Şahin EFİL

Einstein’a göre bilim, din ve felsefe: Din felsefesi açısından bir çözümleme

Albert Einstein, filozof-bilim adamı modelinin en önde gelen örneklerinden birisidir. Bir bilim adamı olmasına rağmen, o, din, Tanrı, metafizik ve felsefe gibi konularla da ilgilenmiş ve bu noktada ciddiye alınması gereken çeşitli görüşler ileri sürmüştür. Bu bakımdan, Einstein, dinî tecrübe ile bilim, fizik ile metafizik, din ile bilim arasında kayda değer bağlar ve ilişkiler kurmuştur. Bu ilişkilerin, önemli diyebileceğimiz metafizik ve felsefî uzantıları bulunmaktadır. Bu çalışma, bu uzantıları açığa çıkarma, inceleme ve felsefî olarak değerlendirme amacı gütmektedir. Buna göre, Einstein’ın din, bilim ve felsefeye dair görüşleri bizi felsefî açıdan iki önemli sonuca götürmektedir: Birincisi, din ile bilim arasında karşılıklı bir ilişki ve etkileşim vardır. Dolayısıyla din bilimi, bilim de dini etkiler. İkincisi, fizikten metafiziğe çıkan bir yol vardır. Bilim adamı, bakışını ayrıntılı olarak üzerinde çalıştığı parçadan bu âlemin bütünlüğüne kaydırdığında metafizikle karşı karşıya gelir. Bu bakımdan, fizik ile metafizik arasında bir bağ vardır. Son çözümlemede, bilimin sunduğu veriler, felsefeciye felsefe yapma imkânı sunmaktadır. Dolayısıyla, burada, Einstein örneği üzerinden bilimsel verilerin felsefî potansiyeline, din felsefesi yapma imkânına ve bu felsefenin (din, bilim ve felsefe arasında) ara bulucu veya köprü kurucu rolüne işaret edilmiştir.

According to Einstein science, philosophy and religion: An analysis in terms of philosophy of religion

Albert Einstein is one of the most prominent examples of philosopher- scientist model. Although he is a scientist, he has also been interested in issues just as religion, God, metaphysics and philosophy, in this context put forward verious ideas that must be taken seriously. In this respect, Einstein has connected with noteworthy connections and relationships religious experience between science, physics between metaphysics and religion between science. There are the important metaphysical and philosophical implications of these relationships. This paper aims at revealing, studying and evaluating in terms of philosophy these implications. Accordingly, Einstein’s ideas about religion, science and philosophy leads to us two important conclusions in terms of philosophy: Firstly, there is an interaction and mutual relationship religion between science. Hence, religion affects science, science also affects religion. Secondly, there is a way which from physics to metaphysics. When scientist turns his eyes away from part to the integrity of this universe, he faces with metaphysics. In this regard, there is a relationship between physics and metaphysics. In the final analysis, data that science has presented give the possibility of philosophising to philosopher. From example Einstein, therefore here it has been pointed out the philosophical potential of scientific data, the possibility of the philosophising of religion, (among religion, science and philosophy) the mediator and bridging role of of this philosophy.

