HASAN B. AHMED B. ALİEL-KÂTİB’İN KEMÂLÜ EDEBİ’L-ĞINÂ ADLI ESERİNDE SES, ARALIK, NAĞME, CİNS VE CEM‘ KAVRAMI1
X. yüzyılın sonu veya XI. yüzyılın ilk yarısında yazıldığı tahmin edilen Hasan b. Ahmed b. Ali el-Kâtib’e ait Kemâlü Edebi’l-Gınâ adlı ansiklopedik eser, mûsikî nazariyesi ve tarihine dair verdiği malumat bakımından önemlidir. İçerik olarak ses, aralık, nağme, cins, lahin, mûsikî, îkâ‘, çalgılar, mûsikî felsefesi,dönemin mûsikîşinasları, edebiyatçıları, yöneticileri gibi birbirinden farklı pek çok konuyu 43 bölümde ele almıştır. Kemâlü Edebi’l-Gınâ’da ses sistemi, kendinden önceki Kindî (ö. 874), Fârâbî (ö. 950), İbn Sinâ (ö. 1037) ve İbn Zeyle’nin (ö. 1048) görüşleriyle paralellik arz etmektedir. Kitabın müellifiAliel-Kâtib hakkında kaynaklarda yeteri kadar bilgi bulunmamaktadır. Bu çalışmayla Ali el-Kâtib’e ait bu kıymetli eserin akademik camiada bilinirliliği ve öneminin anlaşılması hedeflenmektedir.Yararlanılan ana kaynak Gattas Abdülmelik’in tahkikli neşridir. Makalede yöntem ve metodoloji belirlendikten sonra Kemâlü Edebi’l-Gınâ’da ses, aralık, nağme, cins ve cem‘ konusuna dair verilen bilgiler incelenecektir.
___
- Ağır, Abdullah Mesut, Bozkur Netice. “Veysel Karânî Söylencelerden İna Gulane”.e-Şerkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi8 (Kasım 2012): 51-66.
- Akpınar, Hüseyin. Şanlıurfa’da Dinî Mûsikî. Ankara: Yayınevi, 2011.
- Azamat, Nihat. “Osman Şems Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33: 473. İstanbul: TDV Yay., 2007.
- Bars, Mehmet Emin. “Tasavvufî Türk Edebiyatında Veysel Karânî”. Sosyal Bilimler Dergisi20 (Şubat 2018):306-324.
- Çalışır, Ahmet. Hâce Hâfız Eyyûbî Mehmed Zekâi Dede Efendi. Konya: Selçuklu Belediyesi, Tarihsiz.Ergun, Sadeddin Nüzhet. Türk Mûsikîsi Antolojisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yay., 1942.
- Hatipoğlu, Ahmet. Besteleriyle Yunus Emre İlâhîleri. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 1993.
- Kaplan, Zekai. Dinî Mûsikî Dersleri. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yay., 1991.
- Kosal, Cüneyd. Yunus İlâhîleri Güldestesi.Ankara: Kültür Bakanlığı Yay., 1991.
- Kosal, Cüneyd. 99 Makamda İlâhîler. İstanbul: Marifet Yay., 1994.
- Ocak, Ahmet Yaşar. Sûfilik Geleneğinin Efsanevî Öncüsü Veysel Karânî ve Üveysilik. İstanbul: Dergah Yayınları, 2009.
- Okumuş, Ejder. “Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesinde Veysel Karanî”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi7/31 (2007): 199-206.
- Özalp, M. Nazmi. Türk Mûsikîsi Tarihi. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yay., 2000.
- Özcan, Nuri. XVIII. Asırda Osmanlılarda DinîMûsikî. Basılmamış Doktora Tezi,Marmara Üniversitesi, 1982.
- Öztuna, Yılmaz. Büyük Türk Mûsikîsi Ansiklopedisi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay., 1990.
- Öztürk, Yaşar Nuri. Mevlânâ ve İnsan. İstanbul: Yeni Boyut, 1997.
- Şengel, Ali Rıza. Türk Mûsikîsi Klasikleri İlâhîler.İstanbul, 1979.
- Tosun, Necdet. “Üveysîlik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42: 400. İstanbul: TDV Yay., 2012.
- Töre, Abdulkadir. Türk Mûsikîsi Klasikleri İlâhîler. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı, 1985.
- ISSN: 1303-2054
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Yayıncı: Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi