1908-1918 YILLARI ARASINDA OSMANLI DEVLETiNDE SiYASi HAREKETLER

1789 Fransız ihtilaliyle gelen fikri akımlar Osmanlı Devletini de etkisi altına aldı. Sanayii devrimini tamamlayan batı, Osmanhyı rehavet içindeyken yakaladı. Batı Osmanlıya kesin olarak üstünlüğünü kabul ettirdi. Kalkınma çabalarına giren Osmanlı, Batının kendilerine yegane reçete olarak sunduğu Isiahat hareketi azınlıklar için bir umut ve bir haktı. Bunu gören sözde aydınlar bu ıslahat hareketlerinin amansız savunucuları oldular. Nihayet ülkeye huzur getirecek Meşrutiyet 1876 yılında ilan edildi. Meşrutiyet Padişah otoritesini kaldırdı ve meclis hakimiyetini kurdu. Seçimler yapıldı. İlk meclisteki mebus dağılımı şöyleydi. Mebusların 67'si Müslüman, 46'sı gayri-müslim'di(l), 23 Aralık 1876'da Beyazıt Meydanında ilan edilen Meşrutiyete ilgi hayli fazlaydı. Türkler, Rumlar ve Ermeniler kendi dillerinden nutuklar söylediler. Hıristiyan ruhani lideri, Sadrazam Mithat Paşa'yı ziyaret ederek tebrik ve teşekkürlerde bulundu(2). Meclis, parti grupları yerine Milliyet gruplarının mücadelesi haline dönüştü. Anayasanın şahsi hürriyetini gayr-i müslim unsurlar milli hürriyet, hatta muhtariyet ve istiklai hakkı manasma alıyorlardı. Anayasaya göre resmi dil Türkçe olduğu halde, Ermeni ve Rum mebuslar kendi dillerinin de remi dil olmasım isteyecek kadar ileri gidiyorlardı(3). Bu durumu gören ll.Abdulhamid 13 Şubat 1878'de meclisi süresiz tatil etti. Padişah meclisi tatil etmesime rağmen Anayasa'yı kaldırmadı.

___

  • M. Şükrü Hanioğlu, Osmanlı ittihad ve Terakki Cemiyeti ve Jön Türklük, I, İstanbul 1989, Sina Akşin, Jön Türkler ve ittihad ve Terakki, istanbul 1987.