İSLAM’DA İTİKADİ MEZHEPLERİN TASNİF USULLERİ VE İBN HAZM

İslam’da İtikâdî mezheplerin tasnifi ve hangisinin doğru yolda olduğu konusu Hicrî üçüncü asırdan beri bir problem olarak devam edegelmiştir. Bu problemi, Hz. Peygamber’den aktarılan 73 fırka hadisiyle çözmeye çalışanlar olduğu gibi her dönemde var olan mezhepleri olduğu hal üzere tasnif edenler de olmuştur. 73 fırka hadisinde geçen 73 sayısını hakikat anlamında kabul eden müellifler olduğu gibi bu rakamı çokluktan kinaye olarak kabul edenler de olmuştur. Bu alimlerden İbn Hazm, mezhepleri diğer makālât müelliflerinden farklı olarak Ehl-i sünnet’e yakınlık ve uzaklıklarına göre tasnifte bulunmuş ve diğer mezheplere karşı Ehl-i sünnet itikadını savunmuştur. İbn Hazm’ın geliştirdiği bu metodun araştırmacılarımızın pek dikkatini çekmediği kanaatindeyiz. Bu araştırmamızda dikkatlerden kaçan bu hususun anlaşılması için diğer makālât müellifleri tasnifleriyle İbn Hazm’ın tasnifini karşılaştırma yoluna gittik. Makalemiz, İbn Hazm’ın bu problemi nasıl çözdüğünü konu edinmektedir

Anahtar Kelimeler:

Mezhep, Makālât, Milel ve Nihal, 73 Fırka, Ehl-i sünnet

The Issue Of The Classification Of The Belief Sects in Islam and Ibn Hazm

The issue of the classification of the belief sects in İslam and of which is the right path has been a problem since the third century of Hicri. As there were those who tried to solve this problem on the gound 73 divisions hadith ordered by the Prophet as well as those who classified the sects as they are existed in each period. While some accept 73 number as the real meaning in the 73 divisions hadits and also there has been some who accept the number 73 as the allusion for plural. For this purpose, Ibn Hazm, different from our authors who classify sects of Ahl-i sunnah developed the perspective of Ahl-i sunnah and advocated the Ahl-i sunnah faith against other sects. We believe that this understanding developed by Ibn Hazm did not attract the attention of our researchers. In order to understand this issue which escape one’s noice, we have tried to compare the classifications of our other authors with those of Ibn Hazm. Our article deals with Ibn Hazm solves this problem

Keywords:

