Hastane Öncesi Acil Sağlık Hizmetlerinde Tıbbi Sosyal Hizmet: Türkiye’ye Yönelik Bir Model Önerisi

Hastane öncesi acil sağlık hizmetleri sağlık hizmetlerinin temel yapı taşlarından birini oluşturur. Yaşamı tehdit eden hastalık, kaza veya yaralanmaya maruz kalan insanlar için çoğunlukla ilk temas noktasıdır. Hastane öncesi acil sağlık hizmetlerinden yararlananların sağlık hizmetine olan ihtiyacı, sadece fiziksel olarak tıbbi boyutta değil, bununla birlikte acil ve krizin doğası gereği sağlığın psikolojik ve sosyal boyutunu da içermektedir. Aşırı iş yükü olan ve sürekli travmatik olaylara maruz kalan sağlık çalışanları ambulansla olay yerine gittiklerinde hızlı bir şekilde tıbbi müdahaleye odaklanırlar ve ortaya çıkan psikososyal ihtiyaçlar göz ardı edilir. Bu durumda hem hastaların hem de ailelerinin acil psikososyal sorunları ve takibi için sosyal hizmet uzmanlarının becerilerine ihtiyaç vardır. Bu çalışmada hastane öncesi acil sağlık hizmetlerinin yapısı düşünüldüğünde, sağlığın göz ardı edilen psikososyal boyutuna vurgu yapılarak sağlığa yönelik bütüncül bir yaklaşım hedeflenmektedir. Bu kapsamda, hastane öncesi acil sağlık hizmetleri, tıbbi sosyal hizmet, hastane öncesi acil sağlık hizmetlerinde tıbbi sosyal hizmetin önemi ve aralarındaki ilişki ele alınarak daha kaliteli ve etkin bir sağlık hizmeti sunumu için hastane öncesi acil sağlık hizmetlerinde tıbbi sosyal hizmet birimi modeli önerilmektedir. Bu model önerisinin hem bütüncül bir yaklaşımla erken psikososyal müdahale ile tedavi planlarına yardımcı olabileceği hem de psikososyal nedenlerle yapılan aramalara çözüm üreterek sisteme olan bağımlılığı azaltabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Acil, Hastane öncesi acil sağlık hizmetleri, Model, Tıbbi sosyal hizmet, 112 acil çağrı.

Medical Social Work in Pre-Hospital Emergency Health Services: A Model Proposal for Türkiye

Pre-hospital emergency health services constitute one of the basic building blocks of modern health systems. It is often the first point of contact for people suffering from life-threatening illness, accident or injury. The need for health services of those who benefit from pre-hospital emergency health services includes not only the physical medical dimension, but also the psychological and social dimension of health due to the nature of the emergency and crisis. When health workers who have an excessive workload and are constantly exposed to traumatic events go to the scene by ambulance, they quickly focus on medical intervention and the emerging psychosocial needs are ignored. In this case, the skills of social workers are needed for the urgent psychosocial problems and follow-up of both patients and their families. In this study, considering the structure of pre-hospital emergency health services, a holistic approach to health is aimed by emphasizing the neglected psychosocial dimension of health. In this context, pre-hospital emergency health services, medical social work, the importance of medical social work in pre-hospital emergency health services and the relationship between them are discussed and a medical social service unit model is recommended in pre-hospital emergency health services for a better quality and effective health service delivery. It is thought that this model proposal can both help with early psychosocial intervention and treatment plans with a holistic approach, and reduce the dependency on the system by producing solutions for searches made for psychosocial reasons.

Keywords:

Emergency, Pre-hospital emergency health services, Model, Medical social work, 112 emergency call.,

PDF

___

1. Aytaç, Ö. ve Kurtdaş, M.Ç. (2015). “Sağlık-Hastalığın Toplumsal Kökenleri ve Sağlık Sosyolojisi”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25 (1), 231-250.
2. Memişoğlu, D. (2006). Yeni Kamu Yönetimi ve Yerel Yönetimler Reformu. Yüksek Lisans Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
3. Afetlerde ve Acil Durumlarda Sağlık Hizmetleri Yönetmeliği. (2021). Resmi Gazete. 25 Mayıs 2021, 31491.
4. Ekşi, A. (2016). “Kamu Hizmetlerinde Etkililik ve Etkinlik Tartışmaları Bağlamında 112 Acil Çağrı Hizmetlerinin Kötüye Kullanımı". Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18 (3), 387-408.
5. T.C. Milli Eğitim Bakanlığı. (2011). “Acil Sağlık Hizmetlerinin Yapısı”. Erişim adresi: http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Acil%20Sa%C4%9Fl%C4%B1k%20Hizmetlerinin%20Yap%C4%B1s%C4%B1.pdf (Erişim Tarihi: 14 Haziran 2022).
6. Aslantürk, H. (2019). “Hastane Öncesi Acil Sağlık Hizmetlerinde Psikososyal Destek”. Kasım 2019, Uluslararası Marmara Sosyal Bilimler Kongresi (323-327). Kocaeli.
7. World Healh Organization. (2020). “The Top 10 Causes of Death”. Erişim adresi: http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs310/en/ (Erişim tarihi: 19 Mayıs 2022).
8. Johnson, NB, Hayes, LD, Brown, K, Hoo, EC. ve Ethier, KA. (2014). “CDC National Health Report: Leading Causes of Morbidity and Mortality and Associated Behavioral Risk and Protective Factors— United States, 2005–2013”. MMWR Supplements, 63 (04), 3-27.
9 Kıdak, L, Keskinoğlu, P, Sofuoğlu, T. ve Ölmezoğlu, Z. (2009). “İzmir İlinde 112 Acil Ambulans Hizmetlerinin Kullanımının Değerlendirilmesi”. Genel Tıp Dergisi, 19 (3), 113-119. 10. Yıldız, S. ve Bilgili, N. (2016). “Acil Servise Başvuran Yaşlı Hastaların Bireysel Özellikleri ve Başvuranların Değerlendirilmesi”. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi, 1 (1), 15-31.
11. Atan, M. ve Tekingündüz, S. (2014). “Ambulans Çalışanlarının (112) Tükenmişlik, Algılanan İş Stresi ve İş Tatminlerinin Kişisel Özelliklere Göre İncelenmesi”. Sosyal Bilimler, 9 (3), 54-69.
12. Pak, MD, Özcan, E. ve Çoban, Aİ. (2017). “Acil Servis Çalışanlarının İkincil Travmatik Stres Düzeyi ve Psikolojik Dayanıklılığı”. Journal of International Social Research, 10 (52).
13. Campbell, H. ve Rasmussen, B. (2012). “Riding Third: Social Work in Ambulance Work”. Health & Social Work, 37 (2), 90-97.
14. Ambulanslar ve Acil Sağlık Araçları İle Ambulans Hizmetleri Yönetmeliği. (2006) Resmi Gazete. 7 Aralık 2006, 26369.
15. Şimşek, P, Günaydın, M. ve Gündüz, A. (2019). “Hastane Öncesi Acil Sağlık Hizmetleri: Türkiye Örneği”. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 8 (1), 120-127.
16. Düzova, S. (2015). 112 Acil Servis Hizmetlerinde Çalışan Personelin İş Doyumu: Ankara İli Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
17. Paksoy, VM. (2016). “Acil Sağlık Hizmetlerinde Uluslararası Uygulama Modellerinin Karşılaştırması: Anglo-Amerikan ve Franko-German Modeli”. T.C. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Dergisi, 5 (7).
18. Sheafor, BW. ve Horejsı, CR. (2011). “Techniques And Guidelines For Social Work Practice”. Boston: Pearson Higher.
19. Özbesler, C. ve Çoban, Aİ. (2010). “Hastane Ortamında Sosyal Hizmet Uygulamaları: Ankara Örneği”. Toplum ve Sosyal Hizmet, 21 (2), 31-46.
20. Badawi, M. ve Biamonti, B. (1990). “Conclusion. In Social Work Practice in Health Care”. England: Woodhead-Faulkner Limited, 191-196.
21. Swanson, B. (2005). “Medical Social Worker and Psychiatric Social Worker, In Careers in Health Care”. (5 Th Ed.). USA: Mcgraw-Hill Companies.
22. Tıbbi Sosyal Hizmet Uygulama Yönergesi. (2011). T.C. Sağlık Bakanlığı. 16 Şubat 2011, 7465.
23. Ulucan Özkan, E, Uçan, G. ve Baydur, H. (2019). “Tıbbi Sosyal Hizmet Uzmanlarının İşyerinde Sosyal Destek Algısı, Mesleki Benlik Saygısı ve Yaşam Doyumu Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi”. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi, (13), 1-20.
24. Büyükkaya, E, Alacahan, Y. ve Soylu, B. (2006). “Acil Serviste İntihar Girişimlerine Psikososyal Destek ve Krize Müdahale Programı” Erişim adresi: http://www.arsh.gov.tr/kalite/dis_kayn akli_dokumanlar/acil/Krize_mddahaleProgrami.pdf. (Erişim tarihi: 20 Mayıs 2022).
25. Aslan, Ş. ve Güzel, AGŞ. (2018). “Türkiye’de Hastane Öncesi Acil Sağlık Hizmetleri”. Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR), 5 (31), 4995-5002.
26. Andren, KG. ve Rosenqvist, U. (1985). “Heavy Users of An Emergency Department: Psycho-Social and Medical Characteristics, Other Health Care Contacts and The Effect of A Hospital Social Worker İntervention”. Social Science & Medicine, 21 (7), 761-770.
27. Aker, S, Böke, Ö. ve Peksen, Y. (2006). “112 Acil Sağlık Hizmetine Başvurulardaki Psikiyatrik Olguların Değerlendirilmesi-Samsun 2004”. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 7 (4), 211.
28. Yıldırım, B. ve Başer, AO. (2019). “Acil Servis Tıbbi Sosyal Hizmet Müdahaleleri, Müracaatçı Profili ve Sosyal Hizmet Mülakatında Dikkat Edilmesi Gereken Durumlar”. Toplum ve Sosyal Hizmet, 30 (1), 286-308.
29. Yalçınlı, S, Akarca, FK. ve Yerdelen, B. (2021). “Acil Serviste Tıbbi Sosyal Hizmet Müdahalesi Gereksinimi Olan Hastaların Retrospektif Değerlendirilmesi”. Ege Tıp Dergisi, 60 (4), 402-406.
30. Bardak, Ş, Berksoy, E, Gökalp, G, Nalbant, T, Demir, Ş, Demir, G, İnan, A. ve Anıl, M. (2021). “Çocuk Acil Servisinde Sosyal Hizmet Uzmanı Desteğinin Analizi: Tek Merkezli Tanımlayıcı Çalışma”. İzmir Tepecik Eğitim Hastanesi Dergisi, 31 (2), 203-208.
31. Gordon, JA. (2001). “Cost‐Benefit Analysis of Social Work Services in The Emergency Department: A Conceptual Model”. Academic Emergency Medicine, 8 (1), 54-60.
32. McLeod. E. ve Olsson, M. (2006). “Emergency Department Social Work in the UK and Sweden: Evaluation By Older Frequent Emergency Department Attenders Kuratorsarbete På Akutmottagning İ Förenade Kungadömet Storbritannien Och Sverige: En Utvärdering Utifrån Brukarperspektivet Hos Äldre Mångbesökare På Akutmottagningen”. European Journal of Social Work, 9 (2), 139-157.
33. Bywaters, P, McLeod, E, Fisher, J, Cooke, M. ve Swann, G. (2011). “Good İntentions, İncreased İnequities: Developing Social Care Services in Emergency Departments in the UK”. Health & Social Care İn The Community, 19 (5), 460-467.
34. Auerbach, C. ve Mason, SE. (2010). “The Value of The Presence of Social Work in Emergency Departments”. Social Work in Health Care, 49 (4), 314-326.
35. Morris, DL. ve Cross, AB. (1980). “Is The Emergency Ambulance Service Abused?”. Br Med J, 281 (6233), 121-123.
36. Palazzo FF, Warner OJ, Harron M, Sadana A. (1998). Misuse of the London Ambulance Service: How Much and Why?. Emergency Medicine Journal, 15(6), 368-370.
37. Yaylacı, S, Yılmazer Çelik, S. ve Öztürk Cimilli, T. (2013). “Acil Servise Ambulansla Başvuran Hastaların Aciliyetinin Retrospektif Değerlendirilmesi”. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4, 64-7.
38. Blaber, A. (2012). “Foundations for Paramedic Practice: A Theoretical Perspective”. England: McGraw-Hill Education.
39. Zimmerman, J. ve Dabelko, HI. (2007). “Collaborative Models of Patient Care: New Opportunities for Hospital Social Workers”. Social Work in Health Care, 44 (4), 33-47.
40. O’Melia, MW. (2013). “Dubois BL, Generalist Social Work Practice: An Empowering Approach”. USA: Pearson, 14-18.
41. Kirst-Ashman, KK. ve Hull Jr, GH. (2014). “Brooks/Cole Empowerment Series: Understanding Generalist Practice”. Stamford: Cengage Learning.
42. Dean, JK. (2009). Quantifying Social Justice Advocacy Competency: Development of The Social Justice Advocacy Scale. Unpublished Ph.D. Thesis, Georgia State University Department of Counseling And Psychological Services, Georgia.