Bilinmeyen Yönleriyle Kafkasya Müslümanlarının Bakü’deki İlk Kongresi (28 Nisan-3 Mayıs 1917)

12 Mart İhtilâli’ni müteakip, Çarlık Rusyası’nın istibdat rejiminden kurtulan Rusya Müslümanları, bu hürriyet ortamından yararlanarak, kendilerini ilgilendiren millî, sosyal ve siyasi meselelerini çözmek üzere, kongreler toplama yoluna gittiler. Bu kongrelerden biri, Güney ve Kuzey Kafkasya Müslüman temsilcilerinin 28 Nisan 1917’de bir araya geldiği Bakü Kongresi’dir ve aşağıdaki çalışmanın da konusunu teşkil etmektedir. Kongre ile ilgili bilgiler, Yemen Vilâyeti Bacil kazası kaymakamına aittir. Osmanlı idarecilerinin Rusya’daki durumu öğrenmek, Kafkasya’da yaşayan Türk-İslâm ahaliyi örgütlemek ve Çarlık tahakkümünden kurtarmak üzere, Kafkasya’ya fedai ve komiteciler gönderdiği sırada Bacil Kaymakamı, böyle bir görev için başvurdu. Bacil Kaymakamı, Kafkasya’daki faaliyetlerini 20 Eylül 1917’de bir rapor halinde düzenledi. 28 Nisan 1917’de toplanan Bakü Kongresi’nde bulunan Bacil Kaymakamı, bu kongrede bir heyetin teşkil edilerek, gizli bir müşavere ve müzakere meclisinin oluşturulduğunu ve bu meclisin Güney ve Kuzey Kafkasya’nın Türkiye’ye iltihak edilmesine dair aldığı kararı, tarihe mal eden bir bilgi olarak ortaya koydu.

Anahtar Kelimeler:

Güney ve Kuzey Kafkasya 1917, Bakü Kongresi Nisan 1917, I. Dünya Savaşı ve Kafkasya, Osmanlı Devleti’nin Kafkas Politikası 1914-1918

The First Congress of Caucasian Muslims in Baku With Its Unknown Aspects (April 28 –May 3 1917)

Russia muslims freed from despotic regime of Tsarits Russia following the Revolution of March 12th. Also getting the benefit from this freedom circumstances, they started to organize congresses to find solutions to their national, social and political problems. One of these congresses is Baku Congress at which South and North Caucasian muslims representatives come together on April 28th, 1917, which is also the subject matter of this study. The information about the congress belgons to the Kaim-makam of Bacil town of the Yemen province. In order to learn the circumstances in Russia, to organize and to make Turkic-Muslim inhabitants in Caucasia free from Russian reign, and Ottoman administrators decided to send volunteers and commiteemen. The Kaim-makam of Bacil applied for such a duty. Bacil Kaim-makam prepared a report on September 20th, 1917 in which he narrated his activities. Bacil Kaim-makam, also wrote in his report as a historical document that a secret consultation and discussion assembly was formed by he most reliable characters participated in the congress from South and North Caucasia, and that they decided to annex South and North Caucasia to Turkey.

Keywords:

South and North Caucasia in 1917, Baku Congress in April 1917, First World War and Caucasia, Caucasian Policy of Ottoman State 1914-1918.,

PDF

___

AKPINAR, Yavuz, Resulzâde, Mehmed Emin, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 35, İstanbul, 2008.
BALA, M.Mirza, Azerbaycan Hareketi, Millî Azerbaycan “Müsavat” Halk Fırkası Tarihi, 1938.
-------, “Rusya İhtilâli’nde Türkler”, Dergi Münih 3/10 (1957).
BARTHOLD, W., Şirvan, İslâm Ansiklopedisi, 11, MEB, İstanbul, 19792 . BAYUR, Yusuf Hikmet, Türk İnkılâbı Tarihi III/4, 1914-1918 Genel Savaşı ve Savaşın Sonu, TTKB, Ankara, 1983.
Birinci Dünya Savaşı’na Katılan Alay ve Daha Üst Kademedeki Komutanların Biyografileri III, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 2009.
Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, XII, Milliyet Yayınları, İstanbul, 1986. ÇAY, Haluk, “Azerbaycan Dosyası”, Tercüman 6-7 Nisan 1988.
Dokumenti i Materyali Po Vneşney Politiki Zakavkazya i Gruzii, Tiflis, 1919.
HABLEMİTOĞLU, Necip, Çarlık Rusya’sında Türk Kongreleri (1905-1917), Toplumsal Dönüşüm Yayınları, İstanbul, 2004.
Harp Mecmuası, 9 Mayıs 1332, İstanbul.
Hovannisian, Richard G, Armenia on the Road to Independence 1918, Berkeley and Los Angeles, 1967
ILGAR, İhsan, Rusya’da Birinci Müslüman Kongresi, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1988.
İHSANOĞLU, Ekmeleddin, Bammat, Haydar, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 5, İstanbul, 1992.
İMANOV, Vügar, Ali Merdan Topçubaşı (1865-1934), Lider Bir Aydın ve Bağımsız Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Temsili, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, Ankara, 2003.
KAZEMZADEH, Firuz, The Struggle for Trancaucasia, New York, 1951. KURAT, Akdes Nimet, Türkiye ve Rusya, Ankara, 1990. Meydan Larousse, 11, İstanbul, 1990.
RESULZÂDE Mehmed Emin, Azerbaycan Cumhuriyeti, Keyfiyet-i Teşekkülü ve Şimdiki Vaziyeti, İstanbul, 1339-1341.
WOYTINSKİ, Vladimir, La Démocratic Géorgienne, Paris, 1921. Tanin