SOSYAL ELEŞTİRİ AÇISINDAN DEDE KORKUT DESTANLARI
Dede Korkut Oğuznameleri, sözlü anlatım geleneğimizin sonradan yazıya aktarılmış olan temel bir ürünüdür. Destan, konusu bakımından göçebe yaşam sürdüren Oğuzların hanlar ve beyler zümresinin yaşayışına ilişkin olayları içine alır. Türklerin Oğuz boyu esas alınmakla birlikte yaşam biçimi, kültürü, norm ve değer kodlarının tanımlanmasında önemli bir işlev görmektedir. Oğuzlar arasında geçmiş bir destan olmakla birlikte Türk Dünyasında ve dünya bilim çevrelerinde çok yönlü olarak araştırmalara konu olmuştur. Ayrıca, roman, hikâye, sinema, dizi, tiyatro gibi sanat dallarında da uyarlaması yapılmıştır. Bütün Türk lehçelerinden ortak özellikler taşır. Destanlar, göçebe yaşam biçiminden yerleşikliğe geçiş sürecinin bir ürünüdür. Bu sebeple geçiş sürecinin nitelikleri, çatışma süreçleri, mücadeleleri, bireysel ve grupsal ilişkileri gözlemlenebilmektedir. Bu makalede de Dede Korkut destanlarına sanat ve edebiyatın incelenmesinde önemli bir yaklaşım biçimi olan sosyal eleştiri noktasından hareketle sosyal nitelikli sorunlara genel hatlarıyla değinilecektir. Destanlardaki sosyal eleştiri unsurları da aile ve yapısı, akrabalık ilişkileri ve sosyal davranış kuralları toplumsal değişim merkezli olarak bu makalede ele alınmıştır.
Anahtar Kelimeler:
Dede Korkut Destanı, Toplumsal Değişim, Sosyal Eleştiri, Türk Ailesi, Akrabalık İlişkileri, DEDE KORKUT EPISOTES IN TERMS OF SOCIAL CRITICISM, Dede Korkut Epic, Social Change, Social Criticism, Turkish Family, Kinship Relations
DEDE KORKUT EPISOTES IN TERMS OF SOCIAL CRITICISM
Dede Korkut Oguznames are a basic product of our oral narrative tradition, which was later translated into writing. In terms of its subject, the epic includes the events related to the life of the khans and beys group of the Oghuz people who lead a nomadic life. Although it is based on the Oghuz tribe of the Turks, it plays an important role in defining the life style, culture, norm and value codes. Although it is an epic of the past among the Oghuzes, it has been the subject of many researches in the Turkish World and world scientific circles. In addition, it has been adapted in art branches such as novels, stories, movies, TV series and theatre. It has common features from all Turkish dialects. The epics are a product of the transition from a nomadic lifestyle to a settled one. For this reason, the characteristics of the transition process, conflict processes, struggles, individual and group relations can be observed. In this article, social problems will be discussed in general terms, starting from the point of social criticism, which is an important approach to the Dede Korkut epics in the examination of art and literature. The elements of social criticism in epics are also discussed in this article, with a focus on family and its structure, kinship relations and social behavior rules.
Keywords:
Dede Korkut Epic, Social Change, Social Criticism, Turkish Family, Kinship Relations,
___
- Araz, R. (2005). Şiir incelemesi. Alp Yayınları.
- Arslan, M. ve Köktürk, M. (1998). Boğaç Han Hikayesinde davranış analizi. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 2, 247-255.
- Başgöz İ. (1988). Dede Korkut Destanında epitetler. Milli Folklor, 5(37), 23-35.
- Çelepi, M. (2016). Anadolu’da Toplumsal Kimliğin İnşası ve Dede Korkut Boylarındaki Bireyin Tekâmülü, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD), 2016(25), 65-90.
- Ergin, M. (1983). Dede Korkut Kitabı. Boğaziçi Yayınları.
- Fedakâr S. (2004). Alpamış Destanı ve Dede Korkut Kitabı’nda kahramanların ortaya çıkışı, Millî Folklor, 61, 134-141.
- Fichter, J. (2001). Sosyoloji nedir? Çev., Nilgün Çelebi. Atilla Kitabevi.
- İnayet, A. (2015). Basat’ın Tepegöz’ü Öldürdüğü Destan’ın yeni bir yorumu üzerine. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 15(2), 7-13.
- Korkmaz, Z. (2006). Dede Korkut Hikâyelerinde insan ve doğa. Türk Dili, XCII(657), 250-257.
- Moran, B. (2009). Edebiyat kuramları ve eleştiri. İletişim.
- Rifat, M. (2005). Toplumbilimsel eleştiri ve edebiyat sosyolojisine giriş. Varlık, Mayıs, 59-65.
- Şen S. (2008). Dede Korkut Kitabı’nda Kadına Yönelik Hitaplar, Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic, 3(2), 627-641.
- Yıldırım, D. (2012). Dede Korkut ve Yunus Emre'de hayat, tabiat, tanrı ve ölüm. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 20, 37-47.
- ISSN: 2147-3668
- Başlangıç: 2012
- Yayıncı: Hak-İş (Hak İşçi Sendikaları Konfederasyonu)
Sayıdaki Diğer Makaleler
BANKACILIK SEKTÖRÜNDE CAM TAVAN: AYDIN MERKEZ İLÇE VE NAZİLLİ ÖRNEKLERİ
ORDO LİBERALİZM VE SOSYAL PİYASA EKONOMİSİ
Neşe ÖNDER YAŞAR, Muhammed KARATAŞ
DEVLET DESTEKLİ SOSYAL İNOVASYON POLİTİKASI: ALMANYA ÖRNEĞİ
Ali SEYYAR, Yunus KÖLEOĞLU, Osman SARI
SOSYAL ELEŞTİRİ AÇISINDAN DEDE KORKUT DESTANLARI
Emre Emrullah BOĞAZLIYAN, Selahattin AVŞAROĞLU