Denomination, Articles, Milel and Nihal, 73 Divisions, Ahl Sunnah.,

PDF

___

Ahmed b. Hanbel, el-Müsned. Thk. Şuayb Arnavud vdğ., 50 Cilt, Müessetü’r-Risale, Beyrut, 1999.
Arikan, Âdem, “Ebu’l-Kâsım el-Belhî (el-Ka’bî), Kitâbu’l-Makālât”. e-Makalat Mezhep Araştırmaları https://doi.org/10.18403/emakalat.498135. 11/2 (30 Aralık 2018): 497-506.
Bağdadî, Abdülkadir, Mezhepler Arasındaki Farklar, 7. Bs., Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 2014.
Buhârî, Ebi Abdillah Muhammed b. İsmail, Sahîh, Daru İbn Kesir, Beyrut, 2002.
Cürcânî, Eş-Şerif Ali b. Muhammed, Kitabü’t-Ta’rifât, Daru’r-Reyyân li’t-Türas, Kahire
Dârimî, Abdullah b. Abdurrahman, Müsned, Riyad, Dâru’l-Muğnî, 2000.
Dr. Muhammed İbrahim Nesr-Dr. Abdurrahman Umeyre, El-Fasl fi’l-milel ve’l-ehvâi ve’n-nihal muhakkikleri, Dâru’l-Cîl, Beyrut, 1999.
Ebu Davud, Süleyman bin Eş’es el-Ezdî es-Sicistânî Sünen, Thk. Şuayb Arnavud- Muhammed Kamil, Dâru Risale el-Alemiyye, Lubnan, 1420.
Ebu Zehra, Muhammed, İslam’da İtikâdî, Siyasi ve Fıkhî Mezhepleri Tarihi, Trc. Kaya Sıbğatullah. Anka Yayınları, Ankara, t.y.
Ebu’l-Kasım el-Belhi- el-Kâdî Abdülcebbar, Fadlü’l-İ’tizâl ve Tabakatu’l-Mu’tezile, Thk. Fuad Seyyid, 1 Cilt., Ed-Dâru’t-Tunusiyye, Tunus, t.y.
El-Belhî, Ebu’l-Kāsım Abdullah b. Ahmed, Kitab’ul-Makālât ve mahu uyunu’l-mesâl ve’l-cevâbât, Thk. Hüseyin Hansu-Racih Kurdî-Abdülhamid Kurdî, 1 Cilt. Kuramer-Dârü’l-feth, İstanbul, 2018.
Enis İbrahim, Abdülhalim Mensur, Mucemu’l-vesît, 1 Cilt, el-Mektabetü’l-İslamiyye, İstanbul, t.y.
Eş’arî, Ebu’l-Hasan Ali b. İsmail, Makālât’ül-İslamiyyîn, Thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid, 2 Cilt. Kahire, Mektebetü’n-Nehde, 1950.
Fığlalı, Ethem Ruhi, Çağımızda İtikadî İslâm Mezhepleri, Birleşik Yayıncılık, İstanbul, 1999.
Harman, Ömer Faruk, “Milel ve Nihal”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, 30: 57-58, Türkiye Diyanet Vakfı, 2005.
İbn Hazm, Ebu Muhammed Ali b. Ahmed, el-Fasl fi’l-mileli ve’l-ehvâi ve’n-nihal, Thk. Aburrhman Umeyra Muhammed İbrahim Nasr, 1-5 Cilt, Dâru’l-Cîl, Beyrut, 1996.
İbn Kesîr, Ebu’l-Fida İsmail bin Omer, Tefsirü’l-Kur’ani’l-Azîm, Thk. Dr. Muhammed İbrahim El-Benna vdğ.leri, 8 Cilt, Kahraman, İstanbul, 1984.
İbn Mâce, Ebu Abdullah Muhammed b. Yezid, Sünen, Thk. Muhammed Fuad Abdülbakî, Daru’l-Hadâre, Riyad, 2015.
İbn Munzur, Cemaleddin b. Muhammed b. Muhammed b. Mukerrem, Lisânü’l-’Arab, 15 Cilt, Daru Sâdır, Beyrut, t.y.
İsfahanî, Rağıb, el-Mufredat fî Ğaribi’l-Kur’an, Kahraman, İstanbul,1986.
İsferâyinî, el-İmamü’l-Kebir Ebi’l-Muzaffer, Et-Tebsir fi’d-Din, Alemü’l-Kütüb, Beyrut, 1983.
Keleş, Ahmed, “73 Fırka Hadisi Üzerine Bir İnceleme”, Marife Dergisi /Konya 5/3 (2005): 24-45.
