ZİZEK’İN ÖZNE ANLAYIŞI VE ETİK

Duygusal olan ahlaktan yoksun naif bir etiği savunan Zizek, tüm ödevlerimizin temel ve nesnel olan bir ahlak ilkesinden türetilmesinin zorunluluğunu belirterek hazza dair şiddeti ortaya çıkaran Kantçı etiğe karşı çıkar. Zizek, içkin ve aşkın arasındaki gerilimi içkinin kendi içindeki farka dönüştüren Hegel’e tutunur. Hegel, bilgi ve ahlaki eylemin dayanağı olan bireyi, tikelleştirip tarihselleştirirken hakikate dair rasyonel değer oluşturmanın tarihsel bireyler tarafından gerçekleşen diyalektik yoluyla olduğunu söylemektedir. Zizek’e göre birey kendi simgesel temsilinin başarısız olduğu noktadan başka bir şey olmadığı gibi nesne karşısında bölünerek kurulabilen birey/özne, karar verilemeyen bir yapı ile karar mekanizması arasındaki mesafede iki yönlü düşünme hareketi sayesinde varolur. Kant’ın reddettiği radikal kötülük, bizzat kendisi tarafından evrensel bir maxim olarak etik bir ilke haline dönüştüğü ve yükseltildiği için Kant ahlakının sadistçe olduğu ve sonu gelmez buyruklarla ortaya çıkan sadist haz duygusuna karşı Zizek, Lacan’a başvurur. Ona göre özne arzunun sınırlarına ulaşarak onun limitlerini geçmelidir. Sınırı geçerse, bu özne’nin arzu nesnesi karşısındaki deneyimi ise onu dürtülerine götürür. Lacan’daki arzunun etikteki merkezi boyutu, hazza karşı bir savunma olarak arzuya dair düşüncesi ve saf arzu ile vazgeçilemez arzu arasındaki ilişkilerinden çıkacak dürtü kavramıyla etik özneyi doğru analize tutmak durumundayız.  Saf arzuya dürtüyü ekleyen Lacan’ın karşısında dürtüye ulaşmak için arzuya tutunan Zupancic’e göre etik hiçbir zaman sona ermeyecek bir elde etme sürecindeki bitimsiz bir fantezi etiği ya da efendinin etiği olarak karşımıza çıkar. Bu yüzden Zizek dürtü’nün sonsuz dairesel hareketleriyle bir zorlama ve tatminsizlik olarak bütün kapitalist mekanizmayı harekete geçirir ve sürekli sapkın, aşırı arzular bu fantezi etiğini destekler. Zizek’e göre arzu fanteziyi baştan sona geçtikten sonra boşluğun içinden çıkıp sonra da bu boşluğun ve onun ilizyonlarının hakkından gelerek dürtü için şekillenmektedir.
Anahtar Kelimeler:

Zizek, özne oluşumu, etik, tikel, arzu

___

  • BADIOU, Alain (2006). Etik: Kötülük Kavrayışı Üzerine Bir Deneme, çev. Tuncay Birkan, İstanbul: Metis Yayınları.
  • CHIESA, Lorenzo (2004). Imaginary, Symbolic and Real Otherness: The Lacanian Subject and His Vicissitudes, (Doktora Tezi), University of Warwick Department of Philosophy, Warwick.
  • CRITCHLEY, Simon (2010). Sonsuz Talep: Bağlanma Etiği Direniş Siyaseti, çev. Tuncay Birkan, İstanbul: Metis Yayınları.
  • GUYER Paul (2005). “Kant’ın Ödevler Sistemi”, Cogito, 2005 (41-42): 277-338.
  • KANT, Immanuel (1998). Critique of Pure Reason, Cambridge: Cambridge University Press.
  • KAY, Saray (2003). Zizek Eleştirel Bir Giriş, İstanbul: Encore Yayınları.
  • LACAN, Jacques (1978). The Four Fundamental Concepts of Psycho-Analysis, (The Seminar of Jacques Lacan Book XI), çev. Alan Sheridan, USA: W.W. Norton & Company.
  • ZIZEK Slovaj(2008). Paralaks, çev. Sabri Gürses, İstanbul: Encore Yayınları.
  • ZIZEK Slovaj(2012). Less Than Nothing: Hegel And The Shadow Of Dialectical Materialism, Brooklyn: Verso.
  • ZIZEK Slovaj (2013). “Kant and Sade: The IdealCouple”, Erişim Tarihi: 17.11.2013, (http://www.egs.edu/faculty/slavoj-zizek/articles/kant-and-sade-the-ideal-couple/).
  • ZUPANCIC, Alenka (2005). Gerçeğin Etiği: Kant, Lacan, çev. Ahmet Süreyya Özcan, Ankara: Epos Yayınları.