Ezine'nin Alemşah köyünde tarihî bir konak

Çanakkale ilinin Ezine ilçesine bağlı Alemşah köyü bir tepenin yamacında yer alır. Köyde tarihî bir çeşme ve eski bir mezarlık ile birlikte Geç Osmanlı dönemine ait konak dikkati çeker. Hacı Hüseyin Ağa Konağı olarak bilinen yapı 2008 yılında tescil edilmiş olup harap durumdadır. Henüz hakkında hiç yayın yapılmamış olan Hacı Hüseyin Ağa Konağı ilk kez tarafımızdan incelenmektedir. Monografik nitelikteki bu makalede, geleneksel konut mimarisinin bir örneğinin tümüyle yok olmadan bilim çevrelerine tanıtılması amaçlanmıştır. Hacı Hüseyin Ağa Konağı, zemin katıyla birlikte iki katlıdır. Düzensiz duvarlara sahip bir avlunun içinde yer alır. Tipolojik bakımdan iç sofalı plan özelliği gösterir. Birçok geleneksel konutta zemin katta görülen ahır veya mutfak gibi işlevlere yer verilmeyerek bunlar avlu kenarına kaydırılmıştır. Tuvalet mekanı da avluda bulunmaktadır. Bu konumlandırma farklılığına karşılık, yapının zemin ve üst kat cepheleri diğer yörelerdeki evlerle benzerlik gösterir. Zemin kat taş malzeme kullanılarak yapılırken; üst kat duvarları çatma tekniği ve kısmen bağdâdî teknik kullanılarak yapılmıştır. Konağın giriş kapısının bulunduğu cephenin üst katının ortasında çıkma yer alır. Zemin kat, geleneksel konutların çoğunda görüldüğü gibi birkaç küçük pencerenin dışında masif cephelere sahiptir. Buna karşılık üst kat cephelerinde büyük boyutlu dikdörtgen pencereler yer alır. Bunlardan güney taraftakilerin bazıları sonradan kapatılmışlardır. Yapının doğu cephesinde çıkıntı yapan bölüm bir servis mekanıdır. Buna bitişik olarak üst kata çıkışı sağlayan dış merdiven özgün değildir. Sonradan yapılmıştır. Yapının zemin kat ve üst katı aynı plandadır. Her iki katın tavanı da tüm geleneksel konutlarda olduğu gibi ahşaptır. Zemin katta orta mekanın iki yanındaki birer oda kiler ve depo işlevi görmektedir. Üst kata çıkışı sağlayan merdivenin üstünde yatay kepenk (kapak) bulunur. Üst kat ortada sofa ve bunun iki yanında birer odadan oluşur. Bu odalarda birer ocak yer alır. Bunlardan kuzey taraftaki, iki kanatlı ve diğerlerine göre daha süslü kapısı, sedir ve çiçeklik gibi elemanlarıyla başoda olarak düzenlenmiştir. Yapının dekoratif unsurları kapı tokmakları, pencere parmaklıkları, üst katların kapı, dolap niş ve tavanlarındaki ahşap üzerine süslemeler, tavan göbekleri ve duvarlardaki şerit süslemeleridir. Boyutları, mekan sayısı, bezemelerin karakteriyle büyük kentlerde görülen konutlara göre daha taşra işi bir eser olup, onlara öykünen bir ağa konağı karakteri göstermektedir. Buna rağmen inşa malzemesi ve tekniği, cephe düzeni, plan ve dekoratif özellikleriyle Türk ev mimarisinin geleneksel çizgilerini taşır. Konağın inşa kitabesi yoktur. Bu nedenle kesin inşa tarihî belli değildir. Fakat, mimari ve bezeme özelliklerinin yanında; konağın sahibi olan ailenin mezar taşlarındaki tarihleri dikkate alarak 19. yüzyılda inşa edildiğini düşünüyoruz.

A historical house in Alemşah Village in Ezine

Alemşah Village, governed by the district of Ezine in the province of Çanakkale is located on a hill slope. This late Ottoman period house is one of the elements that draw attention in the village at the first place along with a historical fountain and an old graveyard. The structure known as Hacı Hüseyin Ağa house was registered in 2008 and it is currently in a ruined condition. Hacı Hüseyin Ağa house which has not been subject to any publication until now is being studied by us for the first time. In this monograhically oriented article, It is aimed in this article to introduce to scientific environments this building which is an application of the traditional residence architecture before being completely vanished. Hacı Hüseyin Ağa house is a two storey building including the ground floor. It is located in a yard surrounded by disordered walls. It indicates an interior sofa plan in terms of its typological aspects. Certain functions encountered on ground floors in traditional buildings such as barn and kitchen are located next to the yard. Toilette is also in the yard. Despite this difference in positioning, the ground and upper floor fronts are similar to other houses in the region. While the ground floor is built with stone, the upper floor walls are built with çatma technique and partially bağdâdî technique. A console is located in the middle of the upper floor on the entrance door side of the mansion. The ground floor has massive fronts apart from a few small windows, as seen in many examples of traditional houses. On the other hand, there are large rectangular windows on the upper floor fronts. Some of them in the south front are closed for various problems. The section protruding on the east front of the building is a service area. The exterior stairway to the upper floor next to this section is not original, it is a late addition. The ground floor and upper floor of the building are on the same plan. Ceilings of both floors are wood as in all traditional houses. Rooms on two sides of the center area on the ground floor are for cellar and warehouse functions. There is a lateral shutter (cover) above the stairway to the upper floor. The upper floor is comprised of a sofa in the middle and one room on both sides. Each room has a furnace. The one in the north has two wings and it is more embellished compared to others, being arranged as the major room (baş oda) with elements such as lounge and window box. Decorative elements of the structure are door handles, window guards, embellishments on wood on the doors, cupboard niches and ceilings of the upper floor, ceiling roses and tape decoration on the walls. It is a rather country type structure compared to other houses in large cities in terms of size, number of sections and disposition of embellishments and exhibits a character of an ağa mansion emulating those urban houses. After all, it reserves the traditional style of the Turkish house architecture with its construction materials and technique, front arrangement, plan and decorative elements. The house has no construction date tablet, therefore the precise construction date is not available. But it is possible to assert that it was constructed in the 19th century basing on dates written on gravestones of the owner family as well as its architectural and decorative features.