Kevserî, Muhammed Zahid, İmâm-ı Azam’ın Beş Eseri, Trc. Mustafa Öz, İstanbul, Kalem Yayıncılık, 1981.
Kılavuz, Ahmed Saim, İman-Küfür Sınırı Tekfir Mes’elesi, 2. Bs., Marifet Yayınları, İstanbul, 1984.
Kubat, Mehmet, “73 Fırka Hadisi’ni Yeniden Düşünmek”, İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/2 (2012): 9-45.
Kubat, Mehmet, Hasan el-Basrî Hayatı, İlmi Kişiliğive Kelam İlmindeki Yeri, Çıra Yayınları, İstanbul, 2008.
Kutlu, Sönmez, Mezhepler Tarihine Giriş, Dem Yayınları, İstanbul, 2010.
Malatî, Ebu’l-Huseyin, Et-Tenbih ve’r-red ala ehli’l-ehvai ve’l-bida’, Thk., Muhammed Zahid El-Kevserî, mektebetü’l-Ezheriye Li’t-Türas, Kahire,1993.
Malik b. Enes. Muvatta’, Thk. Muhammed Fuad Abdülbakî, Daru İhyai’t-Türasü’l-Arabî, Beyrut, 1094.
Müslim, Ebu’l Hasan en-Nîsâbûrî, Sahîh, Dârü Tayyibe, Riyad, 1426.
Öz, Mustafa, Başlangıçtan Günümüze İslam Mezhepleri Tarihi, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2014.
Razî, Fahrüddin, İ’tikadâtu fıraki’l-Müslimîn ve’l-müşrikîn, Thk. Alî Samî en-Neşşâr, Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, Beyrut, 1982.
Şehristânî, Muhammed b. Abdülkerim b. Ebi Bekr, El-Milel ve’n-nihal, Thk. Muhammed Seyyid Kîlânî, 2 Cilt, Mektebetü Mustafa el-Bânî, Kahire, 1961. Almaany, https://www.almaany.com/ar/dict/ar-ar/%D9%85%D9%84%D8%A9/. El-Meanî”, Erişim: 22 Temmuz 2019
Team, Almaany, “ ﱐﺎﻌﳌا ﻢﺠﻌﻣ ﺔﻴﺑﺮﻌ ﻟا ﺔﻐﻠﻟا ﻢﺟﺎﻌﻣ ﰲ ﰊﺮﻌﻟﺑﺎ ﺐﻫﺬﻣ ﲎﻌﻣ و حﺮﺷ و ﻒﻳﺮﻌﺗ - ﻂﻴﶈا سﻮﻣﺎﻘﻟا، بﺮﻌﻟا نﺎﺴﻟ، ﺪﺋاﺮﻟا، ﺮﺻﺎﻌﳌا ﺔﻴﺑﺮﻌﻟا ﺔﻐﻠﻟا، ﻂﻴﺳﻮﻟا ﻢﺠﻌﳌا ،ﻊﻣﺎﳉا
ﺔﺤﻔﺻ ﰊﺮﻋ ﰊﺮﻋ ﻢﺠﻌﻣ”. Erişim: 23 Temmuz 2019.
https://www.almaany.com/ar/dict/ar-r/%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8/.
Tirmizî, Ebi ’İsâ Muhammed b. ’İsâ, Sünen, Thk. Dr. Beşşar b. ’Avvad, Daru’l-Garbu’l- İslâmî, Beyrut, 1996.
Topaloğlu, Bekir, “Fırka”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, XII, Türkiye Diyanet Vakfı, 1996
Topaloğlu, Bekir-Çelebi, İlyas, Kelâm terimleri sözlüğü, Genişletilmiş ve Gözden geçirilmiş dördüncü basım, İSAM Yayınları, İstanbul, 2015.
Türcan, Galip, “İbn Hazm’a Göre Ehl-i Sünnet Kavramının İçeriği”, Milel ve Nihal 6/3 (2009): 81-95.
Üzüm, İlyas, “Mezhep”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2004.
Yaran, Rahmi, “Bid’at”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, VI, 129-131. Türkiye Diyanet Vakfı
Yavuz, Yusuf Şevki, “Ehl-i Bid’at”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, X, s. 501-505, Türkiye Diyanet Vakfı, 1994.
Yavuz, Yusuf Şevki, “Ehl-i Sünnet”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, X, s. 525-530, Türkiye Diyanet Vakfı, 1994.
“ﺔﻗﺮﻓ ﲔﻌﺒﺳو ﻊﻀﺑ ﱃإ ﺔﻣﻷا قﺮﻔﺗ ﺚﻳﺪﺣ ﺞﻳﺮﲣ”. Erişim: 21 Temmuz 2019. http://www.ibnamin.com/73.htm.