Türkçenin sözvarlığı açısından Eflatun Cem Güney’in derleyip yazdığı masallar

Yazınsal yapıtlarda kullanılan dil, yapıtın yazıldığı dilin kullanımının en başarılı örneklerini sunmalıdır. Bu yapıtlardaki sözvarlığının belirlenmesi, kullanılan dilin özgün yanlarını ortaya çıkarmada, dilin sözvarlığı öğelerini belirlemede, dile yeni öğeler kazandırmada, toplumun sosyolojik, psikolojik, tarihsel, dilbilimsel kimliğini saptamada etkili olacaktır. Sözvarlığı belirleme çalışmalarının hem yazara yönelik hem de yazınsal yapının sunulmasına yönelik katkıları, bu çalışmaların toplumdilbilimin, ruhdilbilimin, anlambilimin, biçimbilimin, işlevsel dilbilimin verilerini dikkate alarak işlenmesini öngörmektedir. Sözvarlığı belirleme çalışmalarının önemli dilbilimsel çalışmalar olduğunun bilincinde olunmalı ve bu çalışmalara dilbilimsel alanda gerek bireysel yazın çıkarımları için gerekse ulusal yazına yönelik çıkarımlar için daha çok yer verilmelidir. Dil ile ilgili tüm çalışmalarda olması gerektiği üzere, sözvarlığı belirleme çalışmaları da dilbilimsel bir temele dayandırılmalıdır. Bu araştırmada temel amaç, Eflatun Cem Güney'in derleyip yazdığı masallardaki sözvarlığı öğelerini belirlemektir. Güney'in derleyip yazdığı bu metinlerin sözvarlığı öğelerinin Türkçenin sözvarlığını, anlam evrenini yansıtması bakımından incelenmesi, dilbilimsel açıdan değerli sonuçlara ulaşılmasını sağlamaktadır. İncelenen ürünlerde kullanılan sözvarlığı öğeleri, anlamsal ve dilbilgisel sıralanış, kullanılış, Türkçenin gücünü ortaya koyuş bakımından başarılıdır. Buradan Eflatun Cem Güney'in yalnızca bir derleyici değil, aynı zamanda "güçlü bir yazar olduğu, kendi yaratıcılığını da ortaya koyduğu sonucuna varılabilir. İncelenen masal metinlerinde saptanan ve özgünlüğüyle, Türkçeyi başarılı kullanımıyla dikkat çeken söz değerleri Türkçenin betimlenmesinde ve zenginliğinin ortaya konulmasında önemlidir. Ancak araştırmanın amacının, yalnızca sözvarlığı öğelerini ya da bu öğelerin sayılarını belirlemek olduğunu söylemek yanlış olur. Aynı zamanda yazarın Türkçenin anlatım yollarını kullanırken oluşturduğu çeşitlilik de ilgi çekicidir. Güney, bir duyguyu farklı anlatımlarla sunabilmeyi, Türkçenin anlatım çeşitliliğinden yararlanabilmeyi başarmıştır. Saptanan sözvarlığı öğeleri ve bu öğelerin kullanımından hareketle Güney'in Türkçenin farklı anlatım olanaklarını okuyucuya sunabildiği belirlenmiştir. İncelenen eserlerde farklı duygu durumları ya da olaylar Türkçenin anlatım çeşitliliği kullanılarak sunulmuştur. Bu amaçlar kapsamında, tarama yöntemiyle elde edilen veriler şu yönlerden incelenmiştir: Eflatun Cem Güney'in 1947- 1992 yılları arasında yayımlanan 26 kitabında, derleyip yazdığı 70 masaldaki sözvarlığı öğeleri (atasözleri, bilmeceler, deyimler, doldurma sözcükler, ikilemeler, ilişki sözleri, kalıp sözler, tekerlemeler, yansıma sözcük ve ikilemeler, yerel sözvarlığı öğeleri) belirlenmiştir. Araştırmada kullanılan ve kurgusal bir yapı üzerinde, tarama modelinde betimsel bir çalışmayı içeren yöntem uyarınca elde edilen veriler, sözlüksel alan çalışması ile sınıflandırılmıştır. Ayrıca incelenen masallarda "acı çekmek, üzülmek" duygu durumlarının okura sunumundaki çeşitlilik de belirlenerek listelenmiştir. Sonuçta Türkçenin zengin anlatım olanaklarını yansıtan ve Güney'in bireysel sözvarlığını oluşturan çok sayıda atasözü, bilmece, deyim, doldurma sözcük, ikileme, ilişki söz, kalıp söz, tekerleme, yansıma sözcük, yansıma ikileme, yerel sözvarlığı öğesi saptanmıştır. Bir bölümü kaynaklarda bulunmayan bu sözvarlığı öğeleri Türkçenin gerçek sözvarhğının betimlenmesine yardımcı olacaktır. Ancak çalışmada, saptanan söz değerlerinin çeşitliliği ve sayıca fazlalığı nedeniyle, Eflatun Cem Güney'in masallarındaki sözvarlığı öğelerinin tamamı sunulmamıştır.

