İkinci Dünya Savaşı’nda Kıyı ve İç Hat Savunması: Çakmak Hattı (Büyükçekmece-Çatalca) Koruganları
Koruganlar, bir saldırı esnasında kendi bölgesini özellikle tank ve uçak bombardımanına karşı korumaya çalışan savunma yapılarıdır. Bu dayanıklı sığınaklar yüzyıllardır devam eden savaş stratejisinin ve teknolojisinin bir sonucudur. Koruganların ana malzemesini demir ve beton oluşturmaktadır. Sanayi Devrimi’nden sonra teknoloji oldukça ilerlemiş İkinci Dünya Savaşı öncesinde uçakların ve tankların daha çok ön plana çıkmasıyla koruganların önemi iyice artmıştır. Bu yapılar, Dünya’da ilk defa 1904 yılında Rus-Japon Savaşı’nda Ruslar tarafından kullanılmıştır. Koruganlara, Avrupa’da blockhouse, pillbox, bunker, Türkiye’de ise “korugan” adı verilmiştir. Avrupa’da özellikle de Fransa’da, İkinci Dünya Savaşı öncesinde savunma stratejisi olarak koruganlar yapılmaya başlanmıştır. Özellikle Türkiye’de, bahsi geçen Avrupa’nın bu savunma stratejisi politikasını uygulamıştır. Dönemin Genelkurmay Başkanı Fevzi Çakmak’ın talimatıyla koruganlar Marmara Bölgesinin stratejik öneme sahip noktaları ile Batı Anadolu’nun kıyı şeridinde bazı noktalara yapılmıştır. Çakmak Hattı adı verilen koruganların en yoğun yapıldığı yer, Osmanlı Devleti’nin son döneminde İstanbul’u korumak maksadıyla oluşturulan Çatalca Hattı ile aynı bölgededir. “Çakmak Hattı”, Büyükçekmece Gölü ile Terkos (Durusu) Gölü’nün doğusu, bunların arasında kalan bölgeyi kapsamaktadır. Çakmak Hattı’nda büyüklüğüne ve kullanım amacına göre yaklaşık on farklı tipte korugan tespit edilmiştir. Türkiye’de İkinci Dünya Savaşı tehlikesinin geçmesi üzerine koruganlar kaderine terkedilmiştir. Bu çalışmada, kaderine terkedilen koruganlar ele alınmakta ve tarihi mirası yaşatmak için nelerin yapılabileceğini değerlendirilmektedir.
Anahtar Kelimeler:
Askerî Tahkimat, Korungan, Majino Hattı, Çakmak Hattı, Mareşal Fevzi Çakmak
Coastal and Internal Defence during World War Two: Blockhouses of Çakmak Line (Büyükçekmece - Çatalca)
Blockhouses are defensive structures that are built to protect the region thereof particularly against the bombardments of tanks and planes during a raid. The blockhouses were actually a result of the war strategy and technology that had been ongoing for centuries. The basic components of these durable strongholds were iron and concrete. Following the Industrial Revolution, the remarkable development in technology and the extensive use of warplanes and tanks prior to World War II had noticeably increased the significance of blockhouses. These structures were first used in the world in 1904 by Russians during the Russian-Japanese War. The blockhouses are known as pillboxes, bunkers, etc. in Europe and Korugans in Turkey. In Europe, especially in France, blockhouses began to be constructed as part of the defense strategy before World War II, which mentioned defense strategy of Europe was implemented, particularly, by Turkey. With the instructions of the then Chief of General Staff, Fevzi Çakmak, blockhouses were erected on those points of strategic importance in the Region of Marmara as well as on certain coastal spots of the Western Anatolia. The place where the blockhouses, known as Çakmak Line, were most intensively built was in the same region with the Çatalca Line, which was formed during the last period of the Ottoman State in order to protect Istanbul. The “Çakmak Line” covers the area on the east of Büyükçekmece Lake and Terkos (Durusu) Lake and the area between the mentioned two places. About ten different types of blockhouses have been determined along the Çakmak Line by the sizes and intended uses thereof. Upon the termination of the peril of World War II in Turkey, the blockhouses were left to their fate. To summarize, this article deals with the mentioned blockhouses that have been left to their fate and suggests what could be done to conserve this historical heritage.
Keywords:
Fortification, Blockhouse Pillbox, Bunker, Maginot Line, Çakmak Line, Marshal Fevzi Çakmak,
___
- ARNA, Cihat; “Koruganlar ve Daime Tahkimatıyla Takviye Edilmiş Bir Mevzie Karşı Taarruzda Koruganların Zaptı”, Askerî Mecmua, Sayı: 130, Eylül 1943, s. 314-319.
- ASLAN, Deniz; “Özellikle Büyükçekmece Koruganları,” Betonart Dergisi, İstanbul, Sonbahar 2004, s. 55-67.
- DOĞAN, Zekeriya; İkinci Dünya Savaşı ve Türkiye’nin Savaş Stratejisi, Cinius Yay., İstanbul 2016.
