İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI SONRASINDA TÜRK AMERİKAN İLİŞKİLERİ

Türk-Amerikan ilişkileri Osmanlı döneminde başlamıştır. Bu süreçte Amerikan görevlileri Osmanlı Devleti ile sıkı bir işbirliği için mücadele ederken sorunlarla uğraşan Osmanlı Devleti gerekli reaksiyonu gösterememiştir. Türk milli mücadele yıllarında Amerika Birleşik Devletleri (ABD)'nin tavrı işgalci ülkeler nispeten daha olumlu olurken, Osmanlı İmparatorluğu'ndan bazı sorunlar Cumhuriyet Dönemine yansımıştır. ABD, Birinci Dünya Savaşı sonunda kısmen kendi içine çekilirken, İkinci Dünya Savaşı'na katılması ile eski dünyanın bir parçası olmuştur. Savaş sonunda dünyada oluşan kamplaşmada Amerika, Batı medeniyetinin temsilcisi olmuştur. Amerikan Dışişleri Bakanı Marshall bunu teşvik etmiştir. SSCB'nin işgalci bir politika izlemeye başlaması ve karşısında etkin bir güç olmaması Amerika'nın daha etkin olarak eski dünyada rol almasına vesile olmuştur. Türkiye Cumhuriyeti 1930'lu yılların sonuna kadar bölgesinde bir istikrar unsuru olmuşken, İkinci Dünya Savaşı'na bütün ısrarlara rağmen girmemesi büyük bir başarı olmuştur. Ne var ki, savaş sonunda Türk ekonomisinin ciddi sıkıntıları bulunuyordu. Bu süreçte Sovyetlerin tehditkar politikaları da Türk idarecileri Batıya yaklaştırmıştır. Bu kapsamda İngiltere'nin de girişimi ile Amerika ile olan ilişkilere önem verilmiştir. Amerikan-Türk İlişkileri kısa sürede büyük gelişme göstermiştir. Türk idareciler NATO üyesi olan Türkiye'nin çok daha emniyetli ve güvenli bir kampa girerek tehditlerden kurtulduğuna inanmışlardır. Bu mutluluk çok uzun sürmemiştir. 1962 yılında yaşanan Füze Krizi ile yaşanan gelişmeler, Türkiye'nin 1964 Kıbrıs Çıkartma Planına Amerika 'nın vermiş olduğu tepki ilişkileri olumsuz etkilemiştir. Kıbrıs Barış Harekatı sonrası Türk-Amerikan İlişkileri ile daha ciddi sorunlar ortaya çıkarken, her iki ülke kendi çıkarları söz konusu olduğunda farklı davranabileceği gerçeğini karşı tarafa anlatmasını başarmış gibi gözükmektedir. 1 Mart 2003 Tezkeresi ile Füze Kalkanı Projesi bu gerçeği teyit etmektedir. Şimdilerde iki ülke ilişkilerinde yeni bir bahar dönemi yaşanıyor gibi. Ancak ne zaman, kim tarafından, nasıl ve nerede ilk yanlışın yapılacağı ise şüphesiz Türk-Amerikan İlişkilerine vakıf olanlarca merakla beklenmektedir. Zira geçmişte hep yaşanan süreç bu kez de yaşanacak beklentisi bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Türk-Amerikan, ekonomi

