MEVLÂNÂ’NIN MESNEVİ’Sİ EKSENİNDE HADİS YORUMU ÜZERİNE BAZI DEĞERLENDİRMELER

Sufiler yani tasavvuf geleneği; genel olarak dini metinlerin, özel olarak da hadislerin anlaşılmasında diğer yöntemler yanında “işâri yorum” denilen yöntemi de kullanmışlardır. Bu bağlamda bizim kanaatimiz, “işâri yorum”u bütünüyle dışlamak yerine onu, ayet ve hadislerin anlaşılması ve yorumlanmasında bir imkan olarak değerlendirmek, İslam ilimler arasındaki iç tutarlılık ve yorumda bütünlük açısından ondan istifade etmek ya da en azından göz ardı etmemek gerektiği yönündedir. Bir sufi olarak Mevlânâ da Mesnevi adlı eserinde bu tür yorumlara yer vermiştir. Araştırmamız, Mesnevi’de yer almakla beraber hem geleneksel, hem de modern dönemde İslami ilimlerin farklı alanlarında istimal edilmiş, temsil gücü yüksek seçme rivayetler üzerinden mezkur imkana vurgu yapmaktadır. Rivayetler “Yorumda Bütünlük/Yorumda İç Tutarlılık”, “Yorumda Parçalanma” ve “Yorumda Vurgu Kayması” gibi başlıklar altında ele alınmış, işâri yorumun bir imkan olarak kullanılmasının önündeki engellere temas edilmiştir. 

SOME EVALUATIONS ON THE INTERPRETATION OF HADİTH ON THE AXIS OF MEVLANA’S MASNAWİ

Sufis, so the tradation of Sufism in understanding the religious texts in general and the hadiths in particular have also used to “sufi comment” method with other methods. In this context our opinion, rather than completely exclude the “sufi comment”, is to evaluate it as an opportunity to understand and interpret the hadiths, to take adventage of it in terms of internal consistency and integrity in interpretation between Islamic sciences, at least not to ignore it. As a Sufi, Mevlana also included these comments in his book called Masnawi. Our research emphasize this opportunity with representative narratives we have chosen from Masnawi. These narratives have been used in different fields of Islamic sciences both in the traditional period and in the modern period. The narratives were dealt under the headings of "Integrity in Comment-Internal Consistency in Comment", “Disintegration in Comment”, "Change of Emphatic Word in Commet" and the obstacles to using the sufi comment have been contacted. 

