Tahsin Barış DEĞER, Yadigar ORDU

Yaşlılarda Yaşam Kalitesini Etkileyen Faktörler: Bir Taşra Örneği

Bu çalışmanın amacı, Çankırı’nın Eldivan ilçesinde yaşayan yaşlıların yaşam kalitesini belirlemek, yaşlıların ekonomik, sağlık, sosyal verileri ve beslenme alışkanlıklarının yaşam kaliteleri üzerine etkisini ortaya çıkarmaktır. Yüz yüze görüşme yoluyla gerçekleştirilen çalışmaya ilçede yaşayan ve rastgele örneklem yöntemi ile seçilen toplam 180 yaşlı birey dahil edildi. 2020 yılının eylül-ekim aylarında yürütülen çalışmada, Yaşlı Tanıtım Formu, Katz Günlük Yaşam Aktiviteleri Ölçeği ve CASP-19 Yaşlı Yaşam Kalitesi Ölçeği Türkiye Sürümü (CASP-13) kullanıldı. İstatistiksel olarak yaşam kalitesini etkileyen anlamlı sonuçlara CASP-13 puanları üzerinden tek değişkenli grup sıralaması değerlerinin karşılaştırma testleri kullanılarak ulaşıldı. Çalışmada, CASP-13 ölçeği puan ortalaması, 27,21 ± 8,40 ve medyanı 29 (3-39) olarak belirlendi. Cinsiyeti erkek olan, eğitim seviyesi yüksek, sosyal güvencesi olan, düzenli maaşı ve ilave gelir kaynağı olan, gelirini kendine kullanabilen yaşlılarda yaşam kalitesi yüksekti. Kronik hastalığı ve ağrısı olan, baston kullanan ve inkontinansı bulunan yaşlılarda yaşam kalitesi düşüktü. Uyuyabilen, uyku kalitesinden memnun olan, düzenli yürüyüş yapan, iştahı yerinde olan ve et, balık veya tavuk tüketebilen yaşlılarda yaşam kalitesi yüksekti. Sonuç olarak, taşra şartlarında yaşlıları sağlık, sosyal ve ekonomik yönden destekleyen yaşlı dostu politikalar üretilmesi gerektiği önerildi.

Anahtar Kelimeler:

Diyet, Ekonomi, Sağlık, Yaşam kalitesi, Yaşlı

Factors Affecting Quality of Life in the Elderly: A Rural Example

The aim of this study is to determine the quality of life (QOL) of the elderly living in Eldivan district of Çankırı, to reveal the effects of economic, health, social data and nutritional habits of the elderly on their QOL. A total of 180 elderly individuals living in the district and selected by random sampling method were included in the study, which was carried out through face-to-face interviews. In the study carried out in September-October 2020, Elderly Information Form, Katz Daily Living Activities Scale and CASP-19 Elderly Quality of Life Scale Turkey Version (CASP-13) were used. Statistically significant results affecting QOL were obtained by using comparison tests of univariate group rank values over CASP-13 scores. In the study, the mean CASP-13 scale score was 27.21 ± 8.40 and the median was 29 (3-39). The QOL was high in the elderly who were male, had a high education level, had social security, had a regular salary and an additional source of income, and could use their income for themselves. The QOL was low in the elderly with chronic disease and pain, using a cane and incontinence. The QOL was higher in the elderly who were able to sleep, were satisfied with the quality of sleep, walked regularly, had a good appetite, and could consume meat, fish or chicken. As a result, it was suggested that elderly-friendly policies should be produced that support the elderly in terms of health, social and economic aspects in rural conditions.

Keywords:

