"BİLİM" TASARIMLARININ KISA TARİHİ

Felsefi düşünce tarihine şöyle bir bakıldığında, herkesin üzerinde anlaştığı bir “bilim” tasarımı ve tanımının olmadığı açıkça görülür; çünkü bilim tarihinde farklı dönemlerde farklı farklı bilim tasarımları oluşturulmuştur. Bilimden anlaşılanlar hep değişmiş ve buna bağlı olarak da farklı tarzda bilim felsefesi yapma anlayışları egemen olmuştur. Günümüzde bilimin doğasını kavrarken bilim tarihi ışığında bir araştırma yapmanın; bilim tarihinin hesaba katılmasının oldukça aydınlatıcı olduğu ve olacağı düşüncesi oldukça ön plana çıkmıştır. Bilimde kuramdan bağımsız gözlem ve deney dilinin olanaksız olduğunu savunan; bilimde metafizik, psikolojik ve sosyolojik unsurları da göz ardı etmeyen günümüz bilim felsefecileri, bilimin işleyişi konusunda bilim tarihini ve insan faktörünü de hesaba katar ve bu yeni anlayışla mantıktan ziyade bilim tarihine vurgu yapılır. Böylece, aslında evrensel bir bilim olduğu anlayışının temelleri de onulmaz derecede sarsılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

bilim, bilim tarihi, deney, gözlem, kuram, mantık, metafizik

A Brief History of The Ideas of "Science"

When having a look at the history of philosophical thought, one can easily apprehend that no philosopher of science is in agreement with each other on the meaning and the idea of "science", because through the history of science there have always been some different kinds of ideas of science. Hence, the understandings of science have been shifted and on the basis of this change different kinds of doing philosophy of science have been preavaling element in both philosophy and science. And it is worth putting forward the concept that in our time while grasping the nature of science, a survey in the light of history of science; in other words, taking into consideration the history of science, has been and will be very illuminating one. Today, there are some leading philosophers of science who held the idea that there can be no theory-free observational and experimental language and that there are some aspects of metaphysical, psychological and sociological things in science. These thinkers highly regard the man's factors and history ofscience in terms of the process ofscience. Thus, with this new understanding of science, there is a sharply return from logic to history of science and this implies that the conception of the universal science is in fact groundless.

Keywords:

science, history of science, experiment, observation, theory, logic, metaphysics,

PDF

___

ARISTOTLE, Basic Works of Aristotle, (Edited and with an Introduction by Richard Mc Keon) New York, Random House, 1941

BACON, Francis. Novum Organum in Classics of Western Philosophy, (ed. Cahn, M. Steven), Cambridge: Hackett Publishing Company, Inc. 1990

BAYAR, Işıl. Viyana Çevresi’nin Bilimsellik Ölçütü Üzerine Bir İnceleme, Ankara: Hacettepe Üniversitesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), 1999

CARNAP, Rudolf. The Unity of Science, Bristol: Thoemmes Press, 1934

CARNAP, Rudolf. Philosophy and Logical Syntax, Bristol: Thoemmes Press, 1935

CARNAP, Rudolf. Logical Syntax of Language, Londra: Routledge, 1937

CARNAP, Rudolf. The Logical Structure of the World, Pseudoproblems in Philosophy, London: Routledge&Kegan Paul, 1967

CROMBIE, A.C. Augustine to Galileo, The History of Science, Cambridge: Harvard University Pres, 1953

DESCARTES, René, Meditations on the First Philosophy, with selections from the Objections and Replies, (translated by John Cottingham), Cambridge: Cambridge University Press, 1986

DESCARTES, René, Meditations in The Rationalists, Descartes, Spinoza, Leibniz, New York: Anchor Boks Doubleday, 1974

DILTHEY, Wilhelm, Introduction to the Human Sciences, (trans. with an introductory essay by Ramon J. Betanzos), Detroit: Wayne State University Press, 1988

DUHEM, Pierre. The Aim and Structure of Physical Theory, Princeton: Princeton University Pres, 1954

DUHEM, Pierre. Essays in the History and Philosophy of Science, (çev. Roger Ariew and Peter Barker), Indianapolis&Cambridge: Hackett Publishing Com, INC, 1996

DİNÇER, Kurtuluş. Bilimsel Açıklamada Hempel Modeli, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, 1993 DİNÇER, Kurtuluş. Felsefe, Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fak. Yay., 1998

FEYERABEND, Paul. Özgür Bir Toplumda Bilim, (Çev. Cevdet Cerit), İstanbul: Pınar Yayınları, 1991

FEYERABEND, Paul. Against Method, Londra: New Left Books, 1975

GÜZEL, Cemal. Karl R. Popper, Paul Feyerabend ve Imre Lakatos’un Bilim Kavramı ve Rasyonaliteler Sorunu, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), 1994

GÜZEL, Cemal (Ed.). Sağduyu Filozofu: Popper, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 1996

GÜZEL, Cemal (Ed.). Bir Bilgi Anarşisti: Paul Feyerabend, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 1996

GÜZEL, Cemal (Ed.). Çoğulculuğun Kuramcısı: Lakatos, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 1999

G.W.F. Hegel, The Great Philosophers, Hegel Selections, edit by M.J. Inwod, Oxford: Mac Millan Publishers, 1989

HUME, David. An Inquiry Concerning Human Understanding, La Salle: Open Court, 1992

HUME, David. İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Soruşturma, (Çev. Oruç Aruoba), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 1976

IRZIK, Gürol. “Yanlışlamacı Bilim Felsefesi: Genel Bir Değerlendirme”, Felsefe Tartışmaları, 28. Kitap, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, 2001

KABADAYI, Talip. “Nietzsche ve Eğitim”, H.Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı-20, 2001, ss.180-185.

