Ömer BOZKURT

RECONCILIATION OF PHILOSOPHY AND RELIGION AS FOUNDATION OF ETHICS IN KINALIZADE ALI EFENDI

Felsefe tarihinde ahlâk, farklı şekillerde temellendirilıniştir. Bu temellendirmeler genel olarak "din dışı" ve "dinî" temellendirmeler olınak üzere iki grupta belirtilebilir. Başka sınıflandırmalar yapmak da mümkündür. Burada din dışı temellendirmeden kast edilen felsefî temellendirmelerdir. Önemli bir Müslüman düşünür olan Kınalızâde Ali Efendi (1510 Isparta 1572 Edirne), Ahlâk-ı Alâî adlı eserinde ahlâk anlayışını ortaya koymuştur. O, hem felsefi mirastan hem de dini kaynaklardan yararlanmıştır. Dolayısıyla o, ahlâkı temellendirmede iki temel unsuru fazlasıyla önemsemiştir: Felsefe ve din ya da akıl ve vahiy. Nitekim Kınalızâde, bir ahlâk konusunu ele aldığında felsefî açıklamalar ve filozof görüş- lerinin ardından sürekli bir şekilde dinî kaynaklara atıflarda bulunmuştur. Başka bir ifadeyle felsefî temellendirmenin ardından dinî temellendirmeyi de yapmış- tır. Bu da bize Kınalızâde'nin felsefe-din uzlaştırmasını, ahlâkı temellendirmede kullandığını göstermektedir. Bu bağlamda, çalışmamızda Kınalızâde'nin Ahlâk-ı Alâî eseri çerçevesinde, onda ahlâkın felsefî-dinî temelini, birtakım ömekler-- le ortaya koymaya çalışacağız ve bunu yaparken Nasîruddin Tüsî'nin Ahlâk-ı Nâsırî'siyle karşılaştırmayı ihmal etmeyeceğiz.

KINALIZADE ALİ EFENDİ’DE BİR AHLAK TEMELLENDİRMESİ OLARAK FELSEFE-DİN UZLAŞTIRMASI

In history of philosophy, the ethics is founded in different ways. These foundations can be generally stated in two groups: Non-religious and religious foundations. It is possible to make other classifications. Here, non-religious foundation means philosophical foundation. Kınalızâde Ali Efendi (1510 Isparta 1572 Edirne), an important Muslim thinker, presented his idea of morality or ethics in his work titled Akhlaq-i Alâî. He benefıted from both philosophical heritage and religious sources. Therefore he gave lot of importance to two elements in his foundation of ethics: Philosophy and religion or reason and revelation. Hence when Kınalızâde discussed subject of ethics, he continuingly addressed to religious sources after presenting philosophical explanation and philosophers’ ideas. In the other words, after philosophical foundation he makes religious foundation. This shows us that Kınalızâde used reconciliation of philosophy and religion in foundation of ethics. In this context, in this study we try to present Kınalızâde’s philosophical and religious foundation of ethics in frame of his Akhlaq-i Alâî with some examples and comparing with Nasir al-Din Tüsî’s Akhlaq-i-Nasiri.

PDF

___

Algül, Hüseyin, “Kınalızâde Ali Efendi”, Ahlâk—ı Alâî, Tercüman 1001 Temel Eser, Haz: Hüseyin Algül, Bas. Tar. ve Yeri Yok, ss. 13—24.
Anay, Harun, Celaleddin Devvanî Hayatı Eserleri Ahlâk ve Siyaset Düşüncesi, Basılmamış Doktora Tezi, İÜSBE, İstanbul 1994.
......... ,“Devvanî”, DİA, TDV Yay., Istanbul 1994, c. IX.
Aristoteles, Nikomakhos ’a Etik, Ayraç Yay., Çev. Saffet Babür, Ankara 1997.
Bertrand, Alexsis, Ahlâk Felsefesi, Çev. Salih Zeki, Sad. Hayrani Altıntaş, Akçağ Yayınları: Ankara 2001.
Cevizci, Ahmet, İlkçağ Felsefesi Tarihi, Asa Yayınları: Bursa 2006.
..,Etiğe Giriş, Paradigma Yayınları. İstanbul 2008.
ÇağrıcıMustafa, İslam Düşüncesinde Ahlak, DEM Yayınları. Istanbul 2006.
Demirkol, Murat, Nasîreddin üsınin Ahlâk Felsefesine Etkisi, Fecr Yayınları: Ankara 201 1.
Doğan, Enfel, “Kınalızâde Ali Efendi’ nin Hayatı, Eserleri ve Türkçe Kaleme Alınmış İlk Ahlâk Kitabı. Ahlâk—ı Alâî”, Türk Dünyası Araştırmaları, sy. 168, Istanbul 2007, ss. 73— 88.
Field, G.Ç., “Ahlâk Felsefesi Nedir”, Çev. Recep Kılıç, Felsefe Dünyası, Temmuz 1992, sy. 4.
Gafarov, Anar, Nasirüddin üsi ’nin Ahlâk Felsefesi, İsam Yayınları: İstanbul 201
Gazali, İhyâü Ulümi’d—a'în, Çev: Ahmet Serdaroğlu, Bedir Yayınları: İstanbul,1993.
Kılıç, Recep, Ahlâkın Dinî Temeli, TDV Yayınları: Ankara 1996. ......... “Ahlâkı Temellendirrne Problemi”, Felsefe Dünyası, Temmuz 1993, sy. 8.
Kınalızâde Ali Efendi, Ahlâk—ı Alâî: Ahlâk İlmi, Tercüman 1001 Temel Eser, Baskıya haz: Hüseyin Algül, Bas. Tar. ve Yeri Yok.
......... Ahlâk—ı Alâî: Devlet ve Aile Ahlâkı, Baskıya haz: Ahmet Kahraman, Tercüman 1001 Temel Eser, Bas. Tar. ve Yeri Yok.
......... Ahlâk—ı Alâî, Haz: Mustafa Koç, Klasik Yayınları: İstanbul 2007.
Koç, Mustafa, “Giriş”, Ahlâk—ı Alâî, Haz: Mustafa Koç, Klasik Yayınları: İstanbul 2007.
Levend, Agah Sırrı, “Ümmet Çağında Ahlâk Kitaplarımız”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı, Belleten, 1963.
Nuttall, Jon, Ahlâk Üzerine Tartışmalar Etiğe Giriş, Çev. Abdullah Yılmaz, Ayrıntı Yayınları: İstanbul 1995.
Oktay, Ayşe Sıdıka, Kınalızâde Ali Efendi ve Ahlâk—ı lâî, İz Yayınları: İstanbul 201
......... “Kınalızâde Ali Efendi’nin Nefs Konusundaki Görüşleri”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy.8, Isparta 2001.
......... “Kınalızâde Ali Efendi’nin Hayatı ve Ahlâk—1 Alâî İsimli Eseri”, Divân, yıl. 7, sy. 12, İstanbul 2002.
Özlem, Doğan, Etik Ahlâk Felsefesi, Say Yayınları: İstanbul 2010.
Öztürk, Hüseyin, Kınalızâde Ali Çelebi ’de Aile, Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı, Bilim Serisi 3, MN Ofset: Ankara 1990.
Tatar, Burhanettin, “Ahlâkın Kaynağı”, İslam’a Giriş Ana Konulara Yeni Yaklaşımlar, Ed. Bünyamin Erul, DİB Yayınları: Ankara 2007.
......... “İman—Ahlâk İlişkisi”, İslam ’a Giriş Ana Konulara Yeni Yaklaşımlar, Ed. Bünyamin Erul, DİB Yayınları: Ankara 2007.
Tüsî, Nasîruddin, Ahlâk—ı Nâsırî, Çev: Anar Gafarov—Zaur Şükürov, Litera Yayınları: İstanbul 2007.
Unan, Fahri, İdeal Cemiyet İdeal Hükümdar İdeal Devlet Kınalızâde Ali ’nin Medine—i Fâzıla sı, Lotus Yayınları: Ankara 2004.