___

  • KAYNAKÇA
  • Abdurrezzak b. Hemmam. (1403). el-Musannef (thk. Habîburrahman el-A’zamî), el-Mektebü’l-İslami, Beyrut.Ahmed b. Hanbel. (1421/2001). Müsned (thk. Şuayb Arnavut, Adil Mürşid), Müessesetü’r-risale, Beyrut.Atasağun, Galip. (2007). “Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî’nin Hayatı ve Eserleri”, Türk-İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, Konya, sy. 3 (Mevlânâ Özel Sayısı), s. 59-93.Aydın, Mehmet. (1996). “Eva de Vitray Meyerovitch'in Mesnevi Hakkındaki Değerlendirmeleri - I ve II”, 7. Milli Mevlânâ Sempozyumu-13 Aralık 1995, Konya, s. 20-32.Aydın, Mustafa. (2014). Moderniteye Dışarıdan Bakmak, Açılımkitap, İstanbul.Bezzâr. (1988-2009). Müsned (thk. Mahfuzurrahman Zeynullah vd.), Mektebetü’l-ulûm ve’l-hikem, Medine.Ceyhan, Semih. (2004) “Mesnevi”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, c. XXIX, s. 325-334.Cündioğlu, Dücane. (2015). Kur’an’ı Anlama’nın Anlamı, Kapı Yayınları, İstanbul. Dârimî. (1412/2000). Sünen (thk. Hüseyin Selim Esed ed-Dârânî), Dâru’l-muğnî, Suudi Arabistan.Davutoğlu, Ahmet. (2014). “Takdim” (Mian M. Şerif, İslam Düşünce Tarihi içerisinde), İnsan Yayınları, İstanbul.………. (2018). Alternatif Paradigmalar, Küre Yayınları, İstanbul.Dawson, Christopher. (2003). İlerleme ve Din (trc. Yusuf Kaplan-Aylin Doğan), Açılımkitap, İstanbul.Demirel, Şener. (2007). “Mevlânâ’nın Mesnevi’si ve Şerhleri”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, c. V, sy. 10 (Eski Türk Edebiyatı Tarihi II), s. 469-504.Dermenghem, Emile. (1958). Hz. Muhammed’in Hayatı (çev. Reşat Nuri Güntekin), İnkılap Kitabevi, İstanbul.Ebû Dâvûd, es-Sicistâni. (ty). Sünen (thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid), el-Mektebetü’l-asriyye, Beyrut.Ebû Nuaym, el-Isfahânî. (1416/1996). Hilyetü’l-Evliya (thk. Ebû Hacer Said b. Besyûni Zağlûl), Dâru’l-fikr/Mektebetü’l-hanci, Beyrut/Kahire.Ebû Ya’lâ el-Mevsılî. (1404/1984). Müsned (thk. Hüseyin Selim Esed), Daru’l-me’mûn li’t-türâs, Dımeşk. Erul, Bünyamin. (2007). Sahabenin Sünnet Anlayışı, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.Güler, Mehmet Nuri. (2007) “Mesnevi’deki Bazı Ahkâm Ayetlerin Yorumu Işığında Fıkıh ve Tasavvuf’un Bilim Kuramı’na Ait Genel Bir Değerlendirme”, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. 12, sy. 18, s. 199-213.Hâkim en-Nîsâbûrî, (1411/1990). el-Müstedrek (thk. Mustafa Abdülkadir Atâ), Dâru’l-kütübi’l-ılmiyye, Beyrut.Hanefi, Hasan. (2011). Gelenek ve Yenilenme (trc. M. Emin Maşalı), Otto Yayınları, Ankara.İbn Battâl. (1423/2003). Şerhu Sahihi’l-Buhâri (thk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrahim), Mektebetü’r-Rüşd, Riyad.İbn Ebî Şeybe. (1409). Musannef (thk. Kemal Yusuf el-Hût), Mektebetü’r-rüşd, Riyad. İbn Hacer el-Askalâni, (1379). Fethu’l-Bâri, Dâru’l-ma’rife, Beyrut.İbn Hibbân. (1414/1993). Sahih (thk. Şuayb Arnavut), Müessesetü’r-risâle, Beyrut.İbn Mâce, (ty). Sünen (thk. Muhammed Fuâd Abdülbaki), Dâru ihyâi’l-kütübi’l-arabiyye, Kahire.Kara, İsmail. (2018). Müslüman Kalarak Avrupalı Olmak, Dergâh Yayınları, İstanbul.………. (2014). Türkiye'de İslâmcılık Düşüncesi-I, Dergah Yayınları, İstanbul.Karapınar, Fikret. (2007). “Rivayetlerde İşâri Yorum”, Hadis Tetkikleri Dergisi, İstanbul, c. V, sy. 2, s. 89-104.Kaya, Mahmut. (2011). “Tasavvur”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, c. XXXX, s. 126-127.Kuzâî, Ebû Abdullah. (1407/1986). Müsnedü’ş-Şihâb (thk. Hamdi b. Abdülmecid es-Silefi), Müessesetü’r-risâle, Beyrut.Makdisi, Ziyâuddin. (1420/2000). el-Ehâdisü’l-Muhtâra (thk. Abdülmelik b. Abdullah b. Düheyş), Daru Hıdır, Beyrut.Ma’mer b. Raşid, (1403). el-Câmi’ (Abdurrezzak’ın Musannef’i içerisinde, thk. Habîburrahman el-A’zamî), el-Mektebü’l-İslami, Beyrut.Mevlânâ, (2018) Mesnevi (çev. Süleyman Nahîfî, sad. Âmil Çelebioğlu), Sufi Kitap, İstanbul.………. (1997). Mesnevi (çev. Şefik Can), Ötüken Yayınları, İstanbul.Münâvi, (1356). Feyzu’l-Kadir, el-Mektebetü’t-ticâriyyeti’l-kübrâ, Mısır.……….. (1408/1988). et-Teysir bi şerhi Cami’ı’s-Sağîr, Mektebetü’l-İmâmi’ş-Şafii, Riyad.Müslim b. Haccâc. (ty). el-Câmiu’s-Sahih (thk. M. Fuad Abdülbaki), Dâru ihyâi’t-türâsi’l-arabî, Beyrut.Oral, Osman. (2015). “Mevlânâ’nın Hocası Seyyid Burhaneddin’in Hayatı”, International Journal of Russian Studies- Uluslararası Rusya Araştırmaları Dergisi, c. VIII, sy. 1, s. 1-9.Öngören, Reşat. (2004). “Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, c. XXIX, s. 441-448.Özafşar, Mehmet Emin. (2000). Hadisi Yeniden Düşünmek, Ankara Okulu Yayınları, Ankara.………. (2003). “Hadisçilerin Peygamber Tasavvuru/Anlayışı”, Diyanet İlmi Dergi (Diyanet İşleri Reisliği Yıllığı), Peygamberimiz Hz. Muhammed (SAV) -Özel Sayı-, Ankara, s. 307-330.Pekolcay, Necla. (1972). “Mevlâna Celâleddin Hayatı ve Eserleri Arasındaki İlgi”, İslam Medeniyeti Dergisi, İstanbul, sy. 26, s. 44-45.Selçuk, Hikmet. (1998). “Mevlana’nın Hayatı ve Eserleri”, Kur’an Mesajı İlmi Araştırmalar Dergisi, İstanbul, c. I, sy. 3, s. 68-79.Söylemez, İdris. (2018). “Mevlana’nın Mesnevî’sinde Hz. Peygamber”, Asos Journal: The Journal of Academic Social Science, c. VI, sy. 86, s. 259-283.Taberânî, Ebû’l-Kâsım. (1415/1994). el-Mu’cemu’l-Kebîr (thk. Hamdi b. Abdülmecid es-Selefi), Mektebetü İbn Teymiyye, Kahire.Tahiru’l-Mevlevi, (2017). Şerh-i Mesnevi, Şamil Yayınları, İstanbul.Tekin, Mustafa. (2004). “Mevlânâ Celâleddin-i Rûmi’nin Hayatı, Eserleri ve Din Algılayışı”, Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Diyarbakır, c. VI, sy. 2, s. 11-34.Tirmizî, Ebû İsa. (1998). Sünen (thk. Beşşâr Avvâd Maruf), Dâru’l-ğarbi’l-İslami, Beyrut.Uludağ, Süleyman. (2001) “İşârî Tefsir”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, c. XXIII, s. 424-428.Yardım, Ali. (2008). Mesnevi Hadisleri, Damla Yayınları, İstanbul.Yıldırım, Ahmet. (2004). “Hadisleri Anlamada İşârî Yorum”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Isparta, sy. 13, s. 13-36.