KABADAYI, Talip. “Önerme Bilgisinin Analizi”, Felsefe Tartışmaları-Vehbi Hacıkadiroğlu Armağanı, Haz: Doğan Özlem-Hayrettin Ökçesiz-Şükrü Argın, İstanbul: Everest Yay., 2002.

KABADAYI, Talip. “The Perfect State in Plato and Al-Farabi”, AKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı-2, Cilt VI, 2004, ss.237-248.

KABADAYI, Talip. Yanlışlanabilirlik Ölçütüne Yönelik Eleştiriler Üzerine Bir Çalışma, Ankara: Hacettepe Üniversitesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi), 2004.

KABADAYI, Talip. The Place of “The Fifth Meditation” in the Philosophy of Descartes”, Kaygı, Sayı-5, Güz 2005, ss.11-20.

KABADAYI, Talip. “Aristotle And Avicenna (Ibn Sına) In Terms Of The Theory Of Intellects”, U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı-10, 2006/1, ss. 15-27. KABADAYI, Talip. “Kuramdan Bağımsız Gözlem ve Deney Dili Olanaklı mıdır?”, FLSF, Sayı-2, 2006 Güz, SDÜ Felsefe Bölümü Dergisi, ss.29-43

KANT, Immanuel, Critique of Pure Reason, (trans. N.K.Smith) New York: St Martin’s Press, 1965

KANT, Immanuel, Prolegomena to any Future Metaphysics in Classics of Western Philosophy (ed. Steven M. Cahn), Indianapolis: Hackett Publishing Company, INC, 1977

KRAFT, Victor. The Vienna Circle, Connecticut: Greenwood Press, 1953

KOYRÉ, Alexandre, Metaphysics and Measurement, Gordon and Breach: Science Publishers, 1992

KOYRÉ, Alexandre, Yeniçağ Biliminin Doğuşu, (Çev. Kurtuluş Dinçer), Ankara: Gündoğan Yayınları, 1994

KUHN, Thomas S. The Structure Of Scientific Revolutions, Chicago: The University of Chicago Press, 1970

KUHN, Thomas S. The Essential Tension, Chicago: The University of Chicago Press, 1977

KUHN, Thomas S. “Logic of Discovery or Psychology of Research?” Criticism and the Growth of Knowledge, (Ed. Imre Lakatos ve Alan Musgrave), London: Cambridge University Pres, 1979

KUHN, Thomas S. Bilimsel Devrimlerin Yapısı, (Çev. Nilüfer Kuyaş), İstanbul: Alan Yayıncılık, 1991

LAKATOS, Imre. “Popper on Demarcation and Induction”, Philosophy of Karl Popper, Book I, (Ed. Paul Arthur Schilpp), Illinois: Open Court, 1974

LAKATOS, Imre. “Methodology of Scientific Research Programmes” Criticism and the Growth of Knowledge, (Ed. Imre Lakatos and Alan Musgrave), Londra: Cambridge University Press, 1970

LOCKE, John, An Essay Concerning Human Understanding, (edited with a foreword by Peter H. Nidditch) Oxford : Clarendon Press;Oxford University Press, 1979

MEYERSON, Émile. Identity & Reality, (trans. By Kate Loewenberg, New York: The Macmillan Company, 1930 MILL, J.S., A System of Logic, London, J.W. Parker, 1862.

NIETZSCHE, F. Will To Power, (trans. W. Kaufmann & R.J.

Hollingdale), New York: Random House, 1967

PLATO, The Collected Dialogues of Plato, (ed. by Edith Hamilton and Huntington Cairns; with introduction and prefatory notes), Princeton, NJ: Princeton University Press, c1989.

POPPER, Karl. Conjectures and Refutations, New York: Harper& Row, 1963 POPPER, Karl. Objective Knowledge, Great Britain: Oxford University Pres, 1972

POPPER, Karl. Unended Quest, Illinois: Open Court Publishing Co., 1976

POPPER, Karl. The Logic of Scientific Discovery, New York: Routledge Press, 1992

QUINE, W.V.O. The Web of Belief, New York: Random House, Inc., 1970

QUINE, W.V.O. “Two Dogmas of Empricism”, The Theory of Knowledge, (Edit. Louis P. Pojman), Belmont: Wadsworth Publishing Company, 1993a

QUINE, W.V.O. “Epistemology Naturalized”, The Theory of Knowledge, (Edit. Louis P. Pojman), Belmont: Wadsworth Publishing Company, 1993b

SARP ERK ULAŞ FELSEFE SÖZLÜĞÜ (Hazırlayanlar: A.Bâki Güçlü; Erkan Uzun; Serkan Uzun; Ü. Hüsrev Yolsal), Bilim ve Sanat Yayınları, 2002, Ankara, XVI+1728 sayfa.

TEPE, Harun. Platon’dan Habermas’a Felsefede Doğruluk ya da Hakikat, Ankara: Ark Yayınevi, 1995

TEPE, Harun. “Viyana Çevresi Filozoflarında Doğrulama ve/veya Onaylama”, H.Ü. Edeb. Fak. Dergisi, Cilt 16, Sayı: 2, Ankara, 1999

URAL, Şafak. Pozitivist Felsefe, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1986