OSMANLI DEVLETİ’NDE YAHUDİLİK: EBÜZZİYA TEVFİK’İN MİLLET-İ İSRAİLİYE KİTABI
Öz: Bu makalede Osmanlı düşüncesi üzerindeki Avrupa etkisinin farklı bir boyutu; ‘antisemitizm’ ele alınmıştır. İlk olarak, Osmanlı İmparatorluğu’nda antisemitizmin doğuşu ve genel seyri üzerinde durulmuştur. Daha sonra, önemli bir Osmanlı düşünürü ve gazetecisi olan Ebüzziya Tevfik’in ‘Millet-i İsrailiye’ başlıklı kitabı kitabı değerlendirilmiştir. Söz konusu kitap Osmanlılarda Yahudi halkına hasredilmiş ve antisemitik söylemlerin izlerini taşıyan ilk eser olması sebebiyle örnek metin olarak incelenmiştir. Çalışmada öncelikle Antisemitizm kavramı üzerinde durulmuş, Antisemitizmin ortaya çıkışı ve temelleri bağlamında Yahudilerin Avrupa dönemi hakkında bilgiler sunulmuştur. İkinci olarak Osmanlı’da dini temelli Yahudi karşıtlığı da çalışmamızın hedefi bağlamında ayrı bir başlık olarak yerini almıştır. Üçüncü olarak ise örnek metnin yazarı Ebüzziya Tevfik ve Millet-i İsrailiyesi’ne ayrılmıştır. Bu bağlamda yazarın genel hatlarıyla düşünceleri anlatılmış ve sonrasında “Millet-i İsrailiye” başlıklı kitabın inceleme konusu dâhilinde analizi yapılmıştır. Çalışmanın amacı genel hatlarıyla Yahudi tarihinde antisemitizmin ortaya çıkışının ve Osmanlı Devletindeki Avrupa kökenli tezahürlerini açıklamaktır. Ayrıca bu çalışmada Osmanlı Devleti ve Avrupa dönemi Yahudiliğinin tarihine de değinilerek antisemit söylemlerin ortaya çıkışından önce ve sonra her iki toplumda Yahudi halkına karşı takınılan tavrın net olarak ortaya konulması amaçlanmıştır. Ebüzziya Tevfik’in Millet-i İsrailiye başlıklı eseri, Osmanlı Devletin’de Yahudi tarihine hasredilmiş ilk eser olma hüviyetindedir. Antisemitik söylem izleri taşıyan bu eser Osmanlı düşüncesinde antisemitizmin Avrupalı kökenleri bağlamında bize önemli bilgiler sunmaktadır.
Anahtar Kelimeler:
Antisemitizm, Avrupa, Osmanlı, Ebüzziya Tevfik
___
- ARI, Tayyar, Vadedilmiş Topraklar İnancı, Yahudi Karşıtlığı ve Siyonizm Üzerine Tarihsel Bir İnceleme, Yayınlanma Tarihi: 12 Kasım 2015, Erişim Tarihi: 16 Nisan 2016. http://www.kenandabirkuyu.org/vadedilmis-topraklar-inanci-yahudi-karsitligi-ve-siyonizm-uzerine-tarihsel-bir-inceleme AYDIN, Fuat, Genel Hatlarıyla Yahudilik, İnsan yayınları, İstanbul, 2004.BESALEL, Yusuf, Osmanlı İmparatorluğu döneminde antisemitizm, Yayımlanma Tarihi: 20 Ağustos 2014, Erişim Tarihi: 21 Nisan 2016. http://www.salom.com.tr/haber-92091-osmanli_Imparatorlugu_ doneminde_antisemitizm.htmlBRAUDE/LEWİS, Benjamin/Bernard, Osmanlı Devleti İçerisindeki Hıristiyanlar ve Yahudiler, (Çev: Halil Erdemir-Hatice Erdemir), Celal Bayar Üniversitesi - Academia.eduDURALI, Şaban Teoman, Çağdaş Küresel Medeniyet, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2003. EBÜZZİYA, Ziyad, Ebüzziya Tevfik, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt :10.FIRESTONE, Reuven, İslamofobi&Antisemitizm:Tarihi Seyir ve İmkânlar, Arhces Quarterly, 4: 7, 2010: http:www.academia.edu//İslamofobi and Antisemitizm Tarihi Seyir ve İmkânlar. GEDİKLİ BERBER, Şarika, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Geçişte Yahudilerin Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ne Uyum Süreci: Moiz Kohen Örneği, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/4, Fall 2012, p. 1779-1800, AnkaraGÜNDOĞDU, Fahriye, Ebüzziya Tevfik’in Türk Basımcılığına Getirdiği Yenilikler ve Türk Kütüphaneciliğine Katkıları, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kütüphanecilik Bilim Dalı Bilim Uzmanlığı Tezi, Ankara, Ekim, 1982.GÜR, Alim, Ebüzziya Tevfik’in Hayatı, Dil, Edebiyat, Basın, Yayın ve Matbaacılığa Katkıları, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Doktora Tezi, Ankara, 1990.HALDUN, İbn-i, Mukaddime, (Çev: Zakir Kadiri Ugan), M.E.B. Yayınları, İstanbul, 1997. ŞENAY, Bülent, Yahudi-Hıristiyan İlişkileri Tarihi ve Anti-Semitizm-Oryantalizm İlişkisi, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Cilt: 11, Sayı:2, 2002. TÜRESAY, Özgür, “Osmanlı İmparatorluğu’nda antisemitizmin Avrupalı kökenleri üzerine birkaç not Ebüzziya Tevfik ve Millet-i İsrâiliye (1888)”, Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar, Sayı 6, Güz 2007 - Kış 2008, ss. 101-104.TEVFİK, Ebüzziya, Millet-i İsrailiye, Matbaa-ı Ebuzziya, Kostantiniye, 1305 (1886).
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2017
- Yayıncı: Muhammed Mustafa KULU