- DONNELL, Clayton; The Battle For The Maginot Line, Pen & Sword Military Yay., South Yorkshire 2017.
- GUDERİAN, General Heinz; Bir Askerin Anıları, Çev. Korgeneral (E) İhsan Gürkan, Kastaş Yayınevi, İstanbul 2018.
- KALFAOĞLU, F.; “Fransa Harbi,” Askerî Mecmua, Sayı: 120, Mart 1941, s. 69-81.
- KEEGAN, John; İkinci Dünya Savaşı, Çev. Samet Öksüz, Say Yay., İstanbul 2016.
- LİDDİARD, Robert and SİMS, David; “A Guide To Second World War Archaeology In Suffolk Guide 4: Stop Lines”, Barnwell Print Ltd., England 2014.
- LUDWİNG, G. Von; “Maginot Hattının İnşasına Dair Mütalaalar”, Çeviren: Arif Bilen, Askerî Mecmua, Sayı: 120, Mart 1941, s. 82-91.
- NEİBERG, Michael S.; Dünya Tarihinde Savaş, Çev. Mehmet Tanju Akad, Tarih Vakfı Yurt Yay. İstanbul 2011.
- OCAK, Mustafa Tahir – TEKİN, Ömer Faruk; “Anadolufeneri Koruganları”, Betonart Dergisi, Sayı: 60/2019.
- ÖZDEMİR, Hikmet; Savaşta ve Barışta Kemal Atatürk, Doğan Kitap, İstanbul 2019.
- ÖZAL, İlkin Başar; Kısa İkinci DünyaSavaşıTarihi, Timaş Yayınları, İstanbul 2019.
- Protecting Twentieth – Century Military Structures in Wales 49 TH Annual Report 2002 – 03, Ancient Monuments Board for Wales, Cardiff 2003, s. 1-24.
- ROWE, Peter; Hartlepool at War World War II Defences at High Throston and Cemetery Crossroads, Tees Archaeology 2012.
- Sıngapore İn World War II A Heritace Trail, National Heritage Board In January 2013.
- SOMMERVİLLE, Donald; Resimli Harp Tarihi II. Dünya Savaşı, Çev: Ali Önsan, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., 2012.
- STRİCKLAND, Alan; The Stroudwater Pillboxes: A Review of the WWII Pillboxes Along the Stroudwater Canal, Project S04, Issue 1, March 2007.
- The War Againist Japan U.S. Army in World War II. Pictorial Record, Editör: Kent Roberts Greenfield, U.S. Government Printing Office, Washington D.C., 2001.
- TURGAY, Hamdi; “Majino, ‘Majino Hattı’nın Cephesi Üzerinde ve Derinlikleri”, Askerî Mecmua, Sayı: 113, Haziran 1939, s. 553-564.
- Türk Harp Tarihi Derslerinde Adı Geçen Komutanlar, Harp Akademileri Komutanlığı Yay. Harp Akademileri Basımevi, İstanbul 1983.
- VİRİLLİO, Paul; Bunker Archeology, çev. George Collins, Princetion Architectural Press New York, s. 103.
- WELSH, June – COOPER, Carly – SCOTT, Randal; Survey of World War II. Pillbox, Murlough, Country Down, Survey Report No: 34, Ulster Archaeological Society c/o School of Natural and Built Environment The Queen’s University of Belfast, Belfast 2017.
- WEST, James Alexander; An Object Biography of WW2 Pillboxes in Cumbria and Lancashire and the Defensive Structures of Point edu Hoc, Normandy, France, Central Lancashire Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi, March 2013.
- YALÇINER, Muammer; “Sigfrit (Siegfried) Hattı”, Askerî Mecmua, Sayı: 137, Haziran 1945.
- https://korumakurulları.ktb.gov.tr/Eklenti/42199,1479-sayılı-karartescil-fisi.pdf?0
- https://korumakurulları.ktb.gov.tr/Eklenti/49962,istanbul---buyukcekmece---eskice-ciftligi-mahallesi-2-p-.pdf?0
- ISSN: 1305-4740
- Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
- Başlangıç: 2005
- Yayıncı: Millî Savunma Üniversitesi Atatürk Stratejik Araştırmalar ve Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
Sayıdaki Diğer Makaleler
Paralı Askerlerden Özel Askerî Şirketlere Savunma Yönetimi Teknolojileri Uygulamaları
Tolga ÖZ, Turgut M. ÇALIŞKANLAR
Murat Kağan KOZANHAN, İbrahim BAYEZİT
Bırakınız Gitsinler, Bırakınız Savaşsınlar (Laissez Jihad): Kafkasya’dan DAEŞ’e Katılım Nedenleri
İkinci Dünya Savaşı’nda Kıyı ve İç Hat Savunması: Çakmak Hattı (Büyükçekmece-Çatalca) Koruganları
Çin Kaynakları Açısından Çin Halk Cumhuriyeti’nin Arktik Politikası: Yüksek Kuzey’de Kar Dragonu