârabî, 1423 h.

EBU ‘UBEYD Abdullah b. Asdi’l-Azîz el-Bekrî el-Endülüsî, el-Mesâlik ve’l-Memâlik, Bsy.byy.: Darü’l-Garb el-İslâmî, 1992.

EBÜ’S-SÜÛD EL-İMADÎ Muhammed b. Muhammed b. Mustafa, İrşadü’l-Akli’s-Selîm ilâ Mezaya’l-Kitab’il-Kerîm, Beyrut: Darü İhyai’t-Türas’il- Arabî, ts.

EL-ENBARÎ, ez-Zahir fi Kelimati’n-Nas, et-Tab’atü’l-Ûlâ. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1992.

EL-EZHERÎ Muhammed b. Ahmed, el-Herevî, Tehzîbü’l-Luga, c. XIII, et- Tab’atü’l-Ûla. Beyrut: Darü’l-İhyai’t-Türasi’il-Arabî, 2001

el-HAKİM Ebu Abdillah Muhammed b. Abdillah, en-Nisaburî, el- Müstedrek, et-Tab’atü’l-Ûlâ. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990 .

el-HAZİN Ebu Hasan Ali b. Muhammed, Lübabü’t-Te’vîl fi Me’âni’t- Tenzîl, et-Tab‘atü’l-Ûlâ, Matbaatü’l-İstikame, Kahire 1955.

İBN-Ü EBİ’D-DÜNYA, el-Evliya, thk. Muhammed es-Said b. Besyunî, et- Tab’atü’l-Ûlâ. Beyrut: Müessesetü Kütübi’s-Sakafe, 1413

İBN-Ü EBÎ HATEM, Tefsîrü’l-Kur’ân’il-Azîm, et-Tab’atü’s-Salise, Süûdî Arabistan: Mektebetü Nezzar Mustafa el-Baz, 1419.

İBN-Ü KESÎR, Ebü’l-Fida İsmail, b. Ömer, Tefsîrü’l-Kur’âni’l-Azîm,. et- Tab‘atü’l-Ûlâ. Beyrut: Darü ihyai’t-Türasi’l-Arabî, 1969.

İBN-Ü MANZÛR, Lisanü’l-Arab, et-Tab‘atü’s-Salise. Beyrut: Darü Sadr, h. 1414.

İBRAHİM Mustafa, ez-ZEYYAT Ahmed, el-Mu‘cemü’-Vesît, bsy. Kahire: Darü’d-Da‘ve, ts.

el-KURTUBÎ, Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed el-Ensarî, el-Cami‘ li Ahkâmi’l-Kur’ân, et-Tab’atü’s-Salise. Kahire: Darü’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1967.

el-KUŞEYRÎ, Abdü’l-Kerim b. Hevazin, Tesîrü’l-Kuşeyrî, Tah. İbrahim Besyûnî, et-Tab‘atü’s-salise. Kahire: el-Hey’etü’l-Mısriyye, bty.

MUKATİL b. Süleyman, Tefsîr-ü Mukatil b.Süleyman, Thk. Mahmud Şahhate, et-Tab’atü’l-Ûlâ. Beyrut: Dar-ü İhyai’t-Türasi’l-Arabî, 1423.

MÜSLİM Ebu Hüseyin, Müslim b. Haccac el-Kuşeyrî, el-Cami‘us-Sahih, bsy. İstanbul: Çağrı Yayınları, , 1992.

NURSÎ, Bediüzzaman Said. İşaratü’l-icaz. İstanbul: Yeni Asya Neşriyat, 2001.

, Sözler. İstanbul: Yeni Asya Neşriyat, 2001.

, Lem’alar. İstanbul: Yeni Asya Neşriyat, 2001.

, Mektubat, İstanbul: Yeni Asya Neşriyat, 2001.

,Şualar. İstanbul: Yeni Asya Neşriyat, 2001.

, Mesnevi-i Nuriye. İstanbul: Yeni Asya Neşriyat, 2001.

, Münazarat. İstanbul: Yeni Asya Neşriyat, 2001.

er-RAZÎ, Fahrü’d-Din Muhammed b. Ziyaü’d-Din, Mefatihu’l-Gayb, et- Tab‘atü’s-Salise. Beyrut: Darü-İhyyai’t-Türasi’l-‘Arabi, 1420 h.

es-SÂBÛNÎ, Muhmmed Ali. Safvetü’t-Tefâsîr. et-Tab‘atü’l-ula. Kahire: Darüs-Sabûnî, 1997.

es-SA‘LEBÎ, Ebu İshak, Ahmed b. Muhammed, el-Keşfü ve’l-Beyan, ‘An- Tefsîri’l-Kur’ân, tah. İbn ‘Aşûr, et-Tab‘atü’l-Ûlâ. Beyrut: Darü İhyai Tü- rasi’l-‘Arabî, 2002.

SAİD HAVVA, Terbiyetü’r-Ruhiyye. et-Tab‘atü’l-Ûlâ. Dimaşk: Darü’l- Kütübi’l-Arabiyye.1979.

ES-SEFÎRÎ, el-Mecalisü’l-Veîza fi Şerhi Ehadîs-i Hayri’l-Beriyye, et-Tab’atü’l- Ûla. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.

es-SEMERKANDÎ, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Bahrü’l-‘Ulûm, bsy., byy., bty.

SEYYİD KUTUB. İbrahim Huseyn eş-Şaribî, fi Zilâli’l-Kur’ân, et

Tab’atü’s-Sabi‘ate ‘aşer. el-Kahire: Darü’ş-Şürûk, 1412.

es-SÜYUTÎ Celâlü’d-Din b. Abdurrahman b. Ebî Bekir, ed-Dürrü’Mensur fiTefsîr bi’l-Me’sûr, bsy. Beyrut: Sarü’l-Marife, ts.

EŞ-ŞEYBANÎ, Müsned-ü Ahmed, thk. Şuayb’ül-Erneut, et-Ab‘atü’l-Ûla, Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 2001.

et-TABERANÎ, Ebü’l-Kasım Süleyman b. Ahmed, el-Mu‘cemü’l-Kebir, et- Tab‘atü’l-Ûlâ. Beyrut: Darü Türas’l-‘Arabî, 1985.

et-TABERÎ, Ebu Cafer Muhammed b. Cerir Cami‘u’l-Beyan ‘an Te’vili’l- Kur’ân, bsy. Mısır: Matbaatü Mustafa el-Babî el-Halebî 1986.

ET-TAYALİSÎ; Müsned-ü Ebu Davud et-Tayalisî, et-Tab’atü’l-Ûlâ. Mısır: Dar-ü Hicr, 1999.

et-TİRMİZÎ, Muhammed b. İsa Ebu İsa, Sünenü’t-Tirmizî, bsy. Beyrut: Darü’l-Fikir, 1994.

YAHYA B. SELÂM b. Ebî Sa‘lebe el-Kayrevanî, Tefsîr-ü Yahya b. Selâm, Thk. Dr. Hind Çelebî, et-Tab’atü’l-Ûla. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye ts.

YAZIR Elmalılı Hamdi, Hak Dini Kur’ân Dili, bsy. İstanbul: Eser Yay. 1979

ez-ZEBİDÎ, Muammed Murtza el-Huseynî, Tacü’l-‘Arus, Min Cevâhiri’l- Kamus, Kahire: Darü’l-Hidaye,ts.

ez-ZEMAHŞERÎ, Caru’llah Mahmud b. Ömer, el-Keşşaf, et-Tab‘atü’s- Saniye. Kahire: Darü’l-Mushaf, 1977.