İnsan-ı Kâmil Olma Yolunda Bir Sultan Şair: Muhibbî

dallarında anlamlandırılmaya çalışılmıştır. İnsanın kendine bakışını, yüzyıllara göre verdiği varlık mücadelesini araştırmak edebi metne bakışta önemlidir. Klasik şairler bireysel seviyede tekâmülün tasavvuftaki karşılığı insan-ı kâmili kendini anlama ve yeryüzünde konumlandırmada kullanırlar. Bir sultan şair olan Muhibbî’yi kişilik ve sanatçı olarak tanımak için şiirleri üzerinden araştırma yapmak çalışmanın hedefleri arasındadır. Bundan dolayı insan-ı kâmil kavramı izlek olarak alınmıştır. Sıradan insan için insan-ı kâmili algılama farklıdır. Bir sultan için bu kavram algısının farklılığı metinde ortaya koyulmuştur. Burada ayrıca dünya edebiyat tarihinde pek örneği görülmeyen sultan şairliğe gönderme yapılmaktadır. Muhibbî Osmanlı edebiyatının önemli sultan şairlerindendir. Muhibbî’nin sultan ya da şair olması dışında kul bilinciyle yazdığı beyitleri oldukça dikkat çeker. Şair bir padişah olarak Allah’a kul olmayı nefsini terbiye etme şeklinde ifade eder. Çalışmada Muhibbî’nin gazellerinde padişahlığına doğrudan vurgu yaptığı beyitler ön plana çıkarılmaktadır. Şairin padişah, insan, kul, kâmil insan gibi uçlardaki ruh halini vurgulaması örneklerle aktarılmaktadır. Beyitlerde Kanuni Sultan Süleyman’ın sultan olarak bilhassa kâmil insan olmayı öne çıkarması mühimdir

___

  • Affifi, A. E. (1975). Muhyiddin İbnü’l Arabi’nin tasavvuf felsefesi. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi 127.
  • Chittick, W. C. (2016). Varolmanın boyutları. İstanbul: İnsan.
  • Gündüz, İ. (1989). Osmanlılarda devlet / tekke münasebetleri. Ankara: Seha.
  • Kartal, A. Metafizik bir ilke olarak insan-ı kâmil. Keşkül Dergisi, S. 17.
  • Kılıç, M. E. (2006). haz. A. Sait Aykut, E. Efe Çakmak, Padişah-ı âlem olmak bir kuru gavgâ imiş. Cogito, S. 46, Bahar, 109.
  • Muhibbî Dîvânı, haz. C. Ak (1987). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı 129.
  • Nasr, S. N. (2001). Bilgi ve kutsal. İstanbul: İz.
  • Spinoza, (2011). Etika, İstanbul: Dost.
  • Tatçı, M. (1990). Yunus Emre dîvanı tenkitli metin. Ankara: Kültür Bakanlığı.
  • Elektronik kaynaklar
  • Aydın, M. S. İnsân-ı kâmil, TDV İslâm ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/ insan-i-kamil (Erişim: 12.05.2019).
  • Duralı, T. Şiir, Fikriyat, Ağustos 2017, https://www.fikriyat.com/yazarlar/akademi/ teoman-durali/ 2017/08/04/siir, (Erişim: 23.04.2019).
  • Harman, Ö. F. Süleyman, TDV İslâm ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.t /suleyman#1 (Erişim: 01.06.2019).
  • Uludağ, S. Ma‘rifet-i nefs, TDV İslâm ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/ marifet-i-nefs (erişim: 23.04.2019).