TARİHÎ BİR KİŞİLİK OLARAK KÜR ŞAD VE 639 YILI

Çin kaynaklarında açıkça görüldüğü üzere tarihî bir şahsiyet olan Jie-she-shuai (???), Hüseyin Nihâl Atsız tarafından önce 1934 yılında yayınlanan bir makalede, ardından da 1946 yılında yazdığı romanda “Kür Şad” olarak tanıtılmıştır. Kür Şad, Çin’e karşı takdiriyle bilinen Qi-min Kağan’ın torunu, Göktürklerin yükseliş dönemi olarak nitelendirilebilecek bir dönemi yöneten Shi-bi Kağan’ın da oğludur. Kaynaklardan anlaşıldığına göre; Kür Şad 630 yılından önce daha I. Göktürk Devleti bertaraf edilmeden ağabeyi Tu-li Kağan ile birlikte Çin sarayına yerleşmiştir. Burada diğer Göktürk soylularına verildiği gibi Kür Şad’a da çeşitli rütbe ve unvanlar verilmiştir. Ancak bağımsızlığına düşkün olan Kür Şad, ağabeyi Tu-li Kağan’a karşıt bir karakter olarak daha fazla Çin hâkimiyetinde yaşamak istememiş ve bir isyan planlamıştır. Bu çalışmada Jie-she-shuai adının Orta Çince okunuşlar yardımıyla Türkçe karşılığı aranmakta, Çin kaynaklarında kaydedilen isyanın öncesi ve sonrasında meydana gelen olaylar ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Jie-she-shuai, Kür Şad, Kür Şad İsyanı, Göktürkler, 639 yılı

PDF

___

ATSIZ, Hüseyin Nihâl (1934), “Cihan Tarihinin En Büyük Kahramanı: Kür Şad”, Orhun, 6.
BAYKUZU, Tilla Deniz (2016), Son Bilgiler Işığında Kürşad İsyanı, Konya: Kömen Yayınları.
CHEN, Qiwei ???- XU Guanglie ??? (2010),??????? (Çin Tarihi Unvanlar Sözlüğü), Shanghai:??????? Shanghai Cishu Chubanshe.
CHEN, Xiahua ???- CHU Yongan, ??? (1998), ??????(Eski Çince Sözlük), Pekin: ?? ??? Shangwu Yinshuguan.
DU, You?? (1988), Tongdian??, Pekin: ???? Zhonghua Shuju.
ERCİLASUN, Ahmet Bican (2016), Türk Kağanlığı ve Türk Bengü Taşları, İstanbul: Dergâh Yayınları.
GÖKALP, Cevdet (1973), “Chie-she-shuai (Kürşad?) Olayı”, Ankara: Töre Dergisi, Sayı: 20, s. 10-15.
GÖMEÇ, Saadettin Yağmur (2013), “Kaynakların Işığında Türk Tarihinde Kürşad”, Ankara: Yüce Erek, 14/46.
JACQUES, Guillaume (2006), “Introduction To Chinese Historical Phonology (Çincenin Tarihsel Fonetiğine Giriş)”, Leiden,
KAPUSUZOĞLU, Gökçen (2016) “Tang Kayıtlarına Göre VII. Yüzyılda Çin’e Yerleşen Göktürk Komutanları”, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi
KÂŞGARLI, Mahmud (2006), Divanü Lûgat-it-Türk I-IV, (Çev. Besim Atalay), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. 3. Bs.
LI, Yanshou ??? (1988), Bei Shi ?? (Kuzey Tarihi), Pekin: Zhonghua Shuju.
LIU, Xun ?? (1988), Jiu Tang Shu, ??? Eski Tang Kayıtları, Pekin: ???? Zhonghua Shuju.
LINGHU, Defen ???? (1988), Zhou Shu ??, (Zhou Kayıtları), Pekin: Zhonghua Shuju.
OUYANG, Xiu ??? (1988), Xin Tang Shu ??? Yeni Tang Kayıtları, Pekin: ???? Zhonghua Shuju.
SERTKAYA, Osman Fikri (2014), “Kür Şad Adının Etimolojisi veya Türk Tarihinde Kür Şad Adlı Bir Kişi Var Mıdır?” Ankara: Gazi Türkiyat, Bahar /14, s. 1-10.
SIMA, Guang ??? (1988), Zizhi Tongjian ????, Pekin: ???? Zhonghua Shuju.
TOGAN, İsenbike vd. (2006), Çin Kaynaklarında Türkler-Eski Tang Tarihi, Ankara: TTK Yayınları.
XIA, Zhengnong ??? (1999), ?? Cihai Ansiklopedik Sözlük, Shanghai: ??????? Shanghai Cishu Chubanshe.
WANG, Pu ?? (1955), Tang Huiyao ???, Pekin: ???? Zhonghua Shuju.
WANG, Yuhan ??? (2014), ???????? (Bir Kitap Okuyup Çin Tarihini Anlamak), Shenyang:??????? Wangjuan Chubanshe Gongsi.
WEI, Zheng?? (1988), Sui Shu ?? (Sui Kayıtları), Pekin: Zhonghua Shuju.
ZANG, Lihe ???(1982), ????????? (Çin Eski ve Yeni Yer Adları Büyük Sözlüğü), Hong Kong: ????? Shangwu Yinshuguan.
ZHU, Zhenhong ??? (2010),“??????(639) [?????]???? (Zhenguan Saltanat Devresinin 13. Senesi (639) [Jiu Cheng Sarayı Olayı] ve Etkileri )”, Taiwan: ???????? Taiwan Büyük Tarih Eğitimi Dergisi, Sayı 43, s. 49-88
http://ocbaxtersagart.lsait.lsa.umich.edu Baxter-Sagart Old Chinese reconstruction