Esas itibariyle, Osmanlı ilim geleneğinin önemli bir tefekkür geleneği-ni temsil eden birkaç hadis usûlü eserinin giriş kısımlarındaki ‘başlangıç’ usulleri üzerine bazı hususlara işaret edilen bu çalışmada, modern bakış açısı ile, çok sıradan gibi gözüken bir hususun, bir medeniyet inşâsı bağ-lamında ne denli önemli olduğunu gösterecek belli başlı bazı hususlara işaret edilmiştir. Hadis usûlü bağlamında temsil gücü yüksek birkaç Ha-nefî hadis usûlü şerhi üzerinden işaret edilen bu hususlar, sadece hadis usûlü eserlerine has olmayıp, bütün ilim dalları ve usuller için de söz konusudur. Eserin telifine başlamanın ihtişâmını keşfetmek, bir yandan müellifin tasavvurunun derinliğine ortaya koyarken bir yandan da mede-niyetin bu şekildeki güçlü bir terâküm ile mümkün olduğunu idrak etme-yi de mümkün kılmaktadır. Genelde Osmanlı ulemâsının, özelde de hadis âlimlerinin telif veya şerh ettikleri eserlerdeki bu kuşatıcılık ve derinlik, bugün itibariyle he-nüz fark edilmemiş muhteşem bir küllî ve insicamlı bakış açısının küçük bir yansımasıdır. Sadece, ‘pozitivist’ perspektif ile meseleleri ele alan, tetkik ettiği hususlara dışardan ve nesneleştirerek yaklaşan çağdaş bakış açılarının bu insicamlı küllî yapıyı fark etmesinin yolu, sayıları milyonları aşan yazma eserlerden (mahtûta) geçmektedir. Bu da ancak, devlet des-teği ile, yazma eserlerin okunup anlaşılmasını sağlayacak bütün yolların açılıp, sınırsız imkânların yeni nesillerin önüne sunulması ile mümkün olacaktır.