GELENEKSEL KÜLTÜRDEN MODERN UYGULAMALARA: ŞİFACI KADINLAR

Halk hekimliği, halk tıbbı, geleneksel tıp gibi adlarla anılan şifacılık dünyasında modern tıptaki fiziksel iyileştirmenin yanı sıra ruhsal iyileştirme de önem kazanır. Şifa; fiziksel veya ruhsal bir hastalığın sona ermesi, iyileşme anlamına gelir. Ancak dini ögeler içermesi, yer yer majik pratikler içermesi terimin mistik bir boyutu olduğunu da gösterir. Beden ve ruhu bir bütün olarak gören şifa alanında hastalık nedenleri bazı durumlarda doğaüstü güçlerle ilişkilendirilir. Bu alanın uygulayıcıları olan şifacılar iyileştirme yöntemlerinde bu doğaüstü güçlere yönelik yolları da dâhil etmişlerdir. İlkel topluluklardan itibaren şifacılık konusunda kadının yeri ve kısmen ön planda oluşu ile ilgili veriler dikkat çekicidir. Kadının doğası gereği şifacı ve hatta doğası gereği şaman olduğuna dair yaygın bir inanış vardır. İlkel dönemler itibariyle kadınsal süreçler nedeniyle barınak, mağara gibi yaşadıkları mekânlarda zorunlu olarak vakit geçiren kadınlar yaşlı bilgelerin iyileştirme konusundaki deneyimlerinden faydalanmışlardır. Kendisi yarattığı için, yaratılmış olanın hastalanıp iyileşmesi sürecine de kadınlar hâkim olmuşlardır. Kadınların ilk hekim olarak kabul edildikleri, çocuğunu, kocasını, yaşlısını toplum sağlığı adına tedavi ettiği bilinmektedir. Şifacı kadınlar, kendi kültürleri içinde hekimlik bilgilerini zamanla geliştirmiş; şifalı bitkileri, bazen madenleri ve hayvanları da kullanarak yer yer büyüsel işlemlere de başvurmuşlardır. Günümüzde ise şifacılık yeni bir kola evrilmiş, yeni nesil şifacılık hareketleri kişilerin bireysel olarak, kendi gayretleri ile şifalanmasına imkân veren teknikler uygulanmaya başlanmıştır. Spiritüel bilgiler sayesinde, kadim felsefeler ışığında ‘new age’ denilen ‘yeni çağ hareketi’ ortaya çıkmıştır. Bu akımın da şifayı vereni ve alanı yine büyük oranda kadınlardan oluşur. Bu çalışmada şifacılığın doğaüstü unsurlar ile beslenen gizemli bir güç olduğu ve kadının yaratılışı gereği buna daha yatkın olduğu tezi savunulmaktadır. Kadınlarda tarih öncesi çağlardan beri tedavi etmeye, onarmaya yatkınlık vardır ve kadındaki annelik bilincinin de bunda etkili olduğu iddia edilmektedir. Gelenek içinde ev tedavileri, fitoterapi denilen bitkisel tedavi yolları, bu alanın temeli olan inanç unsuruyla birleşince ezoterik bir bilgi ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada kadınların ilkel çağlardan itibaren günümüzde güncellenen haliyle şifacılığa daha yatkın olduğu savı üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Halk hekimliği, kadın şifacı, geleneksel tıp, şifacılık, kadın.

PDF

___

ACHTERBERG J. (2009). Kadın Şifacılar, İstanbul; Everest Yayınları.
BAYAT F. (2012). Türk Kültüründe Kadın Şaman, İstanbul; Ötüken Neşriyat.
BAYAT F. (2010). “Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Kadın Şamanlar”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(13), s.44-51. BORATAV P. N. (2000), Halk Edebiyatı Dersleri, İstanbul; Tarih Vakfı Yayınları.
DOĞAN E. (2020). “Türkiye’de New Age Hareketi: Şifacı Grupların Sosyo-Ekonomik Ve Kültürel Tabanı Üzerine Sosyolojik Bir İnceleme”, Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
DOLE C. (2015). Seküler Yaşam ve Şifacılık, İstanbul; Metis Yayınları.
DURUR KÜÇÜK E. (2016). “Çirkin Cadılıktan Güzellik Uzmanlığına Uzanan Yolda: Şifacı Kadınlar”, Global Media Journal TR Edition, 7(13), s.85-100.
EKİCİ M. (2008). “Geleneksel Kültürü Güncellemek Üzerine Bir Değerlendirme”, Milli Folklor, Yıl:20, Sayı:60, 33-38.
ELIADE M. (2016). “Okültizm, Büyücülük ve Kültürel Modalar”, Ankara; Doğu Batı Yayınları.
HUFFORD D.J. (2009). “Halk Hekimleri”, Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar (Oğuz Ö., Gürçayır S. ve Çalış S. Ed.), Ankara; Geleneksel Yayıncılık, s. 382-390.
KANAT H. (2019). “Adıge Kültüründe Şifacılık”, Düzce: Düzce Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kafkas Dilleri ve Kültürleri Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
KAPLAN M. (2008). “Geleneksel Tıbbın Yeniden Üretim Sürecinde Kadın - Ankara Kent Örneğinde Kuşaklar Arası Çalışma”, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Halkbilim (Etnoloji) Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
KAPLAN M. (2011). “Halk Tıbbının Kökenleri: Teşhisten Tedaviye Din ve Büyü İlişkisi”, Milli Folklor, 91, s.150-156.
KAPLAN M. (2015). “Geleneksel Tedavi Pratikleri ve Uygulayıcıları: Kadın Şifacılar”, Milli Folklor, 108, s.189-196.
KELLER E.F. (2020). Toplumsal Cinsiyet ve Bilim Üzerine Düşünceler, İstanbul; Metis Yayınları.
ÖRNEK S.V. (2014). 100 Soruda İlkellerde Din, Büyü, Sanat, Efsane, Ankara; Bilgesu Yayıncılık.
ÖZDEMİR N. (2018). “Geleneksel Bilgi ve Kültür Ekonomisi”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 18/1 Yaz: 1-28.
ÖZKAN SALTIK T. (2012). “Geleneksel Tıpta İyileşmenin İnanç Boyutu Üzerine Kuramsal Yaklaşımlar: Psikosomatik Tıp, Plasebo Etkisi ve Kuantum İyileşme”, Milli Folklor, 95, s.307-314.
ŞENEL A. (2001). İlkel Topluluktan Uygar Topluma – Geçiş Aşamasında Ekonomik, Toplumsal, Düşünsel Yapıların Etkileşimi, Ankara; Bilim ve Sanat Yayınları.
YILDIRIM G. VE IŞIK T. (2014). “Kayseri İlinde Bir Halk Şifacısı”, Folklor ve Edebiyat, 20 (78), s.239-252.
YODER D. (2009). “Halk Tıbbı ve Modern Tıp”, Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar (Oğuz Ö., Gürçayır S. ve Çalış S. Ed.), Ankara; Geleneksel Yayıncılık, s. 391-397.