The folk tales of Eflatun Cem Güney in terms of Turkish vocabulary

The language used in literary works should present the most successful examples of the use of language in which those works are written. Determining the vocabulary in these works will be effective in revealing the unique aspects of the language used in them, bringing new elements to language and recognising the sociological, psychological and linguistic identity of a society. Contributions of the study of the vocabulary determination to both the author and the presentation of a literary work demand the processing of these works by taking into account the data provided by sociolinguistics, psycholinguistics, semantics, morphology and functional linguistics. One should be conscious that the study of vocabulary determination is a significant literary study and that more emphasis should be placed on this type of study in the field of linguistics to draw inferences for both individual literary productions and national literature. The study of vocabulary determination should also be based on linguistics as in all studies related to language. The main purpose of the present study is to determine the vocabulary items in folk tales compiled and written by Eflatun Cem Güney. Analyzing the vocabulary items in these texts which were compiled and written by Eflatun Cem Güney with regard to their reflection of the vocabulary and the scope of meaning in Turkish enables one to reach valuable conclusions in terms of linguistics. In the works that are analyzed, the vocabulary items, semantic and linguistic array and usage are successful in displaying the power of Turkish language. Therefore, it can be inferred that Eflatun Cem Güney is not only a compiler but also a powerful writer displaying his own creativity in these works. The vocabulary that is studied in these texts and that draw attention with its originality and its succesful use of Turkish is important in characterizing Turkish and in displaying its richness. However, to state that the aim of this study is only to determine the vocabulary items or the members of these items would be misleading. The multiplicity created by the author while using different ways of narration in Turkish is also interesting. Güney succeeds in presenting an emotion in various ways and in making use of the narrative possibilities offered by Turkish. Based on the vocabulary items and their use, it is found out that Güney is able to present the diverse narrative possibilities to the reader. In the works that are analyzed, various emotions or events are presented through the use of multiplicity of expressions in Turkish language. For this purpose, the data obtained by the scanning method was analyzed in the following ways: The vocabulary items (proverbs, riddles, idioms, loaded words, reduplications, association words, clichés, tongue twisters, onomatopoeic words, local vocabulary items) were indicated in seventy folk tales compiled and authored by Eflatun Cem Güney in the twenty six books published between 1947-1992. The data used in the study and obtained by the method which involves the descriptive study in the scanning modal based on a fictional structure were classified by the lexicographic area study. In addition, the presentation of a variety of emotions as suffering and grieving in these tales were found out and listed. As a result, many proverbs, riddles, idioms, loaded words, reduplications, association words, clichés, tongue twisters, onomatopoeic words, local vocabulary items that reveal the narrative possibilities of Turkish and that forms the vocabulary items of Güney were found out. These vocabulary items, some of which are not available in resources, will help describe the true vocabulary of the Turkish language. In this study all vocabulary items of Eflatun Cem Güney’s folk tales are not presented because of the variety and abundance of the vocabulary items that were found out in these tales.