Aged, Diet, Economics, Health, Quality of life,

PDF

___

1. Görgünbaran, A. (2008). “Yaşlılıkta Sosyalizasyon ve Yasam Kalitesi”. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 1 (2), 86-97. https://dergipark.org.tr/tr/pub/yasad/issue/21798/234262
2. Garbaccio, J.L, Tonaco, L.A.B, Estêvão, W.G, and Barcelos, B.J. (2018). “Aging and Quality of Life of Elderly People in Rural Areas”. Revista Brasileira de Enfermagem, 71 (suppl 2), 724-732 [Thematic Issue: Health of the Elderly]
3. Ay, F, Akkaya, D ve Özgün Başıbüyük, G. (2019). “Yaşam Kalitesinin Yalnızlık Üzerindeki Etkisi: Antalya 60+ Tazelenme Üniversitesi Örneği”. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 43 (2), 193-210.
4. Değer, T. B. (2020). Yaşlılarda Yaşam Kalitesi ve Ölçekleri. In: D. SAY ŞAHIN (Ed.). Yaşlanmaya Sağlık Sosyolojisi Perspektifinden Multidisipliner Yaklaşımlar (313-326). Bursa: Ekin Yayınevi.
5. Kılınç, A. S. (2019). Burdur’da 65 Yaş ve Üzeri Nüfusun Yaşam Kalitesi ve Yalnızlık Durumu ile İlişkili Etmenler. Doktora Tezi, Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
6. Bong, W. K, Bergland, A, and Chen, W. (2019). “Technology Acceptance and Quality of Life Among Older People Using a TUI Application”. International Journal of Environmental Research and Public Health, 16 (23), 4706.
7. Bowling, A, and Stenner, P. (2011). “Which Measure of Quality of Life Performs Best in Older Age? A Comparison of the OPQOL, CASP-19 and WHOQOL-OLD”. Journal of Epidemiology and Community Health, 65 (3), 273–280.
8. Kunkel, S. R, Scott Brown, J, and Whıttıngton, F. J. (2014). Global Aging: Comparative Perspectives on Aging and the Life Course (79-81). New York: Springer Publishing Company.
9. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=nufus-ve-demografi-109&dil=1 (Erişim Tarihi:10.06.2021)
10. The Survey System, https://surveysystem.com/sscalc.htm#one (Erişim Tarihi: 10.06.2021)
11. Eser, E. (2016). Yaşlı Bireylerde Yaşam Kalitesi ve Yükseltilmesi. In: B. DUY (Ed.). Temel Gerontoloji (109-136). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları 1. Baskı.
12. Katz, S. (1983). “Assessing Self Maintenance: Activities of Daily Living, Mobility and Instrumental Activities of Daily Living”. JAGS, 1983, 31 (12), 721-726.
13. Arik, G, Varan, H. D, Yavuz, B. B, Karabulut, E, Kara, O, Kilic, M. K, Kizilarslanoglu, M. C, Sumer, F, Kuyumcu, M. E, Yesil, Y, Halil, M, and Cankurtaran, M. (2015). “Validation of Katz Index of Independence in Activities of Daily Living in Turkish Older Adults”. Archives of gerontology and geriatrics, 61 (3), 344–350.
14. Soysal, P. (2017). Günlük Yaşam Aktiviteleri. In: A. T. IŞIK ve P. SOYSAL (Ed.). Geriatri Pratiğinde Ölçekler (34-35). İstanbul Tıp Kitapevleri Yayıncılık 1. Baskı.
15. Eser, S, Saatli, G, Eser, E, Baydur, H. ve Fidaner, C. (2010). “Yaşlılar için Dünya Sağlık Örgütü Yaşam Kalitesi Modülü WHOQOL-OLD: Türkiye Alan Çalışması Türkçe Sürüm Geçerlilik ve Güvenilirlik Sonuçları”. Türk Psikiyatri Dergisi, 21 (1), 37-48.
16. Hyde, M, Wiggins, R. D, Higgs, P, and Blane, D. B. (2003). “A Measure of Quality of Life in Early Old Age: The Theory, Development and Properties of a Needs Satisfaction Model (CASP-19)”. Aging and Mental Health, 7, 186-194.
17. Türkoğlu, N. ve Adıbelli, D. (2014). “Yaşlılarda Yaşam Kalitesi Ölçeğinin (CASP-19) Türk Toplumuna Adaptasyonu”. Akad Geriatri, 6, 98-105.
18. Pérez-Rojo, G, Martín, N, Noriega, C, and López, J. (2018). “Psychometric Properties of the CASP-12 in a Spanish Older Community Dwelling Sample”. Aging and Mental Health, 22 (5), 700–708.
19. Kim, G. R, Netuveli, G, Blane, D, Peasey, A, Malyutina, S, Simonova, G, Kubinova, R, Pajak, A, Croezen, S, Bobak, M, and Pikhart, H. (2015). “Psychometric Properties and Confirmatory Factor Analysis of the CASP-19, a Measure of Quality of Life in Early Old Age: the HAPIEE Study”. Aging and Mental Health, 19 (7), 595–609.
