Toygar AKAR, Gültekin TARCAN, Sevda AYATA, Ünsal GEMİCİ, A. Melis SOMAY

Baltalı (Uşak) civa madenleri ve çevresinin hidrojeokimyasal değerlendirmesi

Batı Anadolu'da terkedilmiş civa madenlerinden olan Uşak ili'ne bağlı Baltalı madenleri çevresi hidrojeokimyasal açıdan incelenip, bölgedeki yeraltısularına etkileri araştırılmıştır. Silisifiye serpantinit, çakıltaşı, riyolitik veya dasitik tüfler ve silisifiye kireçtaşında oluşmuş civa cevherleri ve eski civa madenlerine sahip olan bölgedeki kaynaklardan ve yüzey sularından örnekler alınmış. Suların kimyasal analizleri yaptırılmıştır. Suların pH değerleri genelde (11 numaralı örnek hariç) 6.36 ile 7.95 arasında değişmektedir. Asidik drenaj suyu olan 11 numaralı örneğin 2.7 pH değerine sahip olması bölgedeki sülfürlü (S^~) minerallerin oksidasyonundan kaynaklanmaktadır. Bölgedeki yeraltısuları Mg-Ca-HCO ve Ca-Mg-HCO su tipindedir. Asidik maden drenaj suyu ise Fe-SO su tipindedir. Bölgedeki yeraltı sularında SO iyon içeriği 27 mgll ortalama ile düşük değerlerdedir. Ancak maden alanlarına yaklaştıkça SOdeğerleri artmakta ve galeri suyunda 1727 mgll değerine ulaşmaktadır. Demir iyonu ise yeraltı sularında 0.0085-0.932 mg/l iken maden drenajının olduğu bölgede 327 mgll değeri vermektedir. Çalışma alanındaki kayalar içerisindeki aluminosilikatların çözülmesi sonucu suların silis ve aluminyum değerlerinde artış gözlenmiştir. Suların büyük çoğunluğu Al, Na, K, Ca, Fe ve Li silikatlara; Al, Si, Cr, Cu, Fe oksitlere doygundur. Asit drenaj suyu ise sadece barit, kalkosit, kuvars ve zinober minerallerine doygunluk göstermektedir. Al, Cr, Cu, Pb, Zn, Hg, As, Fe, Mn ve Ni gibi eser elementler Çakıraz Tepe eski civa madeni çevresinde yoğunlaşmasına karşın madenden uzaklaştıkça yeraltı sularında standartların altında değerler vermektedir.

Hydrogeochemical assesments of Baltalı (Uşak) mercury mines and surrounding areas

Baltalı mines of which are abandoned Hg mines of Uşak province were studied to determine the hydrogeologic and hydrogeochemical purposes and the impacts on ground waters. Water samples have taken from the silicified rocks (serpantinite, conglomera, tuffs and limestone) which has Hg ores and abandoned Hg mines and chemical analyses have been carried out. pH value of the waters varies between 6.36 and 7.95 except the sample number 11. The reason why sample 11 which is an acidic mine drainage water has a pH value of 2.7 is because of the oxidation of the sulfide minerals. The ground waters in this area are mainly Mg-Ca-HCO3 and Ca-Mg-HCO3 type. Acidic mine drainage water is Fe-SO^ type. SO 2'^ ion content of ground waters are low with an average value of 27 mglL. However SOvalues increase towards the mines and reaches to the value of 1727 mg/L in the mine area. While Fe ion values vary between 0.0085-0.932 mg/L in ground waters, it has a value of 327 mg/L in the acid mine drainage water. Greater contents of silica and aluminium were observed in the rocks as a result of dissolution of aluminosilicates in the study area. Most of the ground water samples were saturated to Al, Na, K, Ca, Fe and Li silicates and Al, Si, Cr, Cu, Fe oxides. Acid drainage water was saturated to barite, calcosite, quarz and cinnabar minerals. In spite of the trace elements such as Al, Cr, Cu, Pb, Zn, Hg, As, Fe, Mn and Ni are become concentrated around the abandoned Hg mine in Çakıraz Tepe, it gives values below the standards in the opposite direction of the mine.

___

Banks, D, Younger PL, Arnesen RT, iversen E R, Banks SB, 1997. M ine-water chemistry: the good, the bad and the ugly, Environmental Geology, 3213:157-174.
Başkan, , M.E. ve Canik, B., 1983. AIH Türkiye sıcak ve mineralli sular haritası, MTA No:189, 80p., Ankara.
Bingöl, E., 1974. Muratdağı merkezi kesiminin jeolojisi, magmatik metamorfik kayaçların petrolojisi ve jeokronolojisi, Doçentlik Tezi.
Calmbach, L., 1997. Aquachem Computer Code-Version 3.7.42, Waterloo hydrogeologic, Waterloo, Ontario,Canada, N2L 3L3.
Gal N.E., 2000. The impact of acid-mine drainage on groundwater quality, Davis Pyrite Mine, Massachusetts, Ph.D Thesis, University of Massachusetts, USA, 131.
Gemici, Ü., Oyman T., 2003. The Influence of the Abandoned Kalecik Hg Mine on Waters and Stream Sediments, (Karaburun, Izmir, Turkey), The Science of the Total Environment, 312:155-166.
Gemici Ü. 2004. Impact of Acid Mine Drainage from the Abandoned Halıköy Mercury Mine (western Turkey) on Surface and Groundwaters", Bulletin of Environmental Contamination and Toxicology, 72/3, 482-489.
Gemici U, Tarcan G. 2007. Assessment of the Pollutants in Farming Soils and Waters Around Untreated Abandoned Türkönü Mercury Mine (Turkey). Bulletin of Environmental Contamination and Toxicology 79: 20-24.
Gray, J.E., 2000. Theodorakos P.M., Bailey E.Â., Turner R.A., Distribution, speciation and transport of mercury in stream-sediment, stream-water and fish collected near abandoned mercury mines in southwestern Alaska, USA, The Science of the Total Environment, 260:21-33.
IAH (International Association of Hydrogeologists), 1979. Map of mineral and thermal water of Europe.
Scale 1:500,000. International Association of Hydrogeologists, United Kingdom.
Mariko, T., 1970. Muratdağı bölgesindeki Banaz-Uşak civ a cevheri yatakları ve jeolojisi, MTA Rapor no 4572, Ankara.
Milu, V., Leroy J.L., Peiffert C., 2002. Water contamination downstream from a copper mine in the Apuseni Mountains, Romania. Environmental Geology, 42: 773-782.
Parkhurst, D.L., Appelo, C.A.J.,. User's Guide to PHREEQC (Version 2) - A Computer Program for Speciation, Batch-Reaction, One-Dimensional Transport and Inverse Geochemical Calculations.
TSE 266,1997. Sular-İçme ve kullanma suları, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara.
Yıldız, M., 1978. Türkiye'de bazı civa yataklarının oluşum ve mukayesesi. Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Yayınlarından, No. 173, Ankara.
Yıldız, M., Bailey E.H., 1978. Mercury deposits in Turkey. United States Geological Survey Bulletin, 1456.