PDF

___

Aksulu, I. (2001). Beypazarının Ahşap Evleri. A. Özköse (ed.), Ahşap Kültürü: Anadolunun Ahşap Evleri (ss.91-112). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları özel dizi.
Barlas, U. (1997). Halk Bilimi Açısından Safranbolu Evleri Kapı Tokmakları, V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi : 24-29 Haziran 1996 Ankara: Maddi Kültür Seksiyonu Bildirileri (ss.104-111). Ankara: Kültür Bakanlığı.
Başaran, C. (2002). Geçmişten Günümüze Bayramiç. Ankara: Millî Kütüphane Basımevi.
Bozer, R. (1988). Kula Evleri. Ankara: Kültür Bakanlığı.
Çal, H. (1999). Osmanlı Kapı Halkaları ve Kapı Tokmakları. G. Eren (ed.), Osmanlı içinde, C.11 ( ss.275-284). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Çal, H., Çal, Ö. (2008). Trakya Bölgesi Kapı Tokmakları ve Çekecekleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
Eldem, S.H. (1968). Türk Evi Plan Tipleri. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi.
Esmer, M.A. (1992). .Avanosun Eski Türk Evleri. Ankara: Kültür Bakanlığı.
Günay, R. (1981). Geleneksel Safranbolu Evleri ve Oluşumu. Ankara: Kültür Bakanlığı.
Günay, R. (1998). Türk Ev Geleneği ve Safranbolu Evleri. İstanbul: YEM Yayın.
Gürbıyık, C. (2010). Karaburun Yarımadasında Türk Mimarisi. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Hersek, C.M., Meraki, Ş. (2001). Yörük Köyünün Geleneksel Konutları ve Mimarî Özellikleri, A. Özköse (ed.) Ahşap Kültürü: Anadolunun Ahşap Evleri (ss.75- 90). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları özel dizi.
İltar, G. (2006). Beyşehir ve Çevresindeki Geleneksel Konutlarda Çıkma. I. Uluslararası Beyşehir ve Yöresi Sempozyumu:11-13 Mayıs 2006- Beyşehir: Bildiriler Kitabı (ss.217-230). Beyşehir: Selçuk Üniversitesi.
Karpuz, H. (1984). Türk İslam Mesken Mimarisinde Erzurum Evleri. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
Karpuz, H. (2001). Erzurum ve Konya Evlerinde Ahşap Malzeme Kullanımı, A. Özköse (ed.) Ahşap Kültürü: Anadolunun Ahşap Evleri (ss.113-128). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları özel dizi.
Karpuz, E. (2007). Karaman-Kazım Karabekir Evleri. M. Denktaş - O. Eravşar (ed.) Prof. Dr. Haşim Karpuza Armağan içinde (ss.271-280). Konya: Erman Ofset.
Komisyon.(1995). 166 Numaralı Muhasebe-i Vilayet-i Anadolu Defteri (937/1530), Dizin ve Tıpkı basım, Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü.
Komisyon. (1997). Çanakkale Yapıları Tasarım Rehberi. Çanakkale: Gündem Gazetesi.
Kuban, D. (1995). Türk Hayatlı Evi. İstanbul: Ziraat Bankası Yayını.
Kunduracı, O. (2006). Beyşehir ve Derebucak Çevresinin Eski Evlerinden Örnekler, I. Uluslararası Beyşehir ve Yöresi Sempozyumu:11-13 Mayıs 2006- Beyşehir: Bildiriler Kitabı (ss.604-616). Beyşehir: Selçuk Üniversitesi.
Kunduracı, O. (2007). Muğla-Yatağan Çevresindeki Türk Devri Mimarisi ve El Sanatları. Muğla: Muğla Valiliği Kültür yayını.
Küçükerman, Ö. (1978). Anadoludaki Geleneksel Türk Evinde Mekân Organizasyonu Açısından Odalar. İstanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu.
Küçükerman, Ö. (1996). Kendi Mekânının Arayışı İçinde Türk Evi, 5.baskı. İstanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu.
Olcay Uçkan, B.Y., Uçkan, E. (2002). Eskişehir Odunpazarı Evleri. Eskişehir: Kültür Bakanlığı.
Oral, F. (2006). Geliboluda Geleneksel Konut Mimarisi. Yüksek lisans tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
Sakaoğlu, N. (1978). Divriğide Ev Mimarisi. İstanbul: Kültür Bakanlığı.
Sayan,Y. (1997). Uşak Evleri. Ankara: Kültür Bakanlığı.
Sözen. M., Eruzun, C., Alioğlu, F., Alper, B., Alper, M. ve Sakaoğlu, N. (2001). Türklerde Ev Kültürü. İstanbul:Doğan Kitapçılık A.Ş.
Yıldırım K., Hidayetoğlu. M.L. (2006). Geleneksel Türk Evi Ahşap Tavan Süsleme Özelliklerinin ve Yapım Tekniklerinin Çeşitliliği Üzerine Bir İnceleme. Uluslararası Geleneksel Sanatlar Sempozyumu: 16-18 Kasım 2006 İzmir: Bildiriler (ss.332- 341). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.