20. Özyurt, B. C, Eser, E, Çoban, G, Akdemir, S, N, Karaca, İ. ve Karakoç, Ö. (2007). “Manisa Muradiye Bölgesindeki Yaşlıların Yaşam Kalitesini Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi”. Türk Geriatri Dergisi, 10 (3), 117-123.
21. Aydın, S. ve Karaoğlu, L. (2012). “Gaziantep İl Merkezinde Yaşayan Yaşlıların Yaşam Kalitesi Düzeyi ve Etkileyen Faktörler”. Turkish Journal of Geriatrics, 15 (4), 424-433.
22. Korkmaz, T. ve Ümmet, D. (2021). “Huzurevinde Bulunan Yaşlıların Yalnızlık Algısının ve Yaşam Kalitesinin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi”. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10 (1), 463-475.
23. Yu, T, Enkh‑Amgalan, N, Zorigt, G, Hsu, Y.J, Chen, H.J, and Yang, H.Y. (2019). “Gender Differences and Burden of Chronic Conditions: Impact on Quality of Life Among the Elderly in Taiwan”. Aging Clinical and Experimental Research, 31, 1625–1633.
24. Wikman, A, Wardle, J, and Steptoe, A. (2011). “Quality of Life and Affective Well-Being in Middle-Aged and Older People with Chronic Medical İllnesses: A Cross-Sectional Population Based Study”. PloS One, 6 (4), e18952.
25. Altuğ, F, Yağcı, N, Kitiş, A, Büker, N. ve Cavlak, U. (2009). "Evde Yaşayan Yaşlılarda Yaşam Kalitesini Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi". Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 2 (1), 48-60.
26. Rong, J, Ding, H, Chen, G, Ge, Y, Xie, T, and Meng, N. (2020). “Quality of Life of Rural Poor Elderly in Anhui, China”. Medicine, 99, 6(e19105).
27. Kwon, M, Kim, S. A, and So, W. Y. (2020). “Factors Influencing the Quality of Life of Korean Elderly Women by Economic Status”. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17 (3), 888.
28. Lima, F. M, Hyde, M, Chungkham, H.S, Correia, C, Siqueira Campos, A, Campos, M, Novaes, M, Laks, J, and Petribu, K. (2014). “Quality of Life Amongst Older Brazilians: A Cross-Cultural Validation of the CASP-19 Into Brazilian-Portuguese”. Plos One, 9 (4), e94289.
29. Kim, G.M, Hong, M.S, and Noh, W. (2018). “Factors Affecting the Health-Related Quality of Life in Community-Dwelling Elderly People”. Wiley, Public Health Nursing, 35, 482–489.
30. Oztürk, A, Simşek, T. T, Yümin, E. T, Sertel, M. and Yümin, M. (2011). “The Relationship Between Physical, Functional Capacity and Quality of Life (Qol) Among Elderly People with a Chronic Disease”. Archives of Gerontology and Geriatrics, 53 (3), 278–283.
31. Hu, S. X. X, Lei, W, I., Chao, K. K, Hall, B. J, and Chung, S. F. (2016). “Common Chronic Health Problems and Life Satisfaction Among Macau Elderly People”. International Journal of Nursing Sciences 3 (4), 367-370.
32. Ceyhan, Ö, Göriş, S. ve Zincir, H. (2018). “Yaşlı Bireylerde Uykuyu Etkileyen Önemli Bir Problem: İnkontinans”. Sağlık Bilimleri Dergisi, 27 (1), 29-35.
33. Pekçetin, S ve İnal, Ö. (2019). “Yaşlı Bireylerde Uyku Kalitesinin Yorgunluk ve Yaşam Kalitesi ile İlişkisi”. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2019, 4, 604-608.
34. Claustrat, B, and Leston, J. (2015). “Melatonin: Physiological Effects in Humans”. Neuro-Chirurgie, 61 (2-3), 77–84.
35. Yuan, Y, Li, J, Jing, Z, Yu, C, Zhao, D, Hao, W, and Zhou, C. (2020). “The Role of Mental Health and Physical Activity in the Association Between Sleep Quality and Quality of Life Among Rural Elderly in China: A Moderated Mediation Model”. Journal of Affective Disorders, 273: 462–467.
36. Adıgüzel, E. ve Tek, N. (2018). “Evde Bakım Hizmeti Alan Yaşlı Bireylerin Genel Beslenme Özellikleri ve Yaşam Kalitesi Arasındaki İlişki”. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi. 11 (1), 19-25.
37. Şahin, H, Çiçek, B, Yılmaz, M, Ongan, D, Kaya, N ve İnanç, N. (2013). “Kayseri İlinde Yaşayan 65 Yaş ve Üzeri Bireylerde Beslenme Durumu ve Yaşam Kalitesinin Saptanması”. Turkish Journal of Geriatrics, 16 (3), 322-329.
38. Bitek, D.E, Ulukoca, N ve Helvacı M. (2019). “Evde Bakım Hizmetinden Yararlanan Engelli Yaşlı Bireylerin Sağlık Durumları ve Yaşam Kalitelerinin Değerlendirilmesi”. November 26-30, 2019, 3. International 21. National Public Health Congress (1020-1022), Antalya.