BİRİNCİ BASAMAK SAĞLIK HİZMETLERİNDE ÇALIŞAN SAĞLIK PERSONELİNDE İŞ STRESİNİN İŞTEN AYRILMA NİYETİNE ETKİSİ

Bu çalışmanın amacı birinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan sağlık personelinde iş stresinin işten ayrılma niyetine etkisi araştırmaktır. Kesitsel türde bir araştırma olan bu çalışmada veri toplama araçları olarak Genel İş Stresi Ölçeği ve işten ayrılma niyetini ölçen iki soruluk form (örgütten ve meslekten ayrılma niyetleri için ayrı ayrı birer soru) kullanılmıştır. Bu çalışma, Niğde il merkezi ve Niğde’nin en büyük ilçesi olan Bor ilçe merkezindeki birinci basamak sağlık hizmetleri kuruluşlarında çalışan 281 sağlık çalışanı (88 aile hekimi, 164 aile sağlığı elamanı, 27 diğer) üzerinde yürütülmüştür. Çalışmada iki ortalama arasındaki farkın önemlilik testi, tek yönlü varyans analizi, Eta katsayısı, Cramer V katsayısı, Pearson korelasyon katsayısı, basit ve çoklu doğrusal regresyon analizleri uygulanmıştır. Sağlık çalışanlarının 5’li Likert üzerinden Genel İş Stresi Ölçeği ortalaması 2,29±0,93’tür ve meslekten ayrılma niyeti ortalaması (2,46±1,31) örgütten ayrılma niyeti ortalamasından (2,37±1,22) biraz daha yüksektir. Aile hekimlerinin iş stresi ortalaması (2,60±0,95), meslekten ayrılma niyeti ortalaması (2,73±1,29) ve örgütten ayrılma niyeti ortalaması (2,63±1,18) diğer sağlık çalışanlarının ortalamalarına göre daha yüksektir (p<0,05). İş stresinin meslekten ayrılma niyeti (r=0,72; p<0,05) ve örgütten ayrılma niyetiyle (r=0,66; p<0,05) ilişkileri yüksek düzeydedir. İş stresinin meslekten ayrılma niyetine (b=1,01; p<0,05) ve örgütten ayrılma niyetine (b=0,86; p<0,05) istatistiksel olarak anlamlı etkileri vardır. Hatta bu etkiler, mesleki ve sosyodemografik özelliklerin kontrol değişkeni olarak modele dahil edilmesi durumunda bile devam etmektedir (p<0,05). Sonuç olarak, iş stresinin işten ayrılma niyeti üzerinde pozitif yönlü bir etkisi olduğu değerlendirilmektedir. Lisansüstü eğitim mezunu ve haftalık çalışma saati 48 saat olan ve aile hekimi olarak görev yapan sağlık personelinin iş stresi daha yüksektir. Ayrıca 35 yaş ve altındaki, lisansüstü eğitim mezunu, mesleki deneyimi 15 yıl ve altı ile haftalık çalışma saati 48 saat olan ve aile hekimi olarak görev yapan sağlık çalışanlarının işten ayrılma niyeti daha yüksektir. İş stresinin yanı sıra yaş, eğitim düzeyi ve meslekte çalışma süresi işten ayrılma niyetinin diğer belirleyicileridir. İşten ayrılma niyetini düşürmek isteyen sağlık yöneticilerinin, çalışanların mesleki ve diğer özelliklerini de dikkate alarak iş stresiyle mücadele etmesi önerilir.

Anahtar Kelimeler:

İş stresi, işten ayrılma niyeti, birinci basamak sağlık hizmeti, aile hekimi, aile sağlığı elamanı

THE EFFECT OF WORK STRESS ON TURNOVER INTENTION AMONG HEALTH STAFF IN PRIMARY CARE

This study aims to identify the effects of work stress on turnover intention among health staff in primary care. In this cross-sectional study, the General Work Stress Scale and two single-item measures of turnover intention (one question for each organisational and professional turnover intention) were used as the data collection tools. This study included 281 healthcare providers (88 family physicians, 164 family health staff and 27 other staff) working in primary care institutions in the city center of Niğde and the biggest district of Niğde, Bor district center. In this study, independent sample t-test, one-way ANOVA, eta coefficient, Cramer V coefficient, Pearson correlation coefficient, simple and multiple linear regression analysis were used. The mean of the General Work Stress Scale on a 5-point Likert of health staff was 2.29±0.93 and the mean of professional turnover intention (2.46±1.31) was slightly higher than the mean of organisational turnover intention (2.37±1.22). The work stress mean score (2.60±0.95), the professional turnover intention mean score (2.73±1.29) and the organisational turnover intention mean score (2.73±1.29) of family physicians were higher than the mean scores of other health staff (p<0.05). Work stress had high correlations with professional turnover intention (r=0.72; p<0.05) and organisational turnover intention (r=0.66; p<0.05). The effects of work stress on professional turnover intention (b=1.01; p<0.05) and organisational turnover intention (b=0.86; p<0.05) were statistically significant. These effects continued to exist even when occupational and sociodemographic characteristics were included in the model as control variables (p<0.05). Consequently, it was evaluated that work stress had an impact on turnover intention among health care providers working in primary care. Work stress was higher for health staff who had postgraduate degree and 48 hours of work per week and who worked as family physicians. Moreover, turnover intention was higher for health staff who had 35 years of age or younger, postgraduate degree, professional experience of 15 years or less, 48 hours of work per week and who worked as family physicians. In addition to work stress, age, education level and years in the profession were other determinants of turnover intention. It was recommended that health managers who want to reduce turnover intention should deal with work stress by considering the professional and other characteristics of health staff.