PDF

___

ARŞİV BELGESİŞ BCA, Fon :030.01 ,Yer:42.251.3 BCA, Fon Nu.:030.01,YerNu.:219.476.18, Tarih, 28.06.1948 (Amerika Birleşik Devletleri ile Yapılacak İki Taraflı Antlaşma) BCA, Fon Nu.:030.01.00.00. Yer Nu.: 111.701.1(Nal Çivisi Listesi) BCA, Fon.:030.18.01.02.116.28.13; BCA,030.18.01.02.166.45.11;BCA,030.18.01.02.138.112.13; BCA, Fon Nu.:030.18.10.01.02,Yer: 141.101.17 BCA, Fon Nu.:030.18.01.02,Yer:151.62.3,Tarih:9.12.1958 Tarihli Kararname BCA, Fon Nu.:030. O1 ,Yer:60.373.3,s.1,2 BCA, Fon Nu.:030. O1 ,Yer:60.373.3, s.3-9 BCA, Fon Nu. :030.01,Yer:62.380.4 Muhtıra, s.1 BCA, Fon Nu. :030.01,Yer:62.380.4 Muhtıra, s.2,3,4 BCA, Fon Nu. :030.01,Yer:20.113.12 BCA, Fon Nu. :030.01,Yer:20.113.12 BCA, Fon Nu. :030.18.01,Yer:166.45.1, Cumhurbaşkanı Cemal GÜRSEL imzalı 27.09.1962 tarihli Kararname BCA, Fon Nu. :030.18.01.02,Yer:69.86,Tarih:4.11.936 (Yzb.Enver AKOĞLU ABD'ye Gönderilmesi) BCA, Fon Nu. :030.18.01.02,Yer:42.7 (ABD'den Alnck.ok Av Tyy.)
RESMİ YAYINLAR Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi, Birleşim 29-33, C.LXIII, MSB Bütçesi, 1971 , s.386-391 Kavanin Mecmuası, C.XXVII, Kanun No: 4780, TBMM Kütüphanesi,TBMM Bsm., 1945 Kavanin Mecmuası, C.XXVII, Kanun No: 4780, TBMM Kütüphanesi, TBMM Bsm., 1945, s.798-801 Kanunlar Dergisi, Dönem:3, C.XXVIII, Kanun No:4899, TBMM Kütüphanesi, TBMM Bsm., 1946,s.664-667 TBMM Zabıt Cerideleri, Devre VI, İçtima:4, Üçüncü İnikat, 11.11.1942 MAKALE VE SÜRELİ YAYINLAR ÇOMAK, Hasret, "İkinci Dünya Harbi ve Türkiye, Harbin Sonrasında Türkiye-ABD İlişkileri, ABD'nin Türkiye'ye Yardım Politikası (Truman Doktrini ve Marshall Planı)", - Altıncı Askeri Tarih Semineri Bildirileri I İkinci Dünya Harbi ve Türkiye 20-22 Ekim 1997-İstanbul, Gnkur. Bsm., Ankara, 1998 ÖZLÜ, Hüsnü, "Kıbrıs Barış Harekatı Sonrasında Türkiye'ye Uygulanan Ambargonun Sonuçları ve Ulusal Savunma Sanayimizin Gelişimine Etkilerinin Değerlendirilmesi", Onuncu Askeri Tarih Sempozyumu Bildirileri 20-22 Nisan 2005 İstanbul, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 2006 SARINAY, Yusuf, "Türkiye'nin NATO'ya Girişi ve Türk Dış Politikasına Etkileri( 1952-1960)'', Onuncu Askeri Tarih Sempozyumu Bildirileri 20-22 Nisan 2005 İstanbul, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 2006
TELİF VE TETKİK ESERLER ARMAOÔLU, Fahir, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1914-1990 C.II :1980-1990, Türkiye İş Bankası Yay., Ankara, 1991 ALACAKAPTAN, Aydın, Atlantik İttifakı, Türk Atlantik Antlaşması Derneği Yay. S.2, Ankara GÖNLÜBOL, Mehmet, Olaylarla Türk Dış Politikası, 9.Baskı, Siyasal Kitapevi, Ankara, 1996 BAYBURA, İbrahim, Amerika Tarihçesi, Türk-Amerika Tarihi Münasebetleri Gezi Notları, 1971 CHASE, Robert - HİLL, Emily - KENNEDY, Paul, (Çec. Belkıs Ç.DİŞBUDAK), Eksen Ülkeler Gelişen Dünyada ABD Politikasının Yeni Hatları, Sabah Kitapları, İstanbul, 1999 ERHAN Çağrı, Türk-Amerikan İlişkilerinin Tarihsel Kökenleri, İmge Yay., Ankara, 2001 FOUSKAS, Vassilis K. (Edt.Seyfi ÖNGİDER), Balkanlar Ortadoğu Kafkasya Soğuk Savaş Sonrası ABD Politikaları, Aykırı Yay., İstanbul, 2004 GENCER Ali, İhsan - ÖRENÇ, Ali Fuat- ÜNVER, Metin, Türk Amerikan Silah Ticareti Tarihi, Doğu Kütüphanesi, İstanbul,2008 KARLUK, S.Rıdvan, Türkiye Ekonomisi Tarihsel Gelişim Yapısal ve Sosyal Değişim, 4. Baskı, Beta Yay., İstanbul, 1996 MEE, JR. Charles L.,(Çev.:İhsan GÜRKAN-Osman ÖNDEŞ), Yağma, Altın Kitaplar Basımevi, 1975 ORAN, Baskın, Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, C.I: 1919- 1980, 3 Baskı, İletişim Yayınevi, İstanbul, 2001 SARAY, Mehmet, Sovyet Tehdidi Karşısında Türkiye'nin NATO'ya Girişi 111. Cumhurbaşkanı Celal Bayar'ın Hatıraları ve Belgeler, A.A.M., Ankara, 2000 TOPUR, Tuncer, Dünya ve Türkiye-AB-Kıbrıs Üçgeni, Yeni Türkiye Yay, Ankara, 2002 TURGUT, Serdar, Demokrat Parti Döneminde Türkiye Ekonomisi, Adalet Matbaacılık, Ankara, 1991 UÇAROL Rifat, Siyasi Tarih(1945-1999), Hv. Bas. Ve Neş. Md. lüğü, Ankara, 2006 YAVUZ, Nuri , ''Sivas Kongresi ve Manda Meselesi'', Sivas Kongresi II.Uluslararası Sempozyumu 2 Eylül 2003-Sivas, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara,2003 YALÇIN,Durmuş-AKBIYIK, Yaşar-AKBULUT, Dursun Ali-ALCIOĞLU, Mustafa KÖSTÜKLÜ, Nuri-SÜSLÜ, Azmi TURAN, Refik-ERARSLAN, Cezmi-TURAL, Mehmet Akif, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi I-II, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2000