"BİLİM" TASARIMLARININ KISA TARİHİ

Felsefi düşünce tarihine şöyle bir bakıldığında, herkesin üzerinde anlaştığı bir “bilim” tasarımı ve tanımının olmadığı açıkça görülür; çünkü bilim tarihinde farklı dönemlerde farklı farklı bilim tasarımları oluşturulmuştur. Bilimden anlaşılanlar hep değişmiş ve buna bağlı olarak da farklı tarzda bilim felsefesi yapma anlayışları egemen olmuştur. Günümüzde bilimin doğasını kavrarken bilim tarihi ışığında bir araştırma yapmanın; bilim tarihinin hesaba katılmasının oldukça aydınlatıcı olduğu ve olacağı düşüncesi oldukça ön plana çıkmıştır. Bilimde kuramdan bağımsız gözlem ve deney dilinin olanaksız olduğunu savunan; bilimde metafizik, psikolojik ve sosyolojik unsurları da göz ardı etmeyen günümüz bilim felsefecileri, bilimin işleyişi konusunda bilim tarihini ve insan faktörünü de hesaba katar ve bu yeni anlayışla mantıktan ziyade bilim tarihine vurgu yapılır. Böylece, aslında evrensel bir bilim olduğu anlayışının temelleri de onulmaz derecede sarsılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

bilim, bilim tarihi, deney, gözlem, kuram, mantık, metafizik

A Brief History of The Ideas of "Science"

When having a look at the history of philosophical thought, one can easily apprehend that no philosopher of science is in agreement with each other on the meaning and the idea of "science", because through the history of science there have always been some different kinds of ideas of science. Hence, the understandings of science have been shifted and on the basis of this change different kinds of doing philosophy of science have been preavaling element in both philosophy and science. And it is worth putting forward the concept that in our time while grasping the nature of science, a survey in the light of history of science; in other words, taking into consideration the history of science, has been and will be very illuminating one. Today, there are some leading philosophers of science who held the idea that there can be no theory-free observational and experimental language and that there are some aspects of metaphysical, psychological and sociological things in science. These thinkers highly regard the man's factors and history ofscience in terms of the process ofscience. Thus, with this new understanding of science, there is a sharply return from logic to history of science and this implies that the conception of the universal science is in fact groundless.

Keywords:

science, history of science, experiment, observation, theory, logic, metaphysics,

