Osmanlı Gerileme Paradigmasının Sonu

Kanuni Sultan Süleyman döneminden itibaren Osmanlı Devleti’nin geçirdiği iktisadi, siyasi, sosyal veya askeri dönüşüm, bazı akademik ve entelektüel çevrelerce derinlikli analizler ortaya konulmadan ya da tarihsel metodolojik kriterler görmezden gelinerek süreklilik arz eden bir “gerileme” ve “bozulma” edebiyatına dönüştü. Ortaya çıktığı 17. yüzyıldan günümüze değin etkileri devam eden bu kavramsallaştırma, özellikle son yirmi beş yıldır derinlikli analizler yapan Osmanlı tarihi uzmanlarınca eleştiri konusu yapılmaktadır. Bu çalışmada, Osmanlı nasihatname yazarlarından başlayıp Avrupa merkezci-oryantalist bakış açılarıyla pekişen “gerileme paradigması”nın neden tutarsız olduğu üzerine değerlendirme ve örneklendirmeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devleti, Gerileme Paradigması, Oryantalizm, Avrupa Merkezcilik, Değişim, Dönüşüm

PDF

___

Basılı Kaynaklar: ABOU-EL-HAJ, Rifa’at Ali, Modern Devletin Doğası-16. Yüzyıldan 18. Yüzyıla Osmanlı İmparatorluğu, (çev:Oktay Özel-Canay Şahin), Ankara, 2000
ALTHUSSER, L., Politika ve Tarih, (çev: Alâeddin Şenel-Ömür Sezgin), Ankara, 1987
ATASOY, Fahri, Sorokin’in Toplum Felsefesi, Ankara, 1997
BEDİR, Ayşe, “17.Yüzyıl Osmanlı Düşünce Hayatında İbn-i Haldun Etkisi: Tarih-i Naima Örneği”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 2019, Vol.6 (Num.4)
CARR, E. Hallet, Tarih Nedir, (çev.), İletişim Yayınları, İstanbul, 1987
COLLİNGWOOD, R.G, Tarih Tasarımı, (çev. Kurtuluş Dinçer), İstanbul, 1990
COPEAUX, Etienne, Tarih Ders Kitaplarında (1931-1993) Türk Tarih Tezinden Türk İslam Sentezine, (çev: Ali Berktay), İstanbul, 2016
DARLING, Linda T., Gelir Artışı ve Kanuna Uygunluk-Osmanlı İmparatorluğunda Vergi Toplanması ve Maliye Yönetimi 1560-1660, (çev. Adnan Tonguç), İstanbul, Nisan, 2019
FAROQHI, Suraiya, “Post Kolonyal dönem Öncesi ve Sonrasında İmparatorluklar: Osmanlılar”, Hâkim Paradigmaların Ötesinde-Rifa’at Abou-El-Haj’a Armağan, (derleyenler: Donald Quataert, Baki Tezcan), (çev: Aytek Sever), Ankara, 2012
FLEISCHER, Cornell H., Osmanlı İmparatorluğu’nda Aydın ve Bürokrat-Tarihçi Mustafa Âli, (çev: Ayla Ortaç), Doğu-Batı Yayınları, Ankara, 2021
GOFFMAN, Daniel, Osmanlı Dünyası ve Avrupa 1300-1700, (çev: Ülkün Tansel), İstanbul, 2004
GRANT, Jonathan, “Osmanlı “Gerilemesi”ni Yeniden Düşünmek: 15.-18. Yüzyıllardaki Askerî Teknoloji Yarışında Osmanlı İmparatorluğu’nun Konumu”, (çev: Cem Demirkan), Osmanlı Tarihini Yeniden Yazmak- Gerileme Paradigmasının Sonu, (haz: M. Armağan), İstanbul, 2011
HATHAWAY, Jane, “Osmanlı Tarihinin Dönemlere Ayırılması Sorunu: 15. Ve 18. Yüzyıllar”, Osmanlı Tarihini Yeniden Yazmak-Gerileme Paradigmasının Sonu, (çev: Cem Demirkan), (haz. M. Armağan), İstanbul, 2011