VÂCİB VE MÜMKÜN KAVRAMLARININ KULLANIM FARKLILIĞI

Vâcib ve mümkün kavramları İslam filozofların çok sıklıkla kullandıkları kavramların başında gelir. En çok kullanıldıkları alan metafizik ve mantığın müveccehe konusudur. Ortak kullanıma sahip olan vâcib ve mümkün kavramları iki disiplinde farklı bağlamlarda ele alınır. Metafizikte vâcib ve mümkün “varlık olması bakımından varlık” çerçevesinde ve illet konusuyla ilintili olarak incelenir. Müveccehede ise “bilinenden bilinmeyene ulaştırması bakımından ikinci tümeller” çerçevesinde ele alınır. Buna bağlı olarak da kullanımı çeşitlilik gösterir. Fahreddin Râzî’ye vâcib dört, Tûsi’ye göre altı şekilde kullanılır. Mantıkta mümteni ile vasıflanmayacak herşeye mümkün denirken dört ayrı kullanımı söz konusudur. Bu makalede, ortak kullanıma sahip olan vâcib ve mümkün kavramlarının metafizikteki kullanımlarıyla müveccehedeki kullanımlarının farkı üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Vâcib/Zorunluluk, Mümkün, metafizik, Müveccehe/ Modalite.

The concept of necessity (vâcib) and posibility(mümkün) very often used by Islamic philosophers. Metaphysics and logic is the most used. Joint use of the concepts of necessity and posibility the two disciplines with are handled in different contexts. Necessity and metaphysics is possible “in terms of being asset entity” in connection with the subject are examined within the framework of the cause . If modality “from the known into the unknown in terms of transport, the second problem of universals” are considered within the framework. This will vary depending on use. The metaphysics of the cause is the distinction between possible and necessity. At the modality Fahreddin Râzî necessity to four, six-way used by Tûsi. In this article, the possible joint use of the concepts of necessity and metaphysics with a difference in their use modality focused on their use.

Keywords:

imperative, Possible, Metaphysics, Modality.,

PDF

___

Abdunnafi İffet Efendi, Fenn-i Mantık, İstanbul 1295, c. II
Cüneyt Kaya, İslam Felsefesinde Metafi zik Bir Problem Olarak İmkan, (Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul.Ü. S.B.E, İstanbul 2008
Fahreddin er-Râzî, Şerhu Uyûni’l-Hikme, thk. Ahmed Hicazi Sakka, Mısır 1373(hş.), c.III
Fahreddin Râzî, Şerhü’l-İşârât I, thk. Ali Rıza Necefzade, İran h. 1383
Farabi, Peri Hermanes(Kitâbu’l-İbâre), nşr. Mübahat Türker Küyel, Ankara 1990
Hayrani Altıntaş, İbn Sînâ Metafi ziği, Ankara 1997
İbn Sînâ, İşârât, çev: A. Durusoy-M.Macit-E.Demirli, İstanbul 2005
İbn Sînâ, Kitâbu Ta’likât, tahk: Hasn Mecid Ubeydi, Suriye 2011
İbn Sînâ, Kitabü’n-Necât, tahk. Macit Fahri, Beyrut 1985, c. II
İbn Sînâ, Şifâ-Burhan, çev. Ömer Türker, İstanbul 2006
İbn Sînâ, Şifâ-İbâre, çev: Ömer Türker, İstanbul 2006
İbn Sînâ, Şifâ-Metafi zik I, çev. Ekrem Demirli-Ömer Türker, İstanbul 2004
İbn Sînâ, Şifâ-Metafi zik II, çev. Ekrem Demirli-Ömer Türker, İstanbul 2005
İsmail Köz, İslam Mantıkçılarında Modalite Teorisi (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara Ü. 2000
Kutbeddin Râzi, Levâmiu’l-Esrar fi Şerh-i Metaliu’l-Envâr, İstanbul 1303
Kutbeddin Râzi, Tahriru’l-Kavâidi’l-Mantıkıyye fi Şerhi’ş-Şemsiye, h.1288
Nasıreddin Tûsî, Esâsü’l-İktibas, Tahran 1988
Nasıreddin Tûsî, Şerhü’l-İşârât ve’t-Tenbîhât I, tahk. Süleyman Dünya, Beyrut 1993
Robert Wisnovsky, İbn Sînâ Metafi ziği Kaynakları ve Gelişimi, çev: İbrahim Halil Üçer, İstanbul 2010
Seyyid Şerif Cürcâni, el-Mantık’ul-Menhecî lil-Mübtediiyyin, Pakistan h. 1420
Şaban Haklı, Farabi Ve İbn Sînâ’da Modal Mantığın Bazı Temel Kavramlarının Mantıksal Ve Ontolojik İçeriği, Felsefe Dünyası Dergisi, y.2004/1

ISSN: 1301-0875
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 1990
Yayıncı: TUFED Adına Prof. Dr. Murtaza KORLAELÇİ

Arşiv