ÖZBEKLERDE GÖRÜCÜLÜK USULÜ EVLENME: GEÇMİŞİ VE BUGÜNÜ

Makalede Özbeklerde görücü usulü evlenme geleneğinin tarihi ve bugunkü durumu ortaya konulmuş, Özbeklerin yaşamındaki rolü antropolojik olarak analiz edilmiştir. Ayrıca, kız istemeye gönderilecek dünürcülerin önemi ve onları seçme geleneği incelenmiştir. Geçmişte gençlerin birbirleriyle tanışmış olup-olmamasına bakılmaksızın görücülük geleneği evlenmenin temel etnik şartlarından biri olduğu, ancak bugün Özbekler arasında kız isteme geleneği yaşatılıyor olsa da onun etkisinin ve belirleyici rolünün keskin bir şekilde azaldığı çalışmada gösterilmiştir. Ayrıca, Özbeklerde görücülük geleneğinin bir krizde olduğu, işlevlerinin değişime uğradığı ve özünün kaybolduğu ortaya konulmuştur. Artık dünürcü olarak mutlaka hazırlıksız olan insanların gönderilmesi, gençlerin ilk buluşma geleneğinin ise kız isteme olayından önce yapılıyor olması da genel olarak bu geleneğin etkisinin kaybolmaya başladığının bir kanıtı olarak gösterilmiştir. Sonuçta görücülük geleneğinin ortadan kalmasıyla gençlere daha fazla bağımsızlık bırakıldığı anlatılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Evlenme, Görücülük, Dünürcülük, Özbekler, Kız İsteme, Gelenek

Traditional Arranged Marriage among the Uzbeks: Past and Present

In the article, the history and current situation of the arranged marriage tradition among the Uzbeks is revealed, and its role in the life of the Uzbeks is analyzed from the anthropological point of view. In addition, the importance of the matchmakes to be sent to ask for a girl and the tradition of choosing those matchmakers are examined. In the past, it has been shown in the study that regardless of whether young people met each other or not, the tradition of marriage was one of the basic ethnic conditions of marriage, but today, even though the tradition of asking for a girl is still alive, its influence and decisive role has decreased sharply. In addition, it has been revealed that the tradition of matchmakıng among the Uzbeks is in a crisis, its functions have changed and its essence has been lost. The fact that people who are unprepared are now sent as matchmakers, and that the tradition of the first meeting of young people is done before the event of asking for a girl, has been shown as proof that the effect of this tradition has begun to fade. As a result, it was explained that with disappearance of the tradition of matchmakıng, more independence was left to the youth.

Keywords:

Marriage, Matchmaking, Matchmakers, Uzbeks, Asking for a girl, Traditional,

PDF

___

FITRAT, Abdurauf, .Āila yoki āila bāshqarish tartiblari, çev. Sh. Vāhidov, 2-nashr, Maʼnaviyat, Taşkent 2000.
KENT GEIGER, H., The family in Soviet Union, Massachusetts 1968.
KISLYAKOV, N.A., Ocherki po istorii sem'i i braka u narodov Srednei Azii i Kazahstana, Leningrad 1969.
KOSHḠARIY, Mahmud, Devonu luḡotit turk, 3-tom, Fan, Taşkent 1963.
KOSVEN, M.O., Ibtidāiy madaniyat tarikhidan ocherklar, Taşkent 1960.
LOBACHEVA, N.P., Formirovanie novoi obryadnosti uzbekov, Moskova 1975.
LOBACHYOVA, N.P., “Svadebnyi obryad horezmskih uzbekov”, KSIE, 34, Moskova 1960.
MAEV, P., “Aziatskii Tashkent”, Materialy dlya statistiki Turkestanskogo kraya, IV, Saint Petersburg 1876.
MUHIDDIN, Salāhiddin, Āila va shaʼriy nikāh ādāblari: Maʼnaviy meros, Movarounnahr, Taşkent 2004.
NALIVKIN, V., Nalivkina, M., Ocherk byta jenschiny osedlogo tuzemnogo naseleniya Fergany, Kazan 1886.
Āila psikhologiyasi, ed. Ḡ. B. Shoumarov, Sharq, Taşkent 2001.
ĀTAXOJAYEV, F.M., Nikāh va uning huquqiy tartibga sālinishi, Ozbekiston, Taşkent 1995.
Ozbek tilining izāhli luḡati: 80 000 dan ārtiq soz va soz birikmalari. J. III. N – Tartibli, Ozbekiston milliy ensiklopediyasi, Taşkent 2006.
Ozbekiston milliy ensiklopediyasi, 7-jild. Parchin – Sāliq, Tahrir hayʼati: A.Abduvohitov, A.Azizxo‘jayev, M.Aminov, T.Daminov va b.,
RASULOVA, Ziyodakhon, Zamonaviy ozbeklarning āila-nikāh munāsabatlari, Taşkent 2013.
SHOUMAROV, Ḡ.B., Rasulova, Z.A., Āila ensiklopediyasi, Ilm-Ziyo-Zakovat, Taşkent 2016.
SHOUMAROV, Ḡ.B., Shoumarov, Sh.B., Muhabbat va āila, Ibn Sino, Taşkent 1994.
SNESAREV, G.P., Relikty domusul'manskih verovanii i obryadov u uzbekov Horezma, Nauka, Moskova 1969.
SOGINOV, N.A., Social'no-psihologicheskie osobennosti udovletvorennosti brakom v uzbekskoi sem'e, Öz PhD diss., Kiev 1990.
Tāshkent mahallalari: anʼanalar va zamānaviylik (tarixiy-etnografik tadqiqāt), Taşkent 2002.
VESTERMARK, E., Istoriya braka, çev. S. Semenova, II, Moskova 1896.