MISIR MESELESİ VE OSMANLI DEVLETİNDE PARADİGMA DEĞİŞMESİ

Biz bu makalede Osmanlı Devleti ile Mısır arasında yaşanan savaşın 1839- 1841 yılları arasını ele alarak, bunun Osmanlı Devleti’nde meydana getirdiği siyasî, ekonomik ve toplumsal değişmeleri incelemeye çalıştık. II. Mahmud, birçok reform yapmasına rağmen, zaman ve şartlar uygun olmadığı için paradigma değişikliğini gerçekleştiremedi. Osmanlı Devletini paradigma değişikliğine götüren 1839 yılında yaşanan 4 olay oldu. Bu olaylar; 24 Haziran’da Osmanlı ordusunun Nizip savaşında Mısır ordusuna yenilmesi, 2 Temmuz’da II. Mahmud’un ölüp yerine tecrübesiz Abdülmecid’in Padişah olması, bunun ardından Osmanlı donanmasının önemli bir kısmının bizzat komutanı Ahmed Fevzi Paşa tarafından götürülüp İskenderiye’de Mehmed Ali Paşa’ya teslim edilmesi ve 27 Temmuz’da Avrupa devletlerinin savaşa son verilmesi için her iki tarafa da ortak bir nota vermesidir. Bütün bu olayların halkta ve aydınlarda yarattığı şok ve bıkkınlık havası Mısır meselesinin ne pahasına mâl olursa olsun çözülmesi noktasında bir uzlaşma oluşturdu. Osmanlı Devleti’nde paradigma değişikliğinin mührü olan Tanzimat bu şartlarda 3 Kasım 1839’da ilan edildi.

Anahtar Kelimeler:

Mısır Meselesi, Tanzimat, Nizip Yenilgisi, Paradigma

The Egyptian Question and Paradigm Change in Ottoman State

PDF

___

Mısır Mesalihine Dâir İrâdât-ı Seniyye, İlk 4 Defter 1255-1257(1839-1841), T.T.K. Kütüphanesi, Ankara. Ahmed Cevdet Paşa, Maruzat, Yusuf Halaçoğlu Neşri, İstanbul, 1980.
……………, Tezakir I. II. III. Cavit Baysun Neşri, Ankara, 1963.
Ahmed Lütfi Efendi, Tarih-i Lütfi, c. 6-7, İstanbul, 1910.
Akşin, Sina, “1839’da Osmanlı Ülkesinde İdeolojik Ortam ve Osmanlı Devletinin Uluslararası Durumu”, Mustafa Reşid Paşa ve Dönemi Semineri, Ankara, 13- 14 Mart 1985, Ankara, 1994.
Altundağ, Şinasi, Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı, Mısır Meselesi 1831- 1841, I. Kısım, Ankara, 1988 . Bailey, Frank Edgar, “Palmerston ve Osmanlı Reformu 1834- 1839”, Çev. Yasemin Avcı, Tanzimat’ın 150. Yıldönümü Uluslararası Sempozyumu, Ankara, 31 Ekim- 3 Kasım 1989, Ankara, 1994.
Baykara, Tuncer, ”Mustafa Reşid Paşa’nın Medeniyet Anlayışı”, Mustafa Reşid Paşa ve Dönemi Semineri, Ankara, 13- 14 Mart 1985, Ankara, 1994.
Davutoğlu, Ahmet, Stratejik Derinlik, İstanbul, 2010.
Goryanof, Sergey, Rus Arşiv Belgelerine Göre Boğazlar ve Şark Meselesi, haz. Dr. Ali Ahmetbeyoğlu, Dr. İshak Keskin, İstanbul, 2006.
Göyünç, Nejat, ”Tanzimat’a Yöneltilen Eleştiriler”, Mustafa Reşid Paşa ve Dönemi Semineri, 13- 14 Mart 1985, Ankara, 1994.
Huntington, Samuel P., Medeniyetler Çatışması ve Dünya Düzeninin Yeniden Kurulması, çev. Mehmet Turhan, Cem Soydemir, İstanbul, 2010, s. 215, 224, 342
Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, c. V, Ankara, 2007.
Koloğlu, Orhan, İlk Gazete İlk Polemik (Vekayi-i Mısrıyye’nin Öyküsü ve Takvim-i Vekayi ile Tartışması), Ankara, 1989.
Kuhn, Thomas S., Bilimsel Devrimlerin Yapısı, çev. Nilüfer Kuyaş, İst., 1991.
Kutluoğlu, Muhammed H., The Egyptian Question (1831- 1841) The Expansionist Policy Of Mehmed Ali Paşa In Syria And Asia Minor And The Reaction Of The Sublime Porte, İstanbul, 1998.
Mustafa Nuri Paşa, Netayic ül-Vukuât, Kurumları ve Örgütleriyle Osmanlı Tarihi, III- IV. Cilt, sadeleştiren, notlar ve açıklamalar ekleyen Prof. Dr. Neşet Çağatay, Ankara, 1992.
Ortaylı, İlber, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul, 2006.
Özcan, Abdülkadir, “Cevad Paşa”, T. D. V İslam Ansiklopedisi, c. VII, İst., 1993.
Öztuna, Yılmaz, Büyük Osmanlı Tarihi, c. V, İstanbul, 1994.
Roderic, H. Davison, Osmanlı Türk Tarihi (1774- 1923), çev. M. Moralı, İst., 2004.
Shaw, S. J. - E. K. Shaw, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, çev. Mehmet Harmancı, İstanbul, 2006.