KAFKASYA’DA ALMAN İŞGALİ VE PROPAGANDASI 1942-1943

İkinci Dünya Savaşı’nda Almanya ve Sovyetler Birliği arasındaki mücadele Müslüman-Türk Dünyası’nı etkilemiş; Almanya Sovyetler Birliği’ni bertaraf edebilmek için Sovyet coğrafyasında zulüm altında yaşayan milletleri kullanma yolunu tercih etmiştir. Bu milletlerin arasında Kırım Tatarları, Türkistan coğrafyasında yaşayan Türk kökenli milletler ve Kafkasya halkları yer almaktadır. Almanlar, coğrafi olarak zorlu bir bölge olan Kafkasya’da, diğer bölgelerde ilerledikleri gibi kolay hareket edememişler, geniş ve istikrarı olmayan bu cephede kısa sürede taarruzu bırakıp savunmaya geçerek geri çekilmek zorunda kalmışlardır. Kafkasya’da var oldukları süre içinde ise izleyecekleri politika, Kafkas halklarını kendi yanına çekerek Sovyetler Birliği’ni etkisiz hale getirmek ve mümkünse ortadan kaldırmak olacaktır. Bunun için Kafkasya’da Almanlar tarafından güçlü bir propaganda yapılmakla birlikte, Kafkas halklarının dini adetlerine saygı gösterilmiş, dini bayramlarını kutlamalarına izin verilmiş ve İslam’a olan saygı sık sık vurgulanmıştır. Ayrıca Almanların insiyatifiyle oluşturulan Kafkasya lejyonları da Sovyetler Birliği’ne karşı cephede mücadele etmişler ve Almanların yanında savaşa katılmışlardır. Zira Kafkas halkları Alman işgalini fırsat bilerek Sovyetler Birliği’nin zulmünden kurtulma ve bağımsızlıklarını kazanma yolunda mücadele etmek istemişlerdir. Fakat Almanların Kafkasya’da yenilgiye uğramaları ve geri çekilmeleri Kafkas halkları açısından hayal kırıklığı ile sonuçlanmıştır. Bu çalışmada Almanların siyasi-askeri ve dini uygulamaları üzerinde durulmuş ve propaganda alanları değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

II. Dünya Savaşı, Kafkasya, Alman İşgali, Kafkasya Halkları, Propaganda

GERMAN OCCUPATION AND PROPAGANDA IN CAUCASUS 1942-1943

The struggle between Germany and the Soviet Union in the Second World War affected the Muslim-Turkish World; In order to eliminate the Soviet Union, Germany preferred to use the nations living under persecution in the Soviet geography. Among these nations, there are Crimean Tatars, Turkish origin nations living in the geography of Turkestan, and peoples of the Caucasus. The Germans could not move as easily as they advanced in other regions in the Caucasus, which is a geographically difficult region, and they had to withdraw from the offensive in a short time on this wide and unstable front. The policy they will follow during their existence in the Caucasus will be to draw the Caucasian peoples to their side, to neutralize the Soviet Union and, if possible, to eliminate it. For this reason, although a strong propaganda was made by the Germans in the Caucasus, the religious customs of the Caucasian peoples were respected, they were allowed to celebrate their religious holidays, and the respect for Islam was often emphasized. In addition, the Caucasian legions formed on the initiative of the Germans also fought against the Soviet Union on the front and joined the war on the side of the Germans. Because the peoples of the Caucasus, taking advantage of the German occupation, wanted to struggle to get rid of the oppression of the Soviet Union and to gain their independence. However, the defeat and retreat of the Germans in the Caucasus resulted in disappointment for the Caucasian peoples. In this study, the political-military and religious practices of the Germans were emphasized and the propaganda areas were evaluated.

Keywords:

