Ham Petrol Fiyatları ile Makroekonomik Ve Finansal Göstergeler Arasındaki Karşılıklı İlişkinin VAR Modeli İle Analizi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama

Bu çalışmanın amacı petrol fiyatları ile BIST100, BIST Sanayi, BIST Kimya, Petrol&Plastik, Dolar/TL, faiz oranı değişkenlerinin karşılıklı duyarlılıklarını ve etkileşim derecelerini analiz etmektir. Söz konusu ama ulaşabilmek için 2005:01-2020:06 dönemi aylık verileri kullanılarak Vektör Otoregresif (Vector Autoregression –VAR) yönteminden yararlanılmıştır. VAR metodu ile değişkenler arasındaki karşılıklı ilişki test edilmiştir. Ayrıca değişkenler arasındaki dinamik ilişkiler on dönem boyunca varyans ayrıştırma ve etki-tepki fonksiyonları ile belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışmadan elde edilen ampirik bulgulara göre BIST100 endeksinden ham petrol, faiz oranı, BIST Sanayi ve BIST Kim, Petrol&Plastik endeksine doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisi saptanmıştır. Çalışmada ayrıca BIST Kim, Petrol&Plastik endeksi ile Dolar/TL ve faiz değişkeni arasında bir nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir. Varyans ayrışım sonuçlarına göre BIST100 ve BISTKimya, Petrol&Plastik değişkenlerinin varyansında ki değişimlerin önemli oranda değişkenlerin kendisi tarafından açıklandığı bulgusuna ulaşılmıştır. BIST Sanayi endeksini en çok açıklayan değişkenin ise BISTKimya, Petrol&Plastik endeksinin olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Ham Petrol, Makroekonomik Ve Finansal Göstergeler, VAR, Granger Nedensellik

PDF

___

Asteriou, D., Dimitras, A. ve Lendewig, A. (2013), “The Influence of Oil Prices on Stock Market Returns: Empirical Evidence from Oil Exporting and Oil Importing Countries”, International Journal of Business and Management, Vol.8, No.18, s.101- 120.
Basher, S.A., Sadorsky, P. (2006), “Oil Price Risk and Emerging Stock Markets”, Global Finance Journal, Vol.17, s.224–251.
Bayraktutan, Yusuf - Arslan, İbrahim - Özkan, Gökçen Sayar - Çevik, Filiz Sanal (2012), “Industrıal Sector Energy Consumptıon In Turkey- The Relatıonshıp Between Economıc Growth (1970-2010)”, Journal of Economics and International Finance, 4 (2) ss. 30-35. doi: 10.5897/jeif11.140
Berk, I. ve Aydogan, B. (2012), “Crude Oil Price Shocks and Stock Returns: Evidence from Turkish Stock Market under Global Liquidity Conditions”, Institute of Energy Economics Institute of Energy Economics Working Paper No.12/15.
Cong, R. G., Wei, Y. M., Jiao, J. L. ve Fan, Y. (2008). Relationships Between Oil Price Shocks and Stock Market: An Empirical Analysis From China. Energy Policy, 36, 3544-3553.
Çakmak, E., Aksu, H. ve Başar, S. (2002). “Fisher Hipotezi’nin Türkiye Açısından Değerlendirilmesi: 1989-2001”, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 16(3-4), 31-40.
El-Sharif I., Brown, D., Burton, B. Nixon B. ve Russell, A. (2005). “Evidence on the Nature and Extent of the Relationship Between Oil Prices and Equity Values in the UK”, Energy Economics, 27, 819-830.
Eyüboğlu, Kemal - Eyüboğlu, Sinem (2016) , “Doğal Gaz ve Petrol Fiyatları ile BIST Sanayi Sektörü Endeksleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”, Journal of Yaşar University, 11 (42), ss. 150-162.
Granger, C.W.J. (1969). “Investigating Causal Relations by Econometric Models and Cross – spectral Methods”, Econometrica, 37(3), 424-438.
Gujarati, D.N. ve Porter, D.C. (2012). Temel Ekonometri, (Çev: Ü. Şenesen ve G. G. Şenesen), Literatür Yayınları, Beşinci Basımdan Çeviri.
Güler, S., ve Nalın, H. T. (2013). Petrol Fiyatlarının İMKB Endeksleri Üzerindeki Etkisi. AİBÜ-İİBF Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi. Ss-79-97.
Güngör, Bener - Yerdelen Kaygın, Ceyda (2015) , “Dinamik Panel Veri Analizi İle Hisse Senedi Fiyatını Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi”, KAÜ İİBF Dergisi, 6(9), ss. 149-168.
Huang, Shupei - An, Haizhong - Gao, Xiangyun - Sun, Xiaoqi (2017), “Do Oil Price Asymmetric Effects On The Stock Market Persist In Multiple Time Horizons?”, Applied Energy, 185 (Part 2), pp. 1799-1808.
Kaneko, T. ve Lee, B. (1995), “Relative Importance of Economic Factors in the US and Japanese Stock Markets”, Journal of the Japanese and International Economies, 9(3), 290-307.
Kapusuzoğlu, A. (2011), “Relationships between Oil Price and Stock Market: An Empirical Analysis from Istanbul Stock Exchange (ISE) ”, International Journal of Economics and Finance, Vol.3, No.6, s.99-106.
Le, T.H. ve Chang, Y. (2011), “The Impact of Oil Price Fluctuations on Stock Markets in Developed and Emerging Economies”, Singapore Economic Review Conference.
Öget, Emrah - Şahin, Süleyman (2017), “Hisse Senetleri ile Altın Ons Fiyatları ve Ham Petrol Fiyatları Arasındaki Eşbütünleşme İlişkisi: Bist 100”, Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (11), ss. 637-653.
Özmerdivanlı, A. (2014). Petrol Fiyatları ile BIST 100 Endeksi Kapanış Fiyatları Arasındaki İlişki. Akademik Bakış Dergisi, 43.
Sadorsky, P. (1999), “Oil Price Shocks and Stock Market Activity”, Energy Economic, Vol.21, s.449-469.
Sari, R. ve Soytas, U. (2006) “The Relationship between Stock Returns, Crude Oil Prices,Interest Rates and Output: Evidence from a Developing Economy”, The Empirical Economics Letters, 5 (4), ss.205-220.
Sims, C. A. (1980). “Macroeconomics and Reality”, Econometrica, 48(1), 1-48.
Ünlü, U. ve Topçu, M. (2012), “Do Oil Prices Directly Affect Stock Markets: Evidence from Istanbul Stock Exchange”, İktisat, İşletme ve Finans, Cilt.27, Sayı.319, s.75-88.
Yaylalı, M., ve Lebe, F. (2012). İthal Ham Petrol Fiyatlarının Türkiye’deki Makroekonomik Aktiviteler Üzerindeki Etkisi. Marmara Üniversitesi IIBF Dergisi, 43-68.
Yurdakul, F. ve Akdaş, S.B. (2020). Türkiye Ekonomisinde Altın ve Petrol Fiyatlarının Makroekonomik Değişkenlerle İlişkisi. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi Özel Sayı (2020) 22-37 e-ISSN 2667-405X.