PDF

___

Akar, Y. (1994). Deyimlerde güçlü ve etkin anlatım. Ankara Üniversitesi TÖMER Dil Dergisi, 18, 32-36.
Akkaya, N. (2000, Ocak). Tekerlemelerin çocuk eğitimindeki yeri. S. Sever. (Ed.). I. Ulusal Çocuk Kitapları Sempozyumu (ss. 602-608). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
Aksan, D. (1999). Türkçenin gücü. İstanbul: Bilgi Yayınevi.
Aksan, D. (2000). Türkçenin sözvarlığı. Ankara: Engin Yayıncılık.
Aksan, D. (2002). Anadilimizin söz denizinde. Ankara: Bilgi Yayınevi.
Aksan, D. (2003). Her yönüyle dil-anaçizgileriyle dilbilim. Ankara: TDK Yayınları.
Aksan, D.(2005). Anlambilim. Ankara: Engin Yayınevi
Aksoy, Ö. A. (1988a). Atasözleri sözlüğü, İstanbul: inkılâp Yayınevi.
Aksoy, Ö. A. (1988b). Deyimler sözlüğü, İstanbul: inkılâp Yayınevi.
Elçin, Ş. (1986). Halk edebiyatına giriş. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Gökçeoğlu, M. (1985). Tezler ve sözler. Lefkoşa: İleri Basımevi.
Görgü, A. T. (2007). Masalların çocuğun bilişsel ve duyuşsal gelişimine katkısı. S. Sever (Ed.). II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu: 04-06 Ekim 2006 (ss. 537-544). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
Gürsoy, E. ve Sağol, G. (2002). Türk kültüründe argo. Hollanda: Türkistan ve Azerbaycan Araştırma Merkezi Yayını.
Hatiboğlu» V. (1982). Türkçenin sözdizimi. Ankara: DTCF Yayınları.
Hengirmen, M. (2007). Deyimler Sözlüğü. Ankara: Engin Yayınevi.
Kaya, D. (2001). Folklorumuzda beddua söyleme geleneği ve Türk halk şiirinde beddualar. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
Korkmaz, Z. (1992). Gramer terimleri sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
Mert, L. E. (2009). Türkçenin sözvarlığı açısından Eflatun Cem Güney'in derleyip yazdığı masallar. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
Okur, A. (2003). Hayvan masallarının anadili öğretiminde dil, üslup ve eğitim yönünden yeri ve önemi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
Sakaoğlu, S. (1999). Masal araştırmaları. Ankara: Akçağ Yayınları.
Sever, S. (2003). Çocuk ve edebiyat. Ankara: Kök Yayıncılık.
Tietze, A. (1974). Çok cevaplı bir Türk bilmecesinin çözümlenmesi. Folklora Doğru, 37, 14-28.
Toklu, O. (1995). Türkçe ve Almancada kalıp sözler. Batı Dil ve Edebiyatları Araştırmaları Dergisi, 2, 113-140.
Tosunoğlu, M., Melanhoğlu, D. (2007). Türk topluluklannda söylenen tekerlemelerin çocuk gelişimindeki yeri ve önemi. S. Sever. (Ed.). II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu, 04-06 Ekini 2006 (ss. 333-338). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
Yeşil, H. (2000). Çocuk kitaplanndaki atasözü ve deyimlerin önemi. S. Sever (Ed.). I. Ulusal Çocuk Kitapları Sempozyumu (ss. 244-252). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
İncelenen Eserler
Güney, E. C. (1947). Bu toprağın masalları III. İstanbul: Doğan Kardeş Yayınları.
Güney, E. C. (1953). Açıl sofram açıl ve Congoloz baba. İstanbul: Doğan Kardeş Yayınları.
Güney, E. C. (1955a). Bir varmış bir yokmuş, İstanbul: Doğan Kardeş Yayınları.
Güney, E. C. (1955b). Bu toprağın masalları V. İstanbul: Doğan Kardeş Yayınları.
Güney, E. C. (1962). Az gittim uz gittim, İstanbul: Doğan Kardeş Yayınları.
Güney, E. C. (1967). Gökten üç elma düştü, İstanbul: Doğan Kardeş Yayınları.
Güney, E. C. (1969a). Ağlayan nar ile gülen ayva. İstanbul: itimat Kitabevi.
Güney, E. C. (1969b). Al elma yeşil elma. İstanbul: itimat Kitabevi.
Güney, E. C. (1969c). Çöplükte bitmiş ama gül bitmiş, İstanbul: itimat Kitabevi.
Güney, E. C. (1969d). Dal olur eğilir misin? İstanbul: itimat Kitabevi.
Güney, E. C. (1969e). Hasırcı baba. İstanbul: İtimat Kitabevi.
Güney, E. C. (I969f). Yedi köyün yüz karası. İstanbul: İtimat Kitabevi.
Güney, E. C. (1970a). Aygın baygın ses. İstanbul: İtimat Kitabevi.
Güney, E. C. (1970b). Emlik kuzu ve altın gergef. İstanbul: İtimat Kitabevi.
Güney, E. C. (1970c). Düşmez kalkmaz bir Allah. İstanbul: İtimat Kitabevi.
Güney, E. C. (1970d). Gözü yollarda kalan ana. İstanbul: İtimat Kitabevi.
Güney, E. C. (1970e). Saraydan uçan kuş. İstanbul: İtimat Kitabevi.
Güney, E. C. (1971a). Alişle Maviş. İstanbul: İtimat Kitabevi.
Güney, E. C. (1971b). En güzel Türk masalları. İstanbul: Varlık Yayınevi.
Güney, E. C. (1971c). Güldükçe güller açan kız. İstanbul: İtimat Kitabevi.
Güney, E. C. (1972a). Dede Korkut masalları. İstanbul: Doğan Kardeş Yayınları.
Güney, E. C. (1972b). Onlar ermiş muradına. İstanbul: İtimat Kitabevi.
Güney, E. C. (1972c). Sihirli köpük ve yaban gülü. İstanbul: İtimat Kitabevi.
Güney, E. C. (1972d). Tellerinde bülbüller şakıyan saz ve bir varmış bir yokmuş, İstanbul: İtimat Kitabevi.
Güney, E. C. (1972e). Yiğitler yiğidi Musacık. İstanbul: itimat Kitabevi.
Güney, E. C. (1992). Masallar. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.