II. World War, Causasus, German Occupation, Caucasians Peoples, Propaganda,

PDF

___

Kaukasier. PA AA, RZ 50, R 60739.
Meldung über die Stimmung der kaukasischen Bevölkerung im Hinblick auf den deutsch-russischen Krieg. Für Herrn Gesandter von Hentig. Tarihsiz. PA AA, RZ 211, R 261174.
Wassan-Girei Dschbaii. Der Kaukasus und seine Völker, Deutsche Botschaft. Ankara. PA AA, RZ 211, R 261174.
Die Wichtigkeit des Kaukasus und die Situation der Kaukasier. PA AA, RZ 211, 261175.
“Deutsche Panzer beim Vormarsch im Kaukasus” https://digital.onb.ac.at/rep/osd/?111EDADB Österreihische Bibliothek. Erişim: 27.01.2023.
Sondersprachregelung Osten. Nr: 28, 5 November 1941. PA AA, RZ 50, R 60737.
Richtlinien: besetzten Ostgebiete für die Propaganda im Kaukasus. 5 Dezember 1941. PA AA, RZ 211, R 261174.
Sondersprachregelung Osten, Nr: 28, 5 November 1941. PA AA, RZ 50, R 60737.
Werner Otto von Hentig an Herrn von Erdmannsdorff und Herrn Woermann. 15 Dezember 1941, Berlin. PA AA, RZ 211, R 261174.
Papen an Deutsche Botschaft. 24 November 1941, Ankara. PA AA RZ 211, 261174.
Gesendet am 19.10.1941 in Azerbeidshainisch, Aserbeidschanen, die Stunde der Gefahr ist da! PA AA, RZ 211, R 261174.
Woermann. Über die Unabhängigkeitsbewegung im Kaukasus, Januar 1942. PA AA, RZ 211, 2617775.
Kramarz an das AA. Aufstellung von Freiwilligenverbänden aus sowjetischen Kriegsgefangenen, 22. 12. 1941. PA AA, RZ 211, R 261174.
ANDİCAN, Ahad, Cedidizmden Bağımsızlığa Hariçte Türkistan Mücadelesi, Ötüken Yayınları, İstanbul 2020.
BİLGE, Sadık Müfit, Osmanlı Çağı’nda Kafkasya 1454-1829: Tarih-Toplum-Ekonomi, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2015.
BOLAT, Mehmet Ali, Millî Mücadele Döneminde Türkiye’nin Kafkasya Politikası 1919-1921, Selenge Yayınları, İstanbul 2021.
ÇELEN, Kuter, Rommel: Çöl Tilkisi, Kastaş Yayınları, İstanbul 2017.
ÇINAR, Burak, “İkinci Dünya Savaşı’nda Almanya’nın İki Cepheli Savaş Sorunu”, Güvenlik Stratejileri, 10/20, ss. 149-198.
İKRAM, Hüseyin, Bir Türkistanlının İkinci Dünya Savaşı Hatıraları, Bedir Yayınları, İstanbul 1999.
KUMRU, Coşkun, Hitler Almanyası’nın Türkistan Politikası, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Denizli 2021.
KESKİN, Fatih, İkinci Dünya Savaşı Sırasında Türkiye’de Alman Propagandası-Türkische Post, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 1997.
KOPPENSTEİNER, Bruno; HÄUSLER, Hermann, “Das Kaukasus-Öl-Ziel der Deutschen Wehrmacht im Zweiten Weltkrieg”, Berichte der Geologischen Bundesanstalt, B. 140, Wien 2021, ss. 77-102.
MÜHLEN, Patrik von zur, Gamalıhaç ile Kızılyıldız Arasında: İkinci Dünya Savaşı’nda Sovyet Doğu Halklarının Milliyetçiliği, çev. Eşref Bengi Özbilen, Mavi Yayınları, Ankara 1984.
MOTADEL, David, İslam ve Naziler, çev. Ahmet Fethi Yıldırım, Alfa Tarih Yayınları, İstanbul 2015.
MİRONENKO, Y, “Kafkasya Nüfusunun Dinamiği”, Dergi: Sovyetler Birliğini Öğrenme Enstitüsü, No: 34, 1963, ss. 3- 19. ÖZDEN, Kemal, “Azerbaycan Lejyonu ve Abdurrahman Fatalibeyli’nin Faaliyetleri (1942-1954)”. XVIII. Türk Tarih Kongresi, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, TTK Yayınları, Ankara 2022, ss. 519-542.
PİCKER, Henry, Hitler’s Tischgespräche, Wilhelm Goldmann Verlag, 1981.
POHL, Dieter, Die Herrschaft der Wehrmacht: Deutsche Militärbesatzung und einheimische Bevölkerung in der Sowjetunion 1941-1944, Oldenburg Wissencchaftverlag, 2009.
SAYDAM, Abdullah, Kırım ve Kafkas Göçleri 1856-1876, TTK Yayınları, Ankara 2010.
SAKAL, Halil Burak, Bir Başka Dünya Savaşı: İkinci Dünya Savaşı Sırasında Almanya Tarafında Savaşan Türkistanlılar 1941-1945, Ötüken Yayınları, İstanbul 2013.
TAVKUL, Ufuk, “II. Dünya Savaşında Kafkasya”, İkinci Dünya Savaşı ve Türk Dünyası, haz. Nesrin Sarıahmetoğlu, İlyas Kemaloğlu, Türk Dünyası Belediyeler Birliği Yayınları, İstanbul 2016, ss. 77-95.
ZEİDLER, Manfred, “Das Kaukasische Experiment”, Viertelsjahrshefte für Zeitgeschichte, 53/3, Oldenburg, 2005, ss. 475-500. Erişim: 5 Ocak 2023.