PDF

___

ARISTOTLE, Basic Works of Aristotle, (Edited and with an Introduction by Richard Mc Keon) New York, Random House, 1941
BACON, Francis. Novum Organum in Classics of Western Philosophy, (ed. Cahn, M. Steven), Cambridge: Hackett Publishing Company, Inc. 1990
BAYAR, Işıl. Viyana Çevresi’nin Bilimsellik Ölçütü Üzerine Bir İnceleme, Ankara: Hacettepe Üniversitesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), 1999
CARNAP, Rudolf. The Unity of Science, Bristol: Thoemmes Press, 1934
CARNAP, Rudolf. Philosophy and Logical Syntax, Bristol: Thoemmes Press, 1935
CARNAP, Rudolf. Logical Syntax of Language, Londra: Routledge, 1937
CARNAP, Rudolf. The Logical Structure of the World, Pseudoproblems in Philosophy, London: Routledge&Kegan Paul, 1967
CROMBIE, A.C. Augustine to Galileo, The History of Science, Cambridge: Harvard University Pres, 1953
DESCARTES, René, Meditations on the First Philosophy, with selections from the Objections and Replies, (translated by John Cottingham), Cambridge: Cambridge University Press, 1986
DESCARTES, René, Meditations in The Rationalists, Descartes, Spinoza, Leibniz, New York: Anchor Boks Doubleday, 1974
DILTHEY, Wilhelm, Introduction to the Human Sciences, (trans. with an introductory essay by Ramon J. Betanzos), Detroit: Wayne State University Press, 1988
DUHEM, Pierre. The Aim and Structure of Physical Theory, Princeton: Princeton University Pres, 1954
DUHEM, Pierre. Essays in the History and Philosophy of Science, (çev. Roger Ariew and Peter Barker), Indianapolis&Cambridge: Hackett Publishing Com, INC, 1996
DİNÇER, Kurtuluş. Bilimsel Açıklamada Hempel Modeli, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, 1993 DİNÇER, Kurtuluş. Felsefe, Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fak. Yay., 1998
FEYERABEND, Paul. Özgür Bir Toplumda Bilim, (Çev. Cevdet Cerit), İstanbul: Pınar Yayınları, 1991
FEYERABEND, Paul. Against Method, Londra: New Left Books, 1975
GÜZEL, Cemal. Karl R. Popper, Paul Feyerabend ve Imre Lakatos’un Bilim Kavramı ve Rasyonaliteler Sorunu, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), 1994
GÜZEL, Cemal (Ed.). Sağduyu Filozofu: Popper, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 1996
GÜZEL, Cemal (Ed.). Bir Bilgi Anarşisti: Paul Feyerabend, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 1996
GÜZEL, Cemal (Ed.). Çoğulculuğun Kuramcısı: Lakatos, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 1999
G.W.F. Hegel, The Great Philosophers, Hegel Selections, edit by M.J. Inwod, Oxford: Mac Millan Publishers, 1989
HUME, David. An Inquiry Concerning Human Understanding, La Salle: Open Court, 1992
HUME, David. İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Soruşturma, (Çev. Oruç Aruoba), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 1976
IRZIK, Gürol. “Yanlışlamacı Bilim Felsefesi: Genel Bir Değerlendirme”, Felsefe Tartışmaları, 28. Kitap, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, 2001
KABADAYI, Talip. “Nietzsche ve Eğitim”, H.Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı-20, 2001, ss.180-185.
KABADAYI, Talip. “Önerme Bilgisinin Analizi”, Felsefe Tartışmaları-Vehbi Hacıkadiroğlu Armağanı, Haz: Doğan Özlem-Hayrettin Ökçesiz-Şükrü Argın, İstanbul: Everest Yay., 2002.
KABADAYI, Talip. “The Perfect State in Plato and Al-Farabi”, AKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı-2, Cilt VI, 2004, ss.237-248.
KABADAYI, Talip. Yanlışlanabilirlik Ölçütüne Yönelik Eleştiriler Üzerine Bir Çalışma, Ankara: Hacettepe Üniversitesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi), 2004.
KABADAYI, Talip. The Place of “The Fifth Meditation” in the Philosophy of Descartes”, Kaygı, Sayı-5, Güz 2005, ss.11-20.
KABADAYI, Talip. “Aristotle And Avicenna (Ibn Sına) In Terms Of The Theory Of Intellects”, U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı-10, 2006/1, ss. 15-27. KABADAYI, Talip. “Kuramdan Bağımsız Gözlem ve Deney Dili Olanaklı mıdır?”, FLSF, Sayı-2, 2006 Güz, SDÜ Felsefe Bölümü Dergisi, ss.29-43
KANT, Immanuel, Critique of Pure Reason, (trans. N.K.Smith) New York: St Martin’s Press, 1965
KANT, Immanuel, Prolegomena to any Future Metaphysics in Classics of Western Philosophy (ed. Steven M. Cahn), Indianapolis: Hackett Publishing Company, INC, 1977
KRAFT, Victor. The Vienna Circle, Connecticut: Greenwood Press, 1953
KOYRÉ, Alexandre, Metaphysics and Measurement, Gordon and Breach: Science Publishers, 1992
KOYRÉ, Alexandre, Yeniçağ Biliminin Doğuşu, (Çev. Kurtuluş Dinçer), Ankara: Gündoğan Yayınları, 1994
KUHN, Thomas S. The Structure Of Scientific Revolutions, Chicago: The University of Chicago Press, 1970
KUHN, Thomas S. The Essential Tension, Chicago: The University of Chicago Press, 1977
KUHN, Thomas S. “Logic of Discovery or Psychology of Research?” Criticism and the Growth of Knowledge, (Ed. Imre Lakatos ve Alan Musgrave), London: Cambridge University Pres, 1979
KUHN, Thomas S. Bilimsel Devrimlerin Yapısı, (Çev. Nilüfer Kuyaş), İstanbul: Alan Yayıncılık, 1991
LAKATOS, Imre. “Popper on Demarcation and Induction”, Philosophy of Karl Popper, Book I, (Ed. Paul Arthur Schilpp), Illinois: Open Court, 1974
LAKATOS, Imre. “Methodology of Scientific Research Programmes” Criticism and the Growth of Knowledge, (Ed. Imre Lakatos and Alan Musgrave), Londra: Cambridge University Press, 1970
LOCKE, John, An Essay Concerning Human Understanding, (edited with a foreword by Peter H. Nidditch) Oxford : Clarendon Press;Oxford University Press, 1979
MEYERSON, Émile. Identity & Reality, (trans. By Kate Loewenberg, New York: The Macmillan Company, 1930 MILL, J.S., A System of Logic, London, J.W. Parker, 1862.
NIETZSCHE, F. Will To Power, (trans. W. Kaufmann & R.J.
Hollingdale), New York: Random House, 1967
PLATO, The Collected Dialogues of Plato, (ed. by Edith Hamilton and Huntington Cairns; with introduction and prefatory notes), Princeton, NJ: Princeton University Press, c1989.
POPPER, Karl. Conjectures and Refutations, New York: Harper& Row, 1963 POPPER, Karl. Objective Knowledge, Great Britain: Oxford University Pres, 1972
POPPER, Karl. Unended Quest, Illinois: Open Court Publishing Co., 1976
POPPER, Karl. The Logic of Scientific Discovery, New York: Routledge Press, 1992
QUINE, W.V.O. The Web of Belief, New York: Random House, Inc., 1970
QUINE, W.V.O. “Two Dogmas of Empricism”, The Theory of Knowledge, (Edit. Louis P. Pojman), Belmont: Wadsworth Publishing Company, 1993a
QUINE, W.V.O. “Epistemology Naturalized”, The Theory of Knowledge, (Edit. Louis P. Pojman), Belmont: Wadsworth Publishing Company, 1993b
SARP ERK ULAŞ FELSEFE SÖZLÜĞÜ (Hazırlayanlar: A.Bâki Güçlü; Erkan Uzun; Serkan Uzun; Ü. Hüsrev Yolsal), Bilim ve Sanat Yayınları, 2002, Ankara, XVI+1728 sayfa.
TEPE, Harun. Platon’dan Habermas’a Felsefede Doğruluk ya da Hakikat, Ankara: Ark Yayınevi, 1995
TEPE, Harun. “Viyana Çevresi Filozoflarında Doğrulama ve/veya Onaylama”, H.Ü. Edeb. Fak. Dergisi, Cilt 16, Sayı: 2, Ankara, 1999
URAL, Şafak. Pozitivist Felsefe, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1986

FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi-Cover

Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: Hamdi BRAVO

Arşiv