Keywords:

Work stress, turnover intention, primary care, family physician, family health staff,

PDF

___

Akçakaya, R. Ö., & Erden, S. Ç. (2014). Stres ve stresle baş etmede psikiyatrik yaklaşım. Turkish Family Physician, 5(2), 18-25.
Akova, O., Emiroğlu, B. D., & Tanrıverdi, H. (2015). İş stresi ile çalışanların iş tatmini ve işten ayrılma niyeti arasındaki ilişki: İstanbul'daki 5 yıldızlı otel işletmelerinde bir araştırma. Journal of Management, Marketing & Logistics, 2(4), 378-402.
Alpar R. (2020). Uygulamalı İstatistik ve Geçerlik-Güvenirlik. 6. Baskı. Detay Yayıncılık, Ankara. Ankara Aile Hekimleri Derneği. (2018, Ekim 1). Aile hekimliği Türkiye uygulamasında yaşanan temel sorunlar. https://www.ankahed.org.tr/files/2018_rapor_.pdf
Apaydin, E. A., Mohr, D. C., Hamilton, A. B., Rose, D. E., Haskell, S., & Yano, E. M. (2022). Differences in burnout and ıntent to leave between women’s health and general primary care providers in the Veterans Health Administration. Journal of General Internal Medicine, 37, 2382-2389.
Aydın, G. Ç., Aytaç, S., & Şanlı, Y. (2021). İşe ilişkin duygular, iş stresi ve tükenmişliğin işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisi: Hemşireler üzerinde bir araştırma. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 80, 1-35.
Aydoğmuş, S. (2017). Hemşirelerin çalışma ortamlarının işten ayrılma niyeti ile ilişkisi. Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
Baykan, Z., Çetinkaya, F., Naçar, M., Kaya, A., & Işıldak, Ü. (2014). Aile hekimlerinin tükenmişlik durumları ve ilişkili faktörler. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, 18(3), 121-132. Çamkerten, S., Tatar, A., & Saltukoğlu, G. (2020). Sağlık Çalışanlarının Stres Düzeylerinin İncelenmesi. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 7(4), 257-265.
Çankaya, M. (2020). Hastane çalışanlarındaki iş stresinin işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisi. Business & Management Studies: An International Journal, 8(1), 121-143.
Çetinkaya, F., Baykan, Z., Naçar, M., & Öksüzkaya, A. (2014). The current situations and problems of family physicians in the province of Kayseri and their views about the family medicine system. Erciyes Medical Journal, 36(3), 108-114.
De Bruin G. P. (2006). The dimensionality of the general work stress scale: A hierarchical exploratory factor analysis. SA Journal of Industrial Psychology, 32(4), 68-75.
Dewe, P. J., O'Driscoll, M. P., & Cooper, C. (2010). Coping with work stress: A review and critique. John Wiley & Sons Ltd, Publication.
Gan, Y., Gong, Y., Chen, Y., Cao, S., Li, L., Zhou, Y., Herath, C., Li, W., Song, X., Li, J., Yang, T., Yin, X., & Lu, Z. (2018). Turnover intention and related factors among general practitioners in Hubei, China: a cross-sectional study. BMC Family Practice, 19(74), 1-9.
Gregov, L., Kovačević, A., & Slišković, A. (2011). Stress among Croatian physicians: comparison between physicians working in emergency medical service and health centers: pilot study. Croatian Medical Journal, 52, 8-15.
Güden, E., Sarıkahya, S. D., Benli, A. R., Ceylan, A., & Elçi, B. S. (2020). Kayseri ilinde aile sağlığı birimi çalışanlarında memnuniyet ve tükenmişlik düzeyi. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, 24(2), 95-106.
Happell, B., Dwyer, T., Reid-Searl, K., Burke, K. J., Caperchione, C. M., & Gaskin, C. J. (2013). Nurses and stress: Recognizing causes and seeking solutions. Journal of Nursing Management, 21(4), 638–647.
İlgün, G., & Şahin, B. (2016). Aile hekimliği çalışanlarının aile hekimliği uygulaması hakkındaki görüşlerinin incelenmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 19(2), 115-130.
Karabay, M. E. (2015). Sağlık personelinin iş stresi, iş- aile çatışması ve iş-aile-hayat tatminlerine yönelik algılarının işten ayrılma niyeti üzerindeki etkilerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Yönetim Bilimleri Dergisi, 13(26), 113-134.
