Osmanlı Devleti'nde Ermeni Katolik Cemaatine Dair Âli Paşa ve Kastro Bey'in Lâyihaları

1830 yılında Ermeni Katolikler, Sultan II. Mahmut tarafından ayrı bir millet olarak tanınmıştır. Ermeni Katolikler ayrı bir millet olarak tanınınca, bazı haklar elde etmişlerdir. Bu haklar çerçevesinde de idari-dini yapılanmaya gitmişlerdir. Papa, bu yapılanmaya doğrudan müdahale ederek, Osmanlı topraklarındaki hem Ermeni Katolikler hem de diğer Katolik taifeleri üzerinde nüfuz sahibi olmak istemiştir. Ermeni Katoliklerin bu durumuna kayıtsız kalmayan Âli Paşa ve Kastro Bey birer lâyiha yazmışlardır. Bu lâyihalar Ermeni Katolik cemaatinin kuruluşu, cemaat içinde yaşanan çekişmeler ve Papa'nın Ermeni Katoliklere müdahalesi hakkında önemli bilgiler vermektedir. Bu çalışmada Âli Paşa ve Kastro Bey'in yazdığı lâyihalar maddi ve muhteva açısından incelenerek, transkripsiyonları yapılmıştır

The Pleadings by Âli Pasha and Kastro Bey on the Ar- menian Catholic Community in the Ottoman Empire

Armenian Catholics were recognized as a separate community by Sultan Mahmut II in 1830. When they were recognized as a separate comunity, Armenian Catholics obtained certain rights. They built their administrative and religious organizations as part of these rights. Through direct intervention, the Pope tried to gain influence over the Armenian Catholics, as well as other Catholic community in the Ottoman Lands. Âli Pasha and Kastro Bey did not remain indifferent to the situation the Armenian Catholics were in and wrote a pleading each. This pleadings provide important information on the formation of the Armenian Catholic community, the confllicts in the community and the Pope's intervention in the affairs of the Armenian Catholics. In this study, pleadings by Ali Pasha and Kastro Bey is transcribed and studied in terms of material and content

PDF

___

Arşiv Vesikaları Başbakanlık Osmanlı Arşivleri (BOA), Yıldız Esas Evrakı (Y. EE), 91/9. Araştırma-İnceleme Eserler ALBAYRAK Kadir, "Geçmişte ve Günümüzde Keldani Kilisesi", Çukurova Üniver- sitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, I/1, Adana 2001, s.107-124.
ANHEGGER Robert, "Bir Hıristiyan ve İki Ermeni-Osmanlı Devleti'nde Hıris- tiyanlar ve İç Tartışmaları (Düşünceler ve Örnekler) I", Tarih ve Toplum, VIII/48, İstanbul 1987, s. 54-56.
BEYDİLLİ Kemal, II. Mahmud Devri'nde Katolik Ermeni Cemâati ve Kilisesi'nin Tanın- ması (1830), Yay. Şinasi Tekin-Gönül Alpay Tekin, 1995.
BOZKURT Gülnihal, Alman-İngiliz Belgelerinin Siyasi Gelişmelerin Işığı Altında Gayri- müslim Osmanlı Vatandaşlarının Hukuki Durumu (1839-1914), Ankara 1996.
ÇELİK Mehmet, Süryani Kilisesi Tarihi, İstanbul 1987.
Engelhardt, Tanzimat ve Türkiye, (Çev. Ali Reşad), İstanbul 1999.
EROL Su, "Doğu Süryani Kilisesi Tarihi Çerçevesinde İran Asuri-Keldanîlerine Ge- nel Bir Bakış", Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, IV/16, Ordu 2011, s. 129-137.
GÜLLÜ Ramazan Erhan, Ermeni Sorunu ve İstanbul Ermeni Patrikhanesi (1878- ), Ankara 2015.
GÜNDÜZ Şinasi, Din ve İnanç Sözlüğü, Konya 1998.
IŞIK Ramazan, "Maruni Kilisesi", Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2003 (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
KARPAT Kemal H., Ottoman Population 1830-1914-Demograghic and Social Characte- ristics, University Wisconsin Press 1985.
KELEŞ Erdoğan, Osmanlı, İngiltere ve Fransa İlişkileri Bağlamında Kırım Savaşı, An- kara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2009 (Yayınlanmamış Dok- tora Tezi).
KILIÇ Davut "Osmanlı Ermenileri Arasında Katolik Kilisesi'nin Kuruluş Faaliyet- leri", Yeni Türkiye, (Ermeni Sorunu Özel Sayısı II.), Sayı:38, Mart 2001, s. 726-734.
KILIÇ Davut, "Rusya'nın Eçmiyazin Katogikosluğuna Nüfuzu ve İstanbul Erme- ni Patrikhanesine Tesiri", Erdem, XII/36, Ankara 2000, s.973-987.
KÜÇÜK Cevdet, "Osmanlı İmparatorluğu'nda Millet Sistemi ve Tanzimat", Mus- tafa Reşit Paşa ve Dönemi Semineri Bildirileri, Ankara 1994, s. 13-23.
OĞUZ Mustafa, II. Abdülhamid'e Sunulan Lâyihaları, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2007 (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
ÖZTEMİZ Murat, II. Abdülhamit'ten Günümüze Sosyolojik, Siyasal ve Hukuki Açıdan Süryaniler, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2007(Yayınlanmamış Doktora Tezi).
SARIYILDIZ Gülden, "Osmanlı Devleti'nde Protestan Ermeni Milleti ve Kilisesi- nin Tanınması", Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları-İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkele- ri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Dergisi, Sayı: 2, İstanbul 2002, s. 249-267.
SEYFELİ Canan, "Osmanlı Devlet Salnamelerinde Rum Melkit Katolik Patrikliği (1847-1918)", Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl 3, Sayı:11, s. 9-39.
TAŞPINAR İsmail, "Marunîler", TDV. İslam Ansiklopedisi, XXIII., Ankara 2003, s. 71-72.
TEKİNDAĞ Şahabettin, "Osmanlı İdaresinde Patrik ve Patrikhane", Belgelerle Türk Tarih Dergisi, Sayı: 1, Kasım 1967, s. 42-55.
TÜRKAN Ahmet, "İstanbul'daki Katolik Ermeni Gruplarının Problemleri ve Pa- palığın Müdahaleleri (19. yy.)", History Studies: International Journal of History, IV/2, Temmuz 2012, s. 317-341.
TÜRKAN Ahmet, Ermenilerin ve Doğu Hıristiyanların Sorunları Çerçevesinde Osmanlı Papalık İlişkileri, İstanbul 2012.
UBUCINI F. H. A., 1855'te Türkiye, I., (Çev. Ayda Düz), Ocak 1977.
YETİŞGİN Memet, "Rusların Türk Toprakları Üzerinde Yayılmasının Sebepler Üzerine Bazı Düşünceler", Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Ocak 2007, s. 702.
YILMAZ Durmuş, Fransa'nın Türkiye Ermenilerini Katolikleştirme Siyaseti, Konya 2001.
Elektronik Kaynaklar A. Fortescue, "Batı Süryaniler'den Melkitler", Çev. Meral Ünüvar, http://www. acsatv.com/fil/Malkoye.pdf, Erişim Tarihi 2013. http://www.suryaniler.com/suryani-tarihi.asp?id=33, Erişim Tarihi 2013.
Ek 1: Âli Paşa'nın Lâyihası