Uluslararası Standartlarda İkinci Derece Birinci Sınıf Bir Ulusal Düşey Kontrol Ağının Tesis ve Ölçü Esasları

Jeodezinin en önemli görevlerinden biri fiziksel yeryüzü üzerindeki doğal ve yapay detayların üç boyutlu konumsal bilgilerini üretmektir. Yeryüzü üzerindeki konum bilgileri daha önce tesis edilmiş olan yatay ve düşey kontrol noktaları ve Global Navigation Satellite System (GNSS) Ağları ile elde edilir. Son yıllarda konum bilgilerinin üretilmesinde GNSS alıcılarının kullanımı oldukça yaygınlaşmıştır. Bununla birlikte GNSS sistemlerinden elde edilen yükseklik değeri ölçülen noktanın çekül eğrisi boyunca referans elipsoidine olan uzaklığını ifade eden elipsoidal yüksekliktir (h). Elipsoidal yükseklik geometrik bir değer olup fiziksel bir karşılığı yoktur, dolayısı ile gerçek anlamda bir yüksekliği ifade etmez. Bu nedenle mühendislik problemlerimizin çözümü için elipsoidal yüksekliklerin (h) ortometrik yüksekliğe (H) dönüştürülmesi gerekmektedir. Ortometrik yükseklik, yeryüzü üzerindeki bir noktanın çekül eğrisi boyunca geoit yüzeyine olan uzaklığıdır. GNSS’ in etkin kullanımı için hassas bir düşey kontrol ağına ve cm hassasiyetinde belirlenmiş geoit yüzeyine ihtiyaç vardır. Hassas bir geoit yüzeyi oluşturmak için, öncelikle Uluslararası standartlarda hassas nivelman ağının oluşturulması, yeterli sıklıkta gravite ölçülerinin yapılması, mareograf istasyonlarından ortalama deniz seviyesi verisinin elde edilmesi ve ölçülerin dengelenmesi gerekmektedir. Bilindiği gibi ülkemize ait mevcut düşey kontrol ağımız (TUDKA) devam eden yol genişletme çalışmaları ve altyapı çalışmaları nedeni ile büyük oranda tahrip olmuştur. Buna ilave olarak bu ağdan elde edilen geoit yüzeylerinin hassasiyeti ancak ±10 cm civarındadır. Sonuç olarak bizim DKA’ mızı yenileme ihtiyacımız ortaya çıkmiştır. Bu nedenle bu çalışmada Amerikan Federal Geodetic Control Komite (FGCC) Standartları çerçevesinde gerçekleştirilmiş İkici Derece Birinci Sınıf bir ulusal düşey kontrol ağından hareketle Uluslararası ve ulusal DKA’ larının tesisi ve nivelman ölçülerinin gerçekleştirilmesinde dikkat edilecek konular açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Hassas nivelman, geoit, düşey kontrol ağı

PDF

___

Ayhan, M.E., Demir, C. (1992). Türkiye Ulusal Düşey Kontrol (Nivelman) Ağı-1992 (TUDKA-92). Harita Dergisi, Sayı 109
Demir, C., Cingöz, A., Şerbetci, M. (1992) Ülke Temel Jeodezik Ağın Tarihçesi, Nirengi, Nivelman ve Gravite Ağları, Harita ve Kadastro Mühendisliği, Sayı: 72 Ankara
Demir, C. (1999). Türkiye Ulusal Düşey Kontrol Ağı-1999 (TUDKA-99). HGK İç Rapor No: Jeofniv-02-1999, Jeodezi Dairesi Başkanlığı, Ankara.
Kılıçoğlu,A., Direnç, A., Yıldız, H., Bölme, M., Aktuğ, B., Simav, M., Lenk O. (2011). Regional gravimetric quasi¬geoid model and transformation surface to national height system for Turkey (THG¬09), Studia Geophysica et Geodaetica, 55, 557¬578.
Simav, M., ve dig. (2015). Türkiye Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu ve Gravite Altyapısının İyileştirilmesi Projesi TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası, 15.Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, 25¬28 Mart 2015, Ankara.
Simith, C. L. (2010). Bech Mark reset procedures, National Geodetic Survey, Silver Spring MD 20910, September,2010
Demir, C. ve Yaprak, S. (2016). Suudi Arabistan Hassas nivelman Ağı projesi Region 3 sonuç raporu.
Şerbetci, M., (1992) Ülke Temel Jeodezik Ağın Tarihçesi, Nirengi, Nivelman ve Gravite Ağları, Harita ve Kadastro Mühendisliği, Sayı: 72 Ankara
http://www.hgk.msb.gov.tr/images/jeodezifaaliyetler/d5a4eb6752402a7.pdf
https://www.ngs.noaa.gov/FGCS/tech_pub/1984-stds-specs-geodetic-control-networks.htm
http://www.fulcrumapp.com/apps/categories/engineering/
https://www.ngs.noaa.gov/PC_PROD/pc_prod.shtml#WinDesc
https://www.ngs.noaa.gov/FGCS/tech_pub/1984stds-specs-geodetic-control-networks.htm
https://www.lantmateriet.se/globalassets/kartor-och-geografisk-information/gps-och-matning/geodesi/rapporter_publikationer/rapporter/lantmaterirapport_2014_2.pdf
https://www.ngs.noaa.gov/PC_PROD/pc_prod.shtml#Translev