Kuusio, H., Heponiemi, T., Vänskä, J., Aalto, A. M., Ruskoaho, J., & Elovainio, M. (2013). Psychosocial stress factors and intention to leave job: differences between foreign-born and Finnish-born general practitioners. Scandinavian Journal of Public Health, 41(4), 405-411.
Labrague, L. J., McEnroe-Petitte, D. M., Leocadio, M. C., Van Bogaert, P., Cummings, G. G. (2018). Stress and ways of coping among nurse managers: An integrative review. Journal of Clinical Nursing, 27, 1346–1359.
Labrague, L. J., & de los Santos J. (2021). Fear of COVID-19, psychological distress, work satisfaction and turnover intention among frontline nurses. Journal of Nursing Management, 29(3), 395-403.
Linzer, M., Manwell, L. B., Mundt, M., Williams, E., Maguire, A., McMurray, J., & Plane, M. B. (2005). Organizational climate, stress, and error in primary care: the MEMO study. In Henriksen, K., Battles J. B., Marks, E., S., & Lewin, D. I. (Eds.), Advances in Patient Safety: From Research to Implementation (Volume 1: Research Findings., pp. 65-77). Rockville (MD): Agency for Healthcare Research and Quality.
Linzer, M., Poplau, S., Grossman, E., Varkey, A., Yale, S., Williams, E., Hicks, L., Brown, R., L., Wallock, J., Kohnhorst, D., & Barbouche, M. (2015). A cluster randomized trial of interventions to improve work conditions and clinician burnout in primary care: results from the Healthy Work Place (HWP) study. Journal of General Internal Medicine, 30(8), 1105-1111.
Lorenz, V. R., Sabino, M. O., & Corrêa Filho, H. R. (2018). Professional exhaustion, quality and intentions among family health nurses. Revista Brasileira de Enfermagem, 71(Suppl 5), 2295-301.
Lundberg, U., & Cooper, C. (2010). The science of occupational health:Stre ss, psychobiology, and the new world of work. John Wiley & Sons Ltd.
Özkan, A., & Kantek, F. (2021). Yönetici hemşirelerde ış stresi, yönetici olarak çalışma memnuniyeti ve kurumdan ayrılma niyeti. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi, 8(2), 181-191.
Poghosyan, L., Ghaffari, A., Liu, J., & McHugh, M. D. (2020). Organizational support for nurse practitioners in primary care and workforce outcomes. Nursing Research, 69(4), 280-288.
Prasad, K., Poplau, S., Brown, R., Yale, S., Grossman, E., Varkey, A. B., Williams, E., Neprash, H., & Linzer, M. (2020). Time pressure during primary care office visits: a prospective evaluation of data from the healthy work place study. Journal of General Internal Medicine, 35(2), 465-472.
Resmî Gazete. (2013). Aile hekimliği uygulama yönetmeliği. Resmî Gazete Sayısı: 28539 Robbins, S. P., & Judge, T. A. (2013). Organizational behavior (15th ed.). Pearson Education
Serinikli, N. (2019). İş stresinin işten ayrılma niyetine etkisinde örgütsel bağlılığın aracılık rolü. Business and Economics Research Journal, 10(4), 915-928. Seyfullahoğulları, Ç. A. (2018). İşten ayrılma niyeti. İstanbul: Türkmen Kitabevi Soderman, A. K. (1983). Work and family stress. Michigan State University: Extension Bulletin. Stranks, J. (2005). Stress at work: Management and prevention. Elsevier.
Şahin, N., H. (2017). Stres ve Stres Yönetimi. İçinde Sığrı, Ü., & Gürbüz, S. (Eds.), Örgütsel davranış, 4. Baskı. Istanbul: BETA yayınları.
Tekingündüz, S., Top, M., & Seçkin, M. (2015). İş tatmini, performans, iş stresi ve işten ayrilma niyeti arasindaki ilişkilerin incelenmesi: hastane örneği. Verimlilik Dergisi, (4), 39-64.
Teleş, M. (2021). Validity and reliability of the Turkish version of the General Work Stress Scale. Journal of Nursing Management, 29(4), 710-720. The National Institute for Occupational Safety and Health. (1998). Stress…at work. U.S. Department of Health and Human Servıces, Public Health Service, Centers for Disease Control and Prevention. Publication No. 99–101.
Yenihan, B., Öner, M., & Çiftyıldız, K. (2014). İş stresi ve işten ayrılma niyeti arasındaki ilişki: Otomotiv işletmesinde bir araştırma. Çalışma İlişkileri Dergisi, 5(1), 38-49.