PDF

___

Adıvar, Adnan, Tarih Boyunca İlim ve Din, Remzi Kitabevi, İstanbul 1994.
Aydın, Mehmet S., Din Felsefesi, Selçuk Yay., Ankara 1992.
-----------, Kant ve Çağdaş İngiliz Felsefesinde Tanrı-Ahlak İlişkisi, T. D. V. Yay., Ankara 1991.
Alper, Ömer Mahir, “İslam Felsefe Geleneğinde Metafiziğin Konusu Sorunu: Özgünlük Açsından Bir inceleme”, İslam Felsefesinin Özgünlüğü, ed. Mehmet Vural, Elis Yay., Ankara 2009.
Alpyağıl, Recep, Türkiye’de Otantik Felsefe yapabilmenin İmkânı ve Din Felsefesi, İz Yay., İstanbul 2010.
Aristo, Metafizik, çev. Ahmet Arslan, Sosyal Yay., İstanbul 2010.
--------, Select Fragments in The Works of Aristotle, ed. W. D. Ross, v. XII, Oxford University Press, Oxford 1952.
Barbour, Ian G., Bilim ve Din: Çatışma-Ayrışma-Uzlaşma, çev. Nebi Mehdi- Mübariz Camal, İnsan Yay., İstanbul 2004.
Behe ve Arkadaşları, Michael J., Evrenin Bilinmeyen Tarihi: Tasarım, çev. Orhan Düz, Gelenek Yay., İstanbul 2004.
Bernstein, Jeremy, Albert Einstein, çev. Y. Uzunenfe Yazgan, Tübitak Popüler Bilim Kitapları, Ankara 2006.
Cevizci, Ahmet, Metafiziğe Giriş, Paradigma Yay., İstanbul 2001.
Craig, William L., The Teological Argument and The Anthropic Principle”, The Logic of Rational Theism Exploratory Essays, (ed. W.L.Craig, Mc Leod Mark S), Edwin Mellen Press, Lewiston, 1990.
Dawkins, Richard, Tanrı Yanılgısı, çev. Kalisto Tunç Tuncay Bilgin, Kuzey Yay., İstanbul 2007.
Davies, Paul, Tanrı ve Yeni Fizik, İm Yay., İstanbul 1994.
Dyson, Freeman ve Diğerleri, Einstein’nın Tanrısı, çev. Gizem Aldoğan, Haz. Krista Tippett, H2O Yay., İstanbul 2012.
Dyson, Freeman ve Davies, Paul, “Einstein’nın Tanrısı”, Einstein’nın Tanrısı (içinde), çev. Gizem Aldoğan, Haz. Krista Tippett, H2O Yay., İstanbul 2012.
Duralı, Teoman, “Filosof-Bilim adamı ve Felsefe-Bilime İlişkin Mülakat”,
http://www.teomandurali.com/node/46 (30. 01. 2009).
Draper, John William, History of the Conflict Between Religion and Science, Watts&Co., London 1927.
EFİL, Şahin, “Mucizenin ‘Bilimsel Yorum’unda Meşruiyet Krizi”, Marife, Yıl: 6, Sayı: 21, Güz–2006.
Einstein, Albert, Benim Gözümden Dünya: Felsefî ve Siyasi Yazılar, çev. Demet Evrenosoğlu, Alfa Yay., İstanbul 2009.
----------, Fikirler ve Tercihler, çev. Z. Elif Çakmak, Arion Yay., İstanbul 2004.
------------, Ideas and Opinions, trans. Sonja Bargman, Dell, New York 1973.
----------, Yaşam, Ölüm, Savaş, Barış, Bilim, Din, Tanrı ve Diğer Şeyler Üzerine, çev. B. Gündüz, Sarmal Yay., İstanbul Tarihsiz.
-----------, İzafiyet Teorisi, çev. Gülen Aktaş, Say Yay., İstanbul 1998. Evans, C. Stephen ve Manıs, R. Zachary, Din Felsefesi: İman Üzerine Rasyonel Düşünme, çev. Ferhat Akdemir, Elis Yay., Ankara 2010.
Flew, Antony, Yanılmışım Tanrı Varmış, çev. Hasan Kaya-Zeynep Ertan, Profil Yay., İstanbul 2008.
Feuer, Lewis S., “Noumenalism and Einstein’s Argument For the Existence of God”, Inquiry, 26, 1983.
Hawking, Stephen W., Zamanın Kısa Tarihi, çev. Sabit Say-Murat Uraz, Milliyet Yay., İstanbul 1991.
Heisenberg, Werner, Fizik ve Felsefe, çev. Necibe Çakıroğlu, İstanbul Teknik Üniversitesi Matbaası, İstanbul 1972.
Hick, John, Philosophy of Religion, Prentice-Hall, Inc., Fourth Edition, Englewood Cliffs, New Jersey 1990.
Hoodbhoy, Pervez, İslam ve Bilim: Bağnazlığa Karşı Akılcılığın Savaşımı, çev. Eser Birey, Cep Kitapları, İstanbul 1993.
Howard, Don A., “Albert Einstein as a Philosopher of Science”, Physics Today, December 2005.
Kant, Immanuel, Pratik Usun Eleştirisi, çev. İsmet Zeki Eyüboğlu, Say Yay., İstanbul 1999.
---------, “Salt Aklın Eleştirisi,” Seçilmiş Yazılar, çev. Nejat Bozkurt, Remzi Kitabevi, İstanbul 1984
Leslie, John, Universes, Routledge, London&New York 1989.
-----------, “Creation Stories, Religious and Atheistic”, International Journal for Philosophy of Religion, vol. 34, No: 2, London, October 1993.
Jammer, Max, Einstein and Religion, Princeton University Press, Princeton 1999.
James, William, Varieties of Religious Experience, Routledge, London&New York 2002.
Planck, Max, Modern Doğa Anlayışı ve Kuantum Teorisine Giriş, çev. Yılmaz Öner, Spartaküs Yay., İstanbul 1996.
---------, Where is Science Going?, trans. James Murphy, Norton, New York 1977.
Neffe, Jürgen, Einstein: Bir Yaşam Öyküsü, çev. Fikret Doğan, İletişim Yay., İstanbul 2009.
Northrop, F. S. C., “Doğa Felsefesi Sorunlarına Giriş”, Fizik ve Felsefe (içinde), çev. Necibe Çakıroğlu, İstanbul Teknik Üniversitesi Matbaası, İstanbul 1972.
İslam Bilim Tartışmaları, Haz.: Mustafa Armağan, İnsan Yay., İstanbul 1990.
Özemre, Ahmet Yüksel, “Fiziksel Realite Meselesine Giriş”, Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları, Sayı: 2, Ekim 2002.
Polkinghorne, John, “Kuarklar ve Yaratılış”, Einstein’nın Tanrısı (içinde), çev. Gizem Aldoğan, Haz. Krista Tippett, H2O Yay., İstanbul 2012.
-------------, Bilimin Ötesi, çev. Ersan Devrim, Evrim Yay., İstanbul 2001. Priwer, Shana ve Philips, Cynthia, Her Yönüyle Einstein, çev. Haydar Yalçın, Arkadaş Yay., Ankara 2009.
Rae, Alastair I. M., Kuvantum Fiziği: Yanılsama mı, Gerçek mi?, çev. Yurdahan Güler, Evrim Yay., İstanbul 2000.
Russell, Bertrand, Din ile Bilim, çev. Akşit Göktürk, Say Yay., İstanbul 1996.
Sagan, Carl, Tanrının Kapısını Çalan Bilim, çev. Reşit Aşçıoğlu, Altın Kitaplar, İstanbul 2007.
Schroeder, Gerald L., Tanrının Saklı Yüzü, çev. Ahmet Ergenç, Gelenek Yay., İstanbul 2003.
Trusted, Jennifer, Fizik ve Metafizik, çev. Seval Yılmaz, İnsan Yay., İstanbul 1995.
Topçu, Nurettin, İsyan Ahlakı, çev. Mustafa Kök-Musa Doğan, Dergâh Yay., İstanbul 1995.
Tippett, Krista, “Giriş”, Freeman Dyson ve Diğerleri, Einstein’nın Tanrısı, çev. Gizem Aldoğan, Haz. Krista Tippett, H2O Yayıncılık, İstanbul 2012.
Weinert, Friedel, “The Modern Synthesıs: Einsteın And Kant”, Forum Philosophıcum 14 (2009).
Yaran, Cafer Sadık, “İnsanın Egzistansiyel İhtiyaçları ve Dinin Perenniyal Cevapları”,Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 12–13, Samsun 2001.
----------, “Yeni Doğal Teoloji ve Doğu İslam Felsefesi Mirası”, Tezkire, sayı: 31–32, Mart/Haziran 2003.
----------, “Natural Theology in Christianity and Islam: Is There A Common Core?” Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 11, Samsun 1999.