Bir Hristiyan Başkenti Olarak Konstantinopolis'in Kentsel Kurgusu

Konstantinopolis, Bizantion adındaki bir şehir-devletinin strüktürü üzerinde Roma İmparatorluğu için dönüm noktası sayılabilecek bir tarihte Büyük Konstantinos tarafından ‘Nea Roma Konstantinopolitana’ adıyla kurulmuştur. İmparatorluğun değişen dünya şartlarına ayak uydurması ve Paganizme karşı gün geçtikçe güçlenen Hristiyanlığın yanında yer alması gerektiğini düşünen kurucu Konstantinos burada adeta alternatif bir Roma yaratmıştır. Konstantinos’un üst ölçekte aldığı tüm kararlar, Nea Roma adını verdiği yeni başkentin yer seçiminden inşasına kadar her alanında kendini göstermiştir. Konstantinopolis’in Nea Roma olarak Pagan halk tarafından kabul görmesi için gerekli yerlerde Roma geleneğine sadık kalınmış fakat bütün bunlar Hristiyan halkın desteğinden mahrum olmayacak biçimde yapılmıştır. Kentin fiziksel yapısı ise uzun vadede bütünüyle Hristiyan bir başkent görünümüne ulaşacak biçimde kurgulanmıştır. Sonraki hükümdarların imparatorluk genelinde Hristiyanlığın lehine yeni kararlar almaları ve Konstantinos’un çizdiği kent taslağını başka anıtsal yapılarla doldurmaları neticesinde, 6. yüzyılda Konstantinopolis Hristiyan başkent görünümüne kavuşmuştur. Konstantinos’un yaptığı yerleşim kurgusu 15. yüzyıla dek kent dokusunda belirleyici etkenlerden biri olmaya devam etmiştir. Bu çalışmanın amacı, kentin kuruluşundan MS 6. yüzyıla kadar olan dönemdeki gelişmesini irdeleyerek 15.yüzyıl Konstantinopolis’ine temel oluşturan strüktürü anlamaktır.

Anahtar Kelimeler:

İstanbul, Roma, Kent Kurgusu, Kutsal Alanlar, Hristiyan Başkent

Urban Structure of Constantinople as a Christian Capital

Constantinople was founded by Great Constantine, over the urban structure of Byzantium city-state, with the name of ‘Nea Roma Constantinopolitana’ at a time that should be considered as a milestone for the Roman Empire. The founder Constantine, created an almost alternative Rome here, who thinks that the empire should keep up with the changing global conditions and take the side of Christianity which consistently growing, against the Paganism. All the decisions Constantine had made on the empire scale, had manifested itself in entire areas, from the location choice of city to architecture of main buildings of this new capital that he called Nea Rome. Where necessary, he was loyal to the Roman tradition for the acceptance of Constantinople as Nea Roma by Pagan people but all this is done in such a way as not to be deprived of the support of the Christian people. The physical structure of the city was built in such a way that would turn to an entirely Christian capital in the long run. In the 6th century, Constantinople had the appearance of a Christian capital, through the next rulers took new decisions in favor of Christianity throughout the empire and filled the Constantine’s city scheme with new monumental buildings. Constantine's settlement scheme continued to be one of the decisive factors of urban texture until the 15th century. This paper aims to figure out the base structure of 15th century Constantinople, by analizing urban development from the foundation of the city to the 6th century AD.

Keywords:

İstanbul, Rome, Urban Structure, Sacred Sites, Christian Capital,

PDF

___

Akyürek, E. (1997). Bir Orta Çağ Sanatı Olarak Bizans Sanatı. E. Akyürek (Dü.) içinde, Sanatın Orta Çağı: Türk, Bizans ve Batı Sanatı Üzerine Yazılar (s. 71-87). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Akyürek, E. (2007). Bizans Uygarlığı Üzerine Genel Bir Değerlendirme. E. Akyürek, A. Tiryaki, Ö. Çömezoğlu, M. Memiş, & D. Uygun (Dü.) içinde, Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri: Bizans / Marmara. İstanbul: Ege Yayınları.
Arkadios Sütunu - Artamanoff Koleksiyonu. (2013). 03 07, 2018 tarihinde http://images.doaks.org/artamonoff/items/show/79 adresinden alındı
Asal, R. (2010). Yenikapı Marmaray ve Metro Kurtarma Kazıları Buluntuları Işığında İstanbul'un Roma ve Bizans Dönemi Deniz Ticareti. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Edirne.
Belke, K. (2002). Roads and Travel in Macedonia and Thrace in the middle and late Byzantine period. R. Macrides içinde, Travel in the Byzantine World (s. 73-90). Cornwall: Aldershot: Ashgate.
Beşiktaş Kazıları. (2017, 10 27). 03 04, 2018 tarihinde http://aktuelarkeoloji.com.tr/besiktas-kazilari-bize-ne-anlatiyor adresinden alındı
Bizantion. (2011). 03 05, 2018 tarihinde http://www.byzantium1200.com/byzantion.html adresinden alındı
Cenotaph. (2018). 02 28, 2018 tarihinde https://www.britannica.com/technology/cenotaph adresinden alındı
Column of Marcian. (2017, 09 13). Retrieved 03 13, 2018, from http://www.livius.org/articles/place/constantinople-istanbul/constantinople-photos/constantinople-column-of-marcian/
Curry, A. (2015, 03 30). Muhteşem Traianus Sütunu. 02 28, 2018 tarihinde http://www.nationalgeographic.com.tr/makale/nisan_2015/muhtesem-traianus-sutunu/2443 adresinden alındı
Diker, H. F. (2016). Ayasofya ve Onarımları. istanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Yayınları.
Dünyanın Merkezi Milyon Taşı. (2014). 02 15, 2018 tarihinde http://yerebatan.com/basin-odasi/haberler-ve-duyurular/2014/nisan/28/duenyanın-merkezi,-yerebatan-sarnıcı’nın-yanı-başında.aspx adresinden alındı
Ersin, Ö. (2007). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Beyazıt’taki Theodosıus Forumu: Geç Antik Dönemden Osmanlı Dönemi’ne Kadar Forum Ve Yapılarının Değişimi. İstanbul Teknik Üniversitesi.
Eyice, S. (2003). İmrahor Camii. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi (Cilt IV, s. 166-168). içinde İstanbul.
Eyice, S. (2006). Tarih Boyunca İstanbul. İstanbul: Etkileşim Yayınları.
Freely, J., & Çakmak, A. S. (2005). İstanbul’un Bizans Anıtları. (F. G. Tanman, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Gilles, P. (1997). İstanbul’un Tarihi Eserleri. (E. Özbayoğlu, Çev.) İstanbul: Eren Yayıncılık.
Haldon, J. (2007). Bizans Tarih Atlası. (A. Özdamar, Çev.) İstanbul: Kitap Yayınevi.
Hayal-et Yapılar: Antiokhos Sarayı. (2010). 03 07, 2018 tarihinde http://www.hayal-et.org/i.php/site/building/antiochos_saray adresinden alındı
Helbert, A. (2018). Bizans Mimarlığı - Ek Çalışmalar. 03 04, 2018 tarihinde http://www.antoine-helbert.com/shop/articles/91518/zoom/1_constantinople_vue_aerienne_2_copie_2.jpg adresinden alındı
IX_monogramı. (2015). 03 07, 2018 tarihinde https://wikivisually.com/wiki/IX_monogram adresinden alındı
Janin, R. (1950). Constantinople Byzantine. Développement urbain et Répertoire topographique. Paris: Institut Francıais d'Études Byzantines.
Jarvis, D. (2012, 05 14). Dugga'daki Kapitol Yapısı. 01 31, 2018 tarihinde https://www.flickr.com/photos/archer10/7845300746/ adresinden alındı
Jordan, H. (1886). Roma ve Çevresinin Planı. 02 14, 2018 tarihinde http://www.digitale-bibliothek-mv.de/viewer/image/PPN636492214/18/LOG_0013/ adresinden alındı
Kalavrezou, I. (2016). Bizans Sarayında İmparatorluk Törenleri ve Rölik Kültü. H. Maguire içinde, Bizans Saray Kültürü (829-1204) (M. Günay, Çev., s. 97-138). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Kapitol ve Filadelfion. (2009). 03 04, 2018 tarihinde http://www.byzantium1200.com/capitolium.html adresinden alındı
Konstantinos Forumu. (2004). 03 05, 2018 tarihinde http://www.byzantium1200.com/forum-c.html adresinden alındı
Krizmon. (1997). Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi. içinde İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları.
Kuban, D. (2000). İstanbul bir kent tarihi: Bizantion, Konstantinopolis, İstanbul. (Z. Rona, Çev.) İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları.
Magdalino, P. (2015). Bizans İstanbul’u: Topoğrafya ve Yerleşim. C. Yılmaz (Dü.) içinde, Antik Çağdan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi: İstanbul’un emperyal dönüşümleri, dünya ölçeğinde İstanbul, topografya ve yerleşim (s. 410-427). İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş; Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları İslam Araştırmaları Merkezi.
Mango, C. (2006). Bizans Mimarisi. (B. İşler, Dü., & M. Kadiroğlu, Çev.) Ankara.
Markianos Sütunu Restitüsyon. (2007). 03 07, 2018 tarihinde http://www.byzantium1200.com/marcianos.html adresinden alındı
Millarium Aureum: the 'Golden Milestone'. (2017). Retrieved 03 12, 2018, from http://milestones.megalithia.com/datum.htm
Millingen, A. v. (2003). Konstantinopolis İstanbul. (A. Gürçağlar, Çev.) İstanbul: Alkım Yayınevi.
Monogram. (1997). Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi. içinde İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları.
MS 550 yılında Roma İmparatorluğu. (2016). 02 15, 2018 tarihinde https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/92/Byzantium550.png adresinden alındı
Müller-Wiener, W. (2001). İstanbul’un Tarihsel Topografyası: 17. yüzyıl başlarına kadar Byzantion-Konstantinopolis-İstanbul. (Ü. Sayın, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Niewöhner, P. (2013). The Byzantine Court: Source of Power and Culture. In A. Ödekan, N. Necipoğlu, & E. Akyürek (Ed.), The Byzantine Court: Source of Power and Culture, İkinci Uluslararası Sevgi Gönül Bizans Araştırmaları Sempozyumu Bildiri Kitabı (pp. 41-52). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
Norwich, J. J. (2013). Bizans: erken dönem (MS 323-802). (H. Koyukan, Çev.) İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Öksüz, G., & Yapıcı, F. (2014). Nestor İskender: İstanbul : Çar şehrinin hikayesi (şehrin kuruluşu ve 1453 yılında Türkler tarafından alınışı). İstanbul: Heyamola Yayınları.
Özdoğan, M. (1986). X. Türk Tarih Kongresi 22-26 Eylül 1986. Yarımburgaz Mağarası (s. 373-388). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Sodini, J.-P. (2011). Konstantinopolis: bir Megapolün Doğuşu (4.-6. Yüzyıllar). A. Pralong (Dü.) içinde, Bizans: Yapılar, meydanlar, yaşamlar (B. Kitapçı Bayrı, Çev., s. 13-33). İstanbul: Kitap Yayınevi.
St. John Stoudios - Artamanoff Koleksiyonu. (2018, 03 08). 2013: http://images.doaks.org/artamonoff/collections/show/44 adresinden alındı Taştan, H. (2013). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kentsel Alanın İşlevsel Sürekliliği Bağlamında Arkadios Forumu'nun Avrat Pazarı'na Dönüşümü. İstanbul Teknik Üniversitesi.
The Byzantine Churches of Istanbul: Myrelaion. (2001). 03 05, 2018 tarihinde https://www.nyu.edu/gsas/dept/fineart/html/Byzantine/index.htm?https&&&www.nyu.edu/gsas/dept/fineart/html/Byzantine/24.htm adresinden alındı
The Pillar of Emperor Marcian. (2014). 03 14, 2018 tarihinde http://el.travelogues.gr/item.php?view=46730 adresinden alındı
Thorpe, M. (2002). Roma Mimarlığı. (R. Akbulut, Çev.) İstanbul: Homer Kitabevi.
Yalçın, A. B. (2003). Havariyyun Kilisesi. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi (Cilt IV, s. 24). içinde İstanbul.
Yavuz, M. F. (2014). Byzantion: Byzas’tan Constantinus